Promišljanja o filozofiji i životu

sročno zaйm na kartu onlaйn bez proverok

Za čitalačku publiku može biti posebno zanimljiv ogled o filozofiji unutar pokreta Mlada Bosna. Autor ovom analizom dolazi do zaključka da intelektualci okupljeni u Mladoj Bosni filozofiju nisu uzimali kao teorijsku disciplinu već kao praktičnu, kao sredstvo za praktično menjanje sveta i društva u kojem žive

Dvanaest ogleda o srpskim filozofima i piscima, sabranih u knjizi U vrtu misli, Ilija Marić stvarao je poslednjih godina. Neki od tih tekstova pisani su namenski za određene književne časopise, neki su nastajali kao izlaganja na okruglim stolovima, a ima i onih koji se prvi put pojavljuju tek u ovoj knjizi. Svojevrsni dodatak čine dva razgovora koja je s autorom knjige vodila novinarka Anđelka Cvijić, upravo o temama kojima je Marić zaokupljen u ovim ogledima.
Sami ogledi grupisani su u ovom delu u tri celine, prema temama koje se u njima obrađuju. Prvi odeljak pod nazivom „Od Baljevića do Miloševića“ čini pet ogleda koji čitaocima različitih interesovanja mogu biti zanimljivi jer se u njima metodom analize prikupljanih bio-bibliografskih podataka dolazi do novih pogleda, koji često imaju karakter obrta, na segment zaostavštine ili ukupnog delovanja određenog pisca ili filozofa u našoj sredini. Tako prvi ogled, o filozofskoj disertaciji Jovana Stefanovića Baljevića, donosi čitaocima knjige zanimljivu povest o, u najvećoj meri, nepoznatom intelektualcu, filozofu iz 18. veka Jovanu Baljeviću koji je studirao u Nemačkoj na Univerzitetu u Haleu. Iscrpan istraživački rad koji je sproveo Ilija Marić imao je za svoje polazište preispitivanje razloga za prekid Baljevićevog bavljenja filozofijom nakon odbrane solidne doktorske disertacije. Analiza samog teksta disertacije, ali i celog konteksta života i obrazovanja ovog ne mnogo poznatog intelektualca, inače izdanka srpskih porodica koje su u Velikoj seobi dolazile do Nemačke, a potom i do Rusije u drugom talasu seoba u 18. veku, vodila je autora ogleda ka nedvosmislenom zaključku da je, prema običajima tadašnjeg univerzitetskog kodeksa, Baljević samo odbranio disertaciju svog mentora, ali da nije bio i njen autor. Čitaocima posebno može biti zanimljivo autorovo razmatranje savremenih teorijskih rasprava koje dovode u vezu Baljevića i lažnog cara Šćepana Malog, odnosno njegovo opovrgavanje ovakvih teza.
Marićev tekst o Dositeju Obradoviću kao popularnom filozofu rasvetljava značenje ove sintagme u osamnaestovekovnom kulturološkom kontekstu. Podsećajući čitaoca najpre na Dositejev obrazovni put i navodeći podatke o njegovom studiranju različitih kurseva filozofije u različitim školama (od kojih je najznačajniji upravo period na Univerzitetu u Haleu kod profesora Eberharda), Ilija Marić ističe da se ne može reći da je Dositej po obrazovanju bio filozof, ali da svakako nije bio ni laik u toj oblasti. Zato je osvrtanje na čitav njegov prosvetiteljski rad i zapise njegovih savremenika, evropskih lingivsta i prosvetitelja o njemu, Mariću ključno za tumačenje pojma popularni filozof, a koje se bitno razlikuje od današnjeg razumevanja ovog pojma (popularna filozofija) i svodi na svoje osnovno, etimološko značenje, koje bi bilo narodni filozof. Dositej se tako, prema Marićevoj analizi, ukazuje kao prosvetitelj koji je narodu prevodio i približavao filozofske mudrosti i učenja, važna za razumevanje života i kretanje kroz život.
Za široku čitalačku publiku isto tako može biti zanimljiv i ogled o filozofiji unutar pokreta Mlada Bosna. Marić ovom analizom dolazi do zaključka da intelektualci okupljeni u Mladoj Bosni filozofiju nisu uzimali kao teorijsku disciplinu već kao praktičnu, kao sredstvo za praktično menjanje sveta i društva u kojem žive. On ukazuje na njihov značaj za širenje određenih filozofskih učenja među Srbima tog doba i recepciju nekih filozofa koji nisu bili dotad poznati (Niče, Bergson, Gijo), ali ističe da je filozofija za njih bila bliža pesništvu nego nauci.
Ogled o Mihailu Đuriću baca novo svetlo na položaj ovog filozofa koji je među prvima raskrstio s marksističkom filozofijom razočaravši se u „pravedni“ poredak već 1945, ali koji je zbog toga zauvek ostao zapitan o dometima i moći filozofije – metafizike da svet čini dobrim. Slično tome, u ogledu o Nikoli Miloševiću i Lavu Šestovu, Marić pokazuje genezu Miloševićevog teorijskog rada u vezi s filozofijom Lava Šestova koja vodi i do njegovih beletrističkih radova, odnosno romana Kutija od orahovog drveta.
Centralni deo knjige posvećen je filozofskim radovima i zaostavštini profesora Slobodana Žunjića (1949–2019), njegovom razumevanju pojma srpske filozofije i njene istorije, te izučavanju antičke filozofije.
Treći odeljak knjige „Između filosofije i književnosti“ čine ogledi posvećeni filozofskim temama i konceptima u književnom stvaralaštvu pisaca različitih epoha: Atanasija Stojkovića iz 18. veka, Danila Kiša i njegovog referiranja na Albera Kamija u esejima i književnim delima i kod savremenog pisca Ranka Krstajića, kod koga se u romanu Uzaludna lepota preispituju priroda božanske lepote i smisao postojanja.
Knjiga ogleda U vrtu misli raznovrsnošću svojih tema može obuhvatiti široku lepezu čitalaca, ali zanimljivošću pristupa tim heterogenim temama koji često ima „detektivski“ karakter, Marićevo delo mobiliše na promišljanje o vezi „nekad i sad“ i filozofije i života i onoga ko do sada nije zadirao u ove oblasti.