NATO AGRESIJA, 22 GODINE POSLE

Prenosimo izlaganja s okruglog stola „Agresija NATO-a na SRJ 1999. i novi hladni rat“, održanog u Domu Vojske Srbije 9. juna 2021, u organizaciji Kluba admirala i generala Srbije i Beogradskog foruma za svet ravnopravnih

Novi hladni rat

Agresija na Srbiju nije se završila i nastavlja se na perfidan način raznim ucenama i pritiscima, političkim, ekonomskim, pa i vojnim

Piše Milomir Miladinović (autor je Predsednik Skupštine Kluba generala i admirala Srbije)

Prošle su već 22 godine od početka sramne agresije 19 najmoćnijih zemalja sveta udruženih u NATO sa SAD na čelu, a koja je otpočela na našu zemlju protivno svim međunarodnim normama. To je dovoljan vremenski period da se sagledaju uzroci i posledice agresije, ali istina o agresiji još nije dostupna javnosti iako pojedinci „radi čiste savesti“, kako kažu, pisanjem iznose delimičnu istinu o agresiji. Prava istina će biti dostupna kada u pravnom smislu neće imati veliki značaj.

KLARKOVO PRIZNANJE Pa ipak, deo istine otkriva se na osnovu izjava glavnokomandujućeg NATO snaga, generala Veslija Klarka, koji kaže: „Pa to i nije bio pravi rat. Otpočet je bez formalne objave i završen je bez potpune pobede.“ Ili: „Posle šest nedelja bombardovanja na Kosovu je bilo više srpske vojske nego na početku kampanje.“ I svakako najmonstruoznija izjava: „Vojnički smo se obrukali, ali smo se osvetili civilima.“
Nažalost, agresija na Srbiju nije se završila i nastavlja se na perfidan način raznim ucenama i pritiscima, političkim, ekonomskim pa i vojnim, i pored međunarodno dogovorenih sporazuma koji su odobreni od strane međunarodnih faktora.

POZICIJA SILE Posle agresije NATO-a na našu zemlju svet i svetski poredak su promenjeni, i formalno je otpočeo novi hladni rat, odnosno sprovođenje politike u međunarodnim odnosima s pozicije sile, a u suštini to znači obostrano nepoverenje, sumnjičavost i nesporazume između velikih sila, nekad SAD i SSSR-a, a danas SAD i Rusije.
Jedan je otpočeo odmah posle Drugog svetskog rata i to između dojučerašnjih saveznika. Njihov savez je tokom rata bio interesni, a kad je rat prestao, interesi su se promenili. Nosioci Hladnog rata nisu se sukobljavali, ali su ispaštali mali, između ostalih, i naša zemlja. Posledice Hladnog rata su Iranska kriza, građanski rat u Kini, građanski rat u Grčkoj, Berlinska kriza, Kubanska kriza, Korejski rat, Vijetnamski rat, rat u Kambodži i mnogi drugi.
Na našu veliku sreću, zahvaljujući Pokretu nesvrstanih gde je naša zemlja bila među vodećima, negativne posledice tog vremena po našu zemlju bile su male.
Raspadom Varšavskog pakta, Sovjetskog Saveza, Čehoslovačke i Jugoslavije, što se može smatrati krajem Hladnog rata, koji je kao posledicu imao stvaranje unipolarnog sveta i dominaciju SAD, međunarodne zakonske norme sve više su se približavale zakonodavnom sistemu, odnosno volji jedne države – SAD.
Jačanjem Rusije i nezasitosti unipolarnog sveta sa SAD na čelu dolazi do novog zahlađenja odnosa između velikih sila, a posledica toga su rat u Siriji, previranje u Venecueli, pa čak i Arapsko proleće, a zašto ne, i pritisci prema Srbiji.
Ovog puta, ekonomsko stanje Rusije u odnosu na SSSR bitno je izmenjeno, i to u korist Rusije. S Rusijom ekonomski sarađuje sve više zemalja i najznačajniji ugovori su sa zemljama suprotnog tabora, što je bilo nezamislivo u vreme SSSR-a.
Najizrazitija potvrda novog hladnog rata je rat u Siriji koji razara ekonomiju i društveni poredak, ali i krši međunarodne odnose i nanosi ogromne ljudske žrtve. Razvoj novog zemaljskog, ali i kosmičkog oružja još jednom potvrđuje da je trka u naoružanju jedna od odlika hladnog rata. SAD posle raspada Varšavskog pakta opremaju njegove bivše članice i fizički se približavaju državama bivšim republikama SSSR-a, odnosno Rusiji; jednostrano, svojevoljno raskidaju međunarodne sporazume o klimi, nuklearnom oružju i uvode sankcije Rusiji – to su, takođe, odlike novog hladnog rata.
Trka u naoružanju i ogromna ulaganja u naoružanje najbolji su dokaz savremenih odnosa, gde se za potrebe vojske u svetu utroši 40.000 dolara svake sekunde, od kojih više od pola ulažu SAD (preko 700 milijardi dolara). Naravno da i druga strana preduzima adekvatne mere u cilju pariranja ekspanziji SAD. Sve ovo negativno se odražava na štetu malih, pa naravno i na štetu Srbije. Od nas se traži da ne smemo da štrčimo čak ni o pitanju uspešnosti u vakcinisanju stanovništva.

NEPORAŽENI Kako se ovog meseca obeležava godišnjica završetka NATO agresije, uz izraz poštovanja prema svim palim herojima i učesnicima odbrane od agresije, želim da istaknem sledeće: Naša vojska nije poražena u agresiji NATO-a, što se vidi u napred citiranim izjavama. Država je potpisala sporazum, a ne kapitulaciju, na osnovu koga je doneta Rezolucija 1244 najvišeg svetskog tela, Saveta bezbednosti UN, za koju su glasale sve članice tog saveta. Rezolucijom je regulisan status Kosova i Metohije u okviru SR Jugoslavije, odnosno Srbije, ali nažalost odluke se ne poštuju. Takozvana država Kosovo je priznata i od onih koji su glasali za rezoluciju, dozvoljeno je formiranje oružanih snaga, ne reaguje se kad se deo Srbije (KiM) nasilno prisajedinjuje drugoj državi, ne poštuju se dogovori potpisani uz saglasnost EU, pokušava se revizija Dejtonskog sporazuma, čime se ugrožavaju status Republike Srpske i život srpskog naroda. Ako se tome doda i prijem Severne Makedonije i Crne Gore u NATO, vidimo da su sve to direktne posledice novog hladnog rata koje se negativno odražavaju na Srbiju.
Naš odnos prema statusu KiM zasnivamo na Ustavu Srbije i Rezoluciji 1244. Prema Ustavu Srbije, Srbija se prostire od granice s Mađarskom na severu do Šar-planine na jugu i od Drine na zapadu do granice s Bugarskom na istoku. To se može promeniti samo promenom Ustava, a njega menja narod. A Rezolucija 1244 definisala je status KiM u okviru Jugoslavije, odnosno Srbije, i to se može promeniti samo u Savetu bezbednosti, uz saglasnost stalnih članova saveta.
Živela Srbija!

Nastavak agresije drugim sredstvima

Agresija na SRJ-Srbiju bila je kazna za nepotčinjavanje diktatu Zapada, demonstracija jednostrane primene politike sile i nepoštovanja načela u rješavanju međunarodnih konflikata. Potvrdili su da su pregovaračka obećanja prevare, a pregovore najčešće vode radi dobijanja u vremenu i odvraćanja pažnje od svojih pravih ciljeva

Piše dr Luka Kastratović (autor je general-major u penziji)

I poslije 22 godine od agresije NATO-a, kada je svima u svijetu jasno da je agresija na SRJ i Srbiju bila eklatantan primjer kršenja međunarodnog prava i Povelje UN, države članice NATO-a koje su učestvovale u agresiji „objašnjavaju“ kako je taj rat bio pravedan da bi se zaštitili civili, odnosno Albanci.

PRAVDANJE ZLOČINA A Albanci su u Jugoslaviji i Srbiji bili ravnopravni, štaviše i povlašćeni. Jugoslavija i Srbija su kroz Fond za nedovoljno razvijene republike i pokrajine u Kosovo i Metohiju ulagale ogromne svote novca, imali su u svim sredinama osnovne i srednje škole, a u Prištini Univerzitet – i sve to na albanskom jeziku.
Međutim, SAD prihvataju i priznaju samo one zemlje koje usvajaju i razvijaju njihov sistem vrijednosti i bezrezervnu poslušnost, odnosno odricanje od svog suvereniteta. Sve je podređeno njihovim interesima. Upravo to za SRJ i Srbiju nije bilo prihvatljivo. Srbi su kroz istoriju naučili da su najveće vrijednosti sloboda i nezavisnost – poštujemo sve, ali ne prihvatamo tuđe, neprijateljske savjete i naloge. Iako slobodoljubive države i pokreti u svijetu osuđuju agresiju, SAD, NATO i njihovi sateliti stalno ponavljaju da je agresija bila opravdana.
Zbog toga smo obavezni, premda je sve jasno i poznato, da stalno podsjećamo na istinu o toj zločinačkoj agresiji. Kako SRJ-Srbija nije prihvatila američke ultimatume, 19 NATO zemalja izvršilo je 1999. godine agresiju, kršeći ne samo međunarodna pravna dokumenta već i ustave svojih zemalja i Statut NATO-a.

RUŠENJE MEĐUNARODNOG PRAVA Planirali su da nas pokore za tri do pet dana, a nijesu uspjeli ni za 89 dana, već su bili prinuđeni da potpišu Kumanovski sporazum i prihvate Rezoluciju 1244 SB OUN, kojom se garantuje cjelovitost SRJ i Srbije i povratak na KiM dijela snaga Vojske i MUP-a. Treba da ponavljamo da Vojska SRJ nije poražena, nije istakla bijelu zastavu, nije razoružana, nije odvedena u zarobljeništvo, nije oružanim putem okupirano KiM, državi je omogućila povoljnije pregovaračke uslove, povukla se s KiM organizovano u skladu sa sporazumom, a njihove zaštitne snage došle su na KiM uz velike probleme. A šta bi tek doživjeli da su krenuli u kopnenu ofanzivu?
Agresijom na SRJ NATO je pokušao nametanje evroatlantskih „vrijednosti“ pomoću bombi i raketa. NATO agresija predstavlja još jedan korak u rušenju međunarodnog prava i slabljenju uloge OUN, što je imalo za posledicu niz novih intervencija, a to je udar na čitavu međunarodnu zajednicu.
U suštini, agresija na SRJ-Srbiju bila je kazna za nepotčinjavanje diktatu Zapada, demonstracija jednostrane primene politike sile i nepoštovanja načela u rješavanju međunarodnih konflikata. Potvrdili su da su pregovaračka obećanja prevare, a pregovore najčešće vode radi dobijanja u vremenu i odvraćanja pažnje od svojih pravih ciljeva.
Međutim, kako nijesu agresijom ostvarili postavljeni cilj da nas okupiraju, nastavili su agresiju drugim sredstvima. Ona traje i danas, oličena u novom surovom hladnom ratu, sprovođenjem politike prijetnji i pritisaka, sada direktno, otvoreno, javno i drsko. Navešću samo neke aktivnosti tog procesa agresije drugim sredstvima: ne poštuju rezoluciju SB 1244; podržali su, odnosno organizovali petooktobarski puč; nijesu dozvolili povratak odreda vojske i policije na KiM; nijesu dozvolili povratak 250.000 prognanih Srba sa KiM; izgradili su vojnu bazu Bondstil; aktivno su učestvovali u tzv. reorganizaciji Vojske SRJ-Srbije, kada su uništeni (pretopljeno u Železari Smederevo) brojno naoružanje i tehnika; formirali su Državnu zajednicu Srbije i Crne Gore kao prelazno rješenje za secesiju CG; pokrajinu KiM proglasili državom; formirali su vojsku tzv. države Kosovo, koju naoružavaju i obučavaju itd.

PUČEVI I UBISTVA U međuvremenu, na svjetsku scenu stupile su ojačana Rusija i Kina, što je onemogućilo SAD da nastave svoju globalističku, imperijalističku politiku ekonomskim pritiscima i upotrebom vojne sile, odnosno ratovima. Zato su pribjegli hladnoratovskoj politici – sprovođenju politike s pozicije sile, vodeći računa da ne dođe do opšteg sukoba.
Ne bih obrazlagao hladnoratovske postupke velikih sila, posebno SAD i Evrope prema Rusiji i drugim zemljama. Mislim da je važno kako se ta politika sprovodi prema nama – prema Srbiji. Poznato je kako je Zapad kroz istoriju postupao prema Srbiji, naročito kako su postupale SAD, Nemačka i Velika Britanija kao najveći protagonisti agresije NATO-a na SRJ-Srbiju i najveći sponzori formiranja, naoružavanja i obučavanja vojske tzv. države Kosovo.
Stiven Kinzer je napisao knjigu „Svrgavanje, pučevi, revolucije i invazije – Kako je Amerika mijenjala režime, od Havaja do Iraka“, u kojoj opisuje američki uticaj na „promjene režima“ koji je započeo još 1893. godine rušenjem havajske monarhije. Džon Rid, američki obaveštajac, u „Ispovestima ekonomskog ubice“, opisao je kako je učestvovao u rušenju režima država za koje je bio zadužen kao službenik Svetske banke. Opisao je tri faze: od ekonomskog podmićivanja, preko odstranjivanja nepoželjnih političara (uključujući ubistva, „faza šakala“) do upotrebe vojne sile – agresije. U SRJ-Srbiji sprovedene su sve tri faze.

ODGOVORNOST EVROPE A Evropa, koja nas danas „hvali“ i traži da je slijedimo, kroz istoriju je kontinuirano bila protiv Srbije i srpskog naroda.
U petovjekovnom ropstvu pod Turcima nije marila za nas, ali nas je poslije oslobođenja od turskog ropstva napala, razarala Srbiju i desetkovala nam stanovništvo u Prvom, zatim u Drugom svjetskom ratu, a učešćem u agresiji NATO-a 1999. godine prvi put poslije Drugog svjetskog rata povela je rat protiv Srbije.
Želja Nemačke, kako je izjavio francuski veteran, general Pjer Mari Galoa, bila je „da se osveti Srbima koji su tokom I i II svjetskog rata bili na strani saveznika, protiv Nemačke, zatim da nagradi Hrvate i bosanske Muslimane koji su se tokom rata pridružili Nemačkoj“. Zatim ističe: „Zapadnjaci su u ovom slučaju pokazali potpunu neprincipijelnost, što me je iznenadilo, jer to nijesam očekivao od tvoraca koncepcija o pravu čovjeka, Francuske, Engleske pa i Nemačke. Ali stari demon, posebno blagosiljan Nemačkom, iskočio je, krenuo ka aktuelnom haosu…“ On zaključuje: „Dakle, živimo veoma tužan period i ne znam kako ćemo moralno iz njega izaći. U svakom slučaju, dali smo dokaz naše dvoličnosti. To nam ne služi na čast.“
Samo iz ovih nekoliko primjera možemo zaključiti da se Zapadu ne može vjerovati.

CINIZAM I LAŽI ZAPADA Danas nam Amerikanci otvoreno poručuju da je samo međusobno priznanje Srbije i tzv. Kosova trajno rješenje za pitanje KiM. Ambasador SAD u Srbiji Kajl Skot nam je objašnjavao, kao i neki „stručnjaci“ u Srbiji, da osiromašeni uranijum nije opasan po zdravlje. Vesli Klark, komandant NATO-a tokom agresije na Jugoslaviju, izjavio je da „cilj bombardovanja nije bio da se oduzmu životi… Nijesmo htjeli da ubijemo nikoga tokom bombardovanja. Nijesmo htjeli da iko pogine, čak nijesmo željeli ni da bombardujemo – mi smo sam željeli da prestane etničko čišćenje.“ Kakav cinizam!
Povodom formiranja Koordinacionog tijela i nacionalne laboratorije za istragu posledica NATO agresije, čelnici NATO-a su preko diplomatskih kanala Srbiji uputili prijetnje riječima: „Zažalićete ako budete istraživali posledice bombardovanja i upotrebe osiromašenog uranijuma tokom vojne akcije protiv SRJ 1999. godine.“
Više i ne kriju da je uslov svih uslova za prijem u EU priznanje tzv. države Kosovo. U svom psihološko-propagandnom arsenalu ne biraju riječi da Srbiju prikažu u što ružnijem svijetlu, koristeći se poluistinama i bezočnim lažima. Od nas traže da priznamo navodni genocid u Srebrnici. Od nas i zemalja u okruženju zahtijevaju da se donesu Zakon i Rezolucija o genocidu i zabrani negiranja genocida u Srebrnici. To je vrhunac bezočnih pritisaka i cinizma. Srbe protjerali sa vjekovnih ognjišta, izvršili genocid nad Srbima, a hoće da nas proglase genocidnim. To nije zabilježeno u istoriji.
Nemački novinar i politički analitičar Jirgen Elzas, koji je prisustvovao našoj naučnoj konferenciji 2009. godine povodom 10. godišnjice NATO agresije, u knjizi „Ratne laži, od kosovskog sukoba do procesa Miloševiću“, opisuje manipulacije oko broja stradalih u Srebrnici. Objašnjava da tužioci u Hagu ne imenuju tačan broj žrtava nego govore o stotinama ili hiljadama, kasnije da je prema procenama ubijeno 8.000 hiljada, Međunarodni crveni krst govori o oko 7.300 nestalih. Taj broj se postepeno smanjivao. Kasnije je utvrđeno da je 500 nestalih umrlo još prije zauzimanja Srebrenice, kao i da se 3.010 navodno nestalih osoba pojavilo na biračkom spisku OEBS-a 1997 – dvije godine poslije navodnog masakra itd. U predgovoru ove knjige, između ostalog, piše da bi je trebalo čitati zato što je riječ o nemačkom zlodjelu. Komentar je suvišan, no treba podsjetiti da Srbija ne štiti one koji si činili zločine, ali se bori protiv laži i manipulacija koje služe za pritiske i ucjene.
Stalno ističu borbu za ljudska prava, demokratiju, vladavinu prava, slobodu ljudskog djelovanja, slobodu informisanja, zalaganje za „civilno društvo“ i slično, a postupaju suprotno. Najdrastičniji oblik licemerja i lažnog predstavljanja u cijeloj dosadašnjoj istoriji svijeta, kako je govorio Mihailo Marković, jesu nevladine organizacije, koje obilato finansiraju i usmjeravaju na aktivnosti za njihove interese – da rade protiv svoje zemlje.
Na kraju bih istakao da u procesu promovisanja i afirmacije novih vrijednosti, tzv. „nove stvarnosti“ Zapad intenzivno sprovodi aktivnosti na urušavanje sistema vrijednosti na globalnom nivou. Perfidno i drsko preduzimaju aktivnosti na urušavanju porodice, obrazovnog sistema i duhovnih vrijednosti. Aktivnosti su intenzivno usmjerene na promenu svijesti mlade generacije, kod koje usađuju razne poroke, gdje droga svakodnevno uzima danak. Ističu određene kontradiktorne društvene aktivnosti koje utiču na razvijanje stresnih situacija, gubitak povjerenja u državu i sistem, oduzimanje ideala kod mladih, sve sa ciljem da mladi postanu robovi nametnutih vrijednosti. Kod nas još uvijek ima više nade, imamo duhovni oslonac da se suprotstavimo ovim procesima, i razvijamo se kao slobodna, suverena zemlja, na dobrobit sveukupnog napretka Srbije.

Šta se zapravo dogodilo u Kumanovu

Niti Kumanovski sporazum, niti Rezolucija 1244 koja je nakon njega usvojena, ne mogu se kvalifikovati kao kapitulacija

Piše Dušan Proroković

Kako gledati na Kumanovski sporazum 22 godine nakon potpisivanja? Opšti utisak u nedeljama nakon njegovog obznanjivanja, uključujući i potonje donošenje Rezolucije 1244 u čiji sadržaj su inkorporirana pojedina rešenja ispregovarana u Kumanovu, bejaše rđav. Slike povlačenja jugoslovenske vojske i srpske policije, koje prate kolone Srba iz čitavog niza gradova i sela, podsećale su na scenario iz Krajine. Osokoljeni američkom podrškom, albanski teroristi, presvučeni iz uniformi u skupocena odela, počeli su da zavode neki svoj red, često primenjujući represivne mere i protiv sunarodnika, nije bilo sile koja im je mogla stati na put, niti ih na bilo koji način sankcionisati. Neprijatna poruka koju su te i takve slike proizvodile u diskursu balkanske političke čaršije glasila je da su Srbi totalni gubitnici, Kosovo je albansko, mogu tamo činiti šta im je volja, jer iza njih stoji moćni NATO!

OPCIJA MADLEN OLBRAJT U tom kontekstu posmatrano, Kumanovski sporazum trebalo je da posluži samo legalizaciji i legitimizaciji takvog pristupa. I ništa više od toga. Albanci su dobili drugu državu na Balkanu, referendumski će se o tome izjasniti za tri (predlog iz Rambujea) ili najviše pet godina (pominjala kao opciju Madlen Olbrajt), a nakon toga ili paralelno s tim – trebalo je nastaviti i dalje.
Na dnevni red su već uveliko bila stavljena pitanja razdruživanja Srbije i Crne Gore, unitarizacije BiH, ali i problematizacije statusa AP Vojvodine. Kumanovski sporazum je, dakle, posmatrajući iz tadašnjeg okvira, koji je u dobroj meri kreirao i sam NATO vodeći besomučnu propagandnu kampanju i protežirajući svoje stavove unutar balkanske političke čaršije raznim mehanizmima i sredstvima, težak poraz i svojevrsna kapitulacija Srbije.

NAKNADNA PAMET Međutim, ispostavlja se danas, posmatrajući sve iz sadašnjeg okvira, s određene vremenske distance, značajno različito od onog sa kraja devedesetih godina HH veka, da je utisak o ispregovaranom u Kumanovu sasvim drugačiji. Najpre treba još jedanput podvući i ponoviti ranije publikovano da se niti Kumanovski sporazum, niti Rezolucija 1244 koja je nakon njega usvojena, ne mogu kvalifikovati kao kapitulacija.
Prvo, za izgubljeni rat cena se plaća „momentalno“ i u celini. Nema naknadne pameti i plaćanja na rate. Ako je rat izgubljen 1999. godine, a logična posledica rata je gubitak teritorije, Albanci su morali još tada proglasiti nezavisnost.
Drugo, razlika između teksta bilo koje kapitulacije i sadržine dokumenta Saveta bezbednosti UN je ogromna, te dve stvari nisu uporedive. Jugoslovenskim (srpskim) vlastima u Rambujeu ponuđen je ugovor koji je suštinski, s onim neverovatnim aneksima, značio kapitulaciju. Nije prihvaćen, i tokom rata je pregovarano, pa je potpisan Vojnotehnički sporazum u Kumanovu, a zatim doneta Rezolucija 1244.
Treće, dobici od ratne pobede postaju konačni i neopozivi tek kada su konstatovani i široko prihvaćeni od strane ubedljive većine ključnih aktera međunarodnih odnosa i, u tom kontekstu, kada ih legitimizuju određene međunarodne organizacije. NATO je proglasio pobedu, SAD kao vodeća država obznanile „nezavisnost Kosova“ kao ratni dobitak, ali je apsurdnost ovakvog poteza i to što četiri članice Severnoatlantske alijanse nisu prihvatile takvo rešenje. Stavove ostalih, nezapadnih aktera i njihovo viđenje celokupne situacije nije potrebno posebno objašnjavati. To je dobro poznato.

KRAJ KRAJA ISTORIJE Četvrto, za ove dve decenije, zahvaljujući dinamici političkih procesa, privrednih tokova i društvenog života, svet je postao sasvim drugačiji. Nema više jednopolarnosti, hegemonističke stabilnosti, jednostranih odluka zbog kojih će drugi gunđati, ali ih na kraju prihvatiti. Nema ni izvesnosti, ni „globalnog optimizma“, teza o „kraju istorije“ i ubedljivih projekcija o svetloj budućnosti. Nema „jedne istine“ prezentovane s proverenih televizija, odavno već ne prolazi priča o „dobrim momcima“ koji šire demokratiju i spasavaju svet. Crne liste „diktatora“ i markiranje „osovina zla“ ne završavaju posao.
Ima zato planetarne ekonomske krize koja traje duže od decenije i kraj joj se ne vidi, progresivnog bogaćenja manjine nauštrb većine, migrantskih talasa, „Žutih prsluka“, rušenja spomenika, sve veće popularnosti radikalnih pokreta, naoružavanja i ratova, Avganistana, Iraka, Sirije, Ukrajine. Ima i pandemije i njenih političkih, bezbednosnih i ekonomskih posledica.

BALKANSKO PITANJE Gde je u svemu tome Balkan? Kako će iz postojeće perspektive uopšte biti artikulisan stav o dešavanjima iz 1999. godine? Koliko će taj stav biti podudaran s istorijskom slikom kolektivnog Zapada?
Često se ponavlja da je Beograd tokom 21 godine izgubio mogućnost da utiče na političke procese u Prištini. Istovremeno se prenebregava činjenica da su u istom periodu „zapadni partneri“ izgubili „momentum“ da statusno pitanje reše onako kako su zamišljali. Vreme čini svoje. A vreme se ne može vratiti unazad. Danas je ne samo netačno već apsolutno deplasirano i van svakog šireg konteksta izmešteno prozivanje Srba kako su kapitulirali u Kumanovu, pa zbog toga moraju predati Kosovo.
Ispostavlja se danas, posmatrajući sve iz sadašnjeg okvira, s određene vremenske distance, da je ispregovaranim u Kumanovu ipak sačuvano nešto, za šta su se razne garniture na čelu Srbije mogle „uhvatiti“ i braniti poziciju zasnovanu na međunarodnom pravu i „tvrdoj“ argumentaciji. Ispostavlja se da je zahvaljujući tome bilo moguće „kupovati vreme“, pa tokom tog vremena prvo činiti određene „unutrašnje manevre“ koje opisuje Nebojša Vuković, a zatim preneti težište u međunarodnu arenu pa činiti i „spoljašnje manevre“. Otpriznavanje lažne države Kosovo najbolji je primer toga.
Da je drugačije, niti bi danas polemisali o dometima i karakteru Kumanovskog sporazuma, niti bi uopšte bio dovođen u pitanje status Kosova. Istorijski procesi otišli bi drugim tokom, a na talasu opisanog lošeg utiska nastavili bi se negativni raspleti na drugim stranama. Zbog toga se može zaključiti da su naši pregovarači u Kumanovu spasli što se spasti moglo. Pogotovo imajući u vidu da je prva verzija papira koju je doneo Majkl Džekson bila suštinski drugačija od one koja je na kraju potpisana. Ta prva verzija zapravo je koncipirana na temelju nikada usvojenog dokumenta iz Rambujea koji je trebalo da posluži za usvajanje rezolucije SB UN.
Da li je general Džekson bio ubeđen kako je Kumanovo samo nužan ustupak kako bi se oposlilo povlačenje jugoslovenskih i srpskih snaga s Kosova, te da će nakon toga biti kreativno tumačen i jednostrano interpretiran onako kako odgovara NATO-u? Deluje verovatno, ali to suštinski ne menja zaključak. Umesto da dogovorene tačke budu samo „privremena rešenja“ koja će poslužiti da anesteziraju srpsku javnost i ispoštuju načelni stav Rusije i Kine unutar SB UN, one su postale „ugaoni kamen“ koji je na dugi rok opredelio i postavljanje Beograda prema kosovskom pitanju i odnos nezapadnog dela međunarodne zajednice prema našem regionu.
Isto tako, deluje verovatno i da su naši pregovarači reagovali intuitivno, tražili rešenje koje će ostati u okvirima Ustava, nisu se rukovodili nekim dugoročnim projekcijama i pretpostavkama. Što nikako ne umanjuje rezultat. I opet, posmatrajući sve iz sadašnjeg okvira, s određene vremenske distance, deluje potpuno neverovatno koliko je u tim pregovorima postignuto. Jer jugoslovenska (srpska) delegacija u svojim rukama nije imala gotovo nijedan „štih“, otišla je u Kumanovo s malo „tankih karata“, među kojima je najznačajnija bila procena kako se i NATO-u žuri da oružani sukob što pre završi. U javnim mnjenjima zapadnih država kopnila je podrška za nastavak bombardovanja, u takvim okolnostima nije bilo moguće sprovoditi ranije planiranu kopnenu invaziju. Svi ostali „štihovi“, sve ostale „jake karte“ bile su u rukama generala Džeksona i njegovih nalogodavaca.
Zato, na kraju, i ova priča iz Kumanova može poslužiti za shvatanje politike i međunarodnih odnosa kao procesa dugog trajanja. Kako smo i mi i NATO doživljavali Kumanovo pre dve decenije, sasvim se razlikuje od toga kako ga doživljavamo danas. Kako se menjaju neke šire, geopolitičke, bezbednosne, ekonomske ili društvene okolnosti, tako se menjaju i interpretacije, konstrucije, planovi i strategije, samim tim, menjaju se i utisci.