Pečat nedelje / Opaki presedan

Danas crkva u Vladimiru, sutra Gračanica na Kosovu

Nekada se mesto na kojem je prošle nedelje grupa Albanaca pokušala da spreči mitropolita crnogorsko primorskog Amfilohija da na temeljima Crkve Svetog Jovana Krstitelja služi liturgiju zvalo Svač. Za ovaj srpski srednjovekovni grad vezane su dinastije Vojislavljevića, Nemanjića i Balšića. Kasnije ono je po celoj oblasti u kojoj se nalazi nazvano Vladimir. Danas je Vladimir, naseljen većinom Albancima, žrtva vekovnog albanskog ekspanzionizma. I mesto koje upravo zbog događaja što se zbio na Ivanjdan prošle subote može biti presudno za dalji tok i profilisanje mnogih zbivanja i situacija u Crnoj Gori, pre svih pitanja srpske kulturne baštine, veze Zetskog primorja sa srpskom srednjovekovnom državom, te Zetske eparhije koju je osnovao Sveti Sava na Prevlaci sa današnjom Mitropolijom crnogorsko-primorskom, a kojoj, koristeći poziciju saveznika u rasrbljivanju Crne Gore, baš Albanci osporavaju pravo na tapije.

MRAČNI NAUM Naime, na veliki pravoslavni praznik, grupa od dvadesetak Albanaca predvođena muslimanom Hadžijom Sulejmanijem, odbornikom Demokratske partije – ulcinjske vladajuće koalicije, pokušala je da spreči mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija da služi liturgiju na temeljima crkve iz 13. veka. Mitropolit je optužen da je „došao da osvaja“ i provocira, spočitano mu je da „crkva nije mitropolija“ iako, priznaće Sulejman, „ne zna čija je“, ali ponešto i zna, a to je „da nije njena“. Na pitanje mitropolita kako to da se kao musliman meša u pitanje Crkve, on je kazao da je on pre svega Albanac.
Hronologija albanske politizacije na ovim prostorima seže duboko u prošlost, te iako se njen početak ne može vezati ni za ovu niti za prvu liturgiju koju je mitropolit služio na temeljima crkve u kojoj je kršten Sveti Jovan Vladimir (uzgred zamereno mu je da je namerno došao i da je kao izazivač nevolja procenio da je ova prilika dobra da se prvi put tamo pojavi), ovaj naoko neveliki incident mračnog je nauma. I kao presedan može biti opasan ne samo za područje Ulcinja, Plava ili Gusinja već i za dublju teritoriju omeđenu velikoalbanskim projektom koja se ne završava na Mitropoliji crnogorsko-primorskoj već ulazi u polje delovanja raško-prizrenske eparhije.
Za bolje razumevanje cele priče trebalo bi se vratiti u 2005. kada je na području Svača postavljen spomenik na kome piše: ,,U ime naših predaka Ilira koji osnovaše ovaj drevni grad Svač kao zaostavštinu naše albanske kulture…“ Pokušaji arheologa Mladena Zagarčanina da ukaže vlastima u Crnoj Gori na opasnost od krivotvorenja istorije, naišli su na ignorisanje Ministarstva kulture. Stvaranje političke tvorevine tzv. crnogorske nacije zahtevalo je novu duhovnu dimenziju, onu koja će negirati neraskidive veze sa srpstvom, a da bi ta dimenzija bila uverljivija, trebalo je proturiti priču o nekakvoj autokefalnoj crkvi, i oduzeti legitimitet SPC. Za ovo drugo pobrinuli su se Albanci.

POREDAK KAO BRANA A dok crnogorska nacija nalazi načine da potvrdi svoju autentičnost, istraživački tim mr Mladena Zagarčanina otkrio je dvor Vojislavljevićeva u Svaču i predložio novo tumačenje života i smrti Sv. Jovana Vladimira. U istom sloju on je otkrio i srpsku i romejsku grnčariju, što jasno pokazuje da postoji međusobni život vizantijske Komani kulture i Srba i da Srbi nastavljaju da žive u Svaču sa svojim osobenostima. 
Ovi nesporni arheološki nalazi istraživačke ekipe formirane od strane Ministarstva kulture nisu se dopali akterima velikoalbanskog projekta u Ulcinju i Crnoj Gori. Arheolozima na terenu lokalni Albanci uništili su kontejner u kome su čuvali opremu, postavili barikade od kamenje da ne mogu proći, ispisvali UČK parole, pretili… U prećutnom dogovoru sa lokalnim Albancima, Ministarstvo kulture je iz projekta Svač izbacilo Mladena Zagarčanina. Ploča sa natpisom da je Svač deo albanske kulturne baštine je ostala kao podsetnik na početak krivotvorenja istorije. Napad na mitropolita očekivan je nastavak velikoalbanskog proboja. Ali i znakovit. Jer ako zaista, kao što su najavili u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj, sledeće godine na istom mestu bude organizovan veliki pravoslavni Sabor, mnoge stvari u Crnoj Gori moraće da se profilišu. Pre svih pitanje srpske kulturne baštine, veze Zetskog primorja sa srpskom srednjovekovnom državom, te Zetske eparhije koju je osnovao Sveti Sava na Prevlaci sa današnjom Mitropolijom crnogorsko-primorskom. Kontinuitet od 2019. nije prekinut nijedan dan. Insistiranje na istini u ovom slučaju ne znači samo čuvanje srpske baštine u Crnoj Gori već i one na Kosovu i Metohiji. Svaki presedan bio bi opasan signal kosovskim Albancima da postojeći poredak nije nepremostiva brana za sprovođenje zamisli velikoalbanske politike u južnoj pokrajini i otimanja srpske kulturne baštine na Kosovu i Metohiji. Zato ovaj Ivanjdan 2018. nije kao bilo koji drugi ranije, niti je napad na mitropolita i insistiranje da naši hramovi nisu naši tek incident neobuzdane grupe Albanaca. Vrlo je bitno i mesto i vreme.