Srbija i Sinđang

Zbog čega sve Beograd ne treba da postane oruđe, ili još gore – balkansko geopolitičko đule, u novom hladnom ratu SAD protiv Kine

Sinđang je autonomni region ujgurske etničke grupe na severozapadu Kine. Svijen oko Tarimskog basena, prostire se na više od milion šest stotina hiljada kvadratnih kilometara. Od Srbije je prostraniji više od dvadeset puta. U Sinđangu živi oko 25 miliona ljudi. Najbrojniji su Ujguri, sa udelom od 45 odsto u ukupnom broju stanovnika. Slede Hani, odnosno etnički Kinezi, s nešto više od 40 odsto. Ostale manjine su Kazaci, narodnost Huej, Mongoli, Ojrati i drugi. Oslonac privrede regiona čine poljoprivreda, rudarstvo i trgovina.

KRATKA ISTORIJA SINĐANGA U muzeju u Urumćiju, glavnom gradu Sinđanga, gde značajnu većinu čine pripadnici naroda Han, nalaze se savršeno očuvani mumificirani ostaci ljudi kavkaske rase koji su, izgleda, prvi živeli na tom području (Toharci i narod Saka). Mumije iz Tarimskog basena stare su skoro četiri hiljade godina.
Sinđang se tokom vladavine dinastije Tang (618–907) nalazio u granicama kineske imperije.
Najezdom turkofonih ujgurskih plemena, islam je preplavio ove, ranije pretežno budističke krajeve. Prodor turkofonih nomada započeo je u 10. i 11. veku. Ovi krajevi potom su potpali pod vlast Mongola i na kraju dinastije Ćing, te Republike Kine.
Početkom tridesetih godina 20. veka ujgurski pobunjenici su kratko držali područje oko Kašgara, na zapadu Sinđanga. Taj period svoje vlasti nazvali su Prvom istočnoturkestanskom republikom. Prva istočnoturksestanska republika bila je islamska. Druga, čije je osnivanje pokušano tokom takozvanog Ili ustanka, bila je marksistička, osnovana uz podršku sovjetske Rusije. Trajala je od 1944. do kraja 1949. godine, kada je započela era Narodne Republike Kine.
Ujgurski studenti pokušali su da organizuju pobunu u Urumćiju 1988, godinu dana pre protesta na Tjenanmenu u Pekingu. Neki od njih su, kao istaknute vođe, bili uključeni u protest na Tjenanmenu, oko godinu dana kasnije. Nakon toga ujgurski ekstremisti organizovali su proteste i napade na pripadnike naroda Han u Sinđangu tokom 2009. godine, kada je nastradalo nekoliko stotina ljudi, uglavnom etničkih Kineza.

[restrict]

MODERNI SINĐANG U BROJEVIMA Nakon talasa nasilja i terorističkih napada Sinđang je danas jedan od poligona kineskog ubrzanog razvoja. Trinaestim petogodišnjim planom NR Kine, koji ističe ove godine, predviđen je bio poseban program razvoja ovog regiona. U okviru inicijative za uspostavljanje ekonomskog pojasa duž puteva svile i drugih projekata obezbeđen je ogroman kapital, uložen u razvoj Sinđanga. Povećani su infrastrukturni, tehnološki i trgovinski kapaciteti regiona. Pružena je, za naše prilike nezamisliva, finansijska podrška malim i srednjim preduzećima, naročito u pograničnim ekonomskim zonama. Unapređen je sektor transporta i logistike. Paralelno sa ulaganjima u ekonomiju regiona, poboljšane su mogućnosti za unapređenje tamošnje kulture i suživota različitih zajednica.
Sinđang je danas sve moderniji region sa superbrzim prugama i modernim automobilskim saobraćajnicama. Na teritoriji ovog regiona ostvaruju se neki od najvećih kineskih razvojnih programa, poput gigantskih projekata vodosnabdevanja iz drugih delova Kine.
U samom Sinđangu bruto domaći proizvod porastao je sa 791 miliona juana (111 miliona dolara) u 1952. na 1,22 biliona juana (približno 175 milijardi dolara) 2019. godine. Prosečna godišnja stopa ekonomskog rasta u Sinđangu iznosila je 8,3 odsto.
Samo tokom prošle godine kineska centralna vlada je u elektroenergetski razvoj Sinđanga uložila 370 miliona dolara. Po tom regionu vetrogeneratori niču kao pečurke posle kiše. Ovom iznosu treba dodati i znatno povećana ulaganja lokalnih elektroenergetskih preduzeća.
Vlada regiona uložila je više od 480 miliona dolara u vodovodnu mrežu koja će svežom vodom snabdeti više od 266.000 siromašnih stanovnika. Izgrađeno je i oko 2.500 kilometara novih seoskih puteva. Putevima su povezana skoro sva sela.
Centralna vlada u Pekingu u razvoj Sinđanga uložila je do sada više od 2,35 biliona juana. U tom regionu postoji 21 civilni aerodrom. Spoljnotrgovinska razmena Sinđanga 2018. godine dosegla je vrednost od 20 milijardi dolara, 1.500 puta više nego što je iznosila početkom 1950-ih godina. Između 1978. i 2018. prihod po glavi stanovnika u regionu uvećan je više od sto puta.
Između 2014. i 2018. iz društvene kaljuge apsolutnog siromaštva izvučeno je 2,3 miliona stanovnika Sinđanga, a stopa siromaštva je sa 19,4 svedena na 6,1 odsto.
Prosečan životni vek stanovnika Sinđanga 1949. iznosio je nešto više od trideset, a lane 72,35 godina. Godine 1949. više od 90 odsto stanovnika bilo je nepismeno, a manje od 20 odsto mališana pohađalo je bilo kakvu školu. Danas osnovnu školu pohađa 99,91 odsto mališana u Sinđangu. Tokom 2018. godine region je posetilo više od 150 miliona turista iz Kine i inostranstva.

Kinezi čine više od polovine ljudi izvučenih iz kaljuge siromaštva Prema podacima Svetske banke, ukupan broj ljudi koji žive u uslovima velikog siromaštva od 1990. do 2015. godine smanjen je sa 1,85 milijardi na 736 miliona. Prema istom izvoru, u pomenutom periodu Kina je iz siromaštva izbavila 602,7 miliona svojih građana, učestvujući sa 54 odsto u ukupnom broju ljudi spasenih od siromaštva od 1990. do 2015. godine.

LJUDSKA PRAVA SPRAM RAZVOJA Ovi podaci u zapadnim medijima su u potpunoj senci geopolitičkog pritiska na Kinu koji, u slučaju Sinđanga, raste aktiviranjem američke strategije sinhronizovanih optužbi zbog „nepoštovanja ljudskih prava“. Prema procenama američkih geostratega, Sinđang je, uz Hongkong i Tibet, a potencijalno i uz Tajvan, jedna od Ahilovih peta moderne Kine. Baš kao što smo u „Pečatu“ najavili sredinom decembra prošle godine, u zapadnim medijima ovog leta sve vrvi od naslova da Kina u „koncentracionim logorima“ drži čak milion zatočenih Ujgura, odnosno desetak odsto njihove ukupne populacije.
Povod za antikinesku kampanju je američki zakon o ljudskim pravima Ujgura koji je u junu potpisao Donald Tramp, izvesno kao deo strategije uperene protiv glavnog geopolitičkog takmaca SAD. Kineske vlasti ističu da su u Sinđangu postojali centri za reedukaciju, ali poriču da su posredi koncentracioni logori.
Centri za reedukaciju deo su zakonom regulisane kineske strategije za borbu protiv terorizma i ekstremizma. U tim centrima, zaključno s krajem prošle godine, polaznici su pohađali kurseve mandarinskog jezika i prava, stručnih veština i programa za „deradikalizaciju“ koji su se odnosili na osobe za koje je procenjeno da su pod uticajem islamskog ekstremizma i terorizma. Prema tvrdnji regionalne vlade Sinđanga, svi polaznici su, slučajno ili ne, kurseve okončali do decembra 2019. godine.

TERORIZAM KAO TABU TEMA U Sinđangu je od 1990. do kraja 2016. godine zabeleženo više hiljada terorističkih napada na zvaničnike i građane. U tim napadima život su izgubile stotine ljudi. To je tema o kojoj se u zapadnim medijima nerado ili uopšte ne govori. Napadi ujgurskih terorista pretili su u jednom trenutku da se prošire izvan granica Sinđanga. Na Tjenanmenu se 2013. godine dogodio teroristički napad ujgurskih ekstremista u kojem je stradalo petoro, dok je povređeno 38 ljudi.
Kina je, stoga, pokrenula temeljnu kampanju za suzbijanje terorizma. Peking je i te kako bio i ostao svestan da bez stabilnosti nema ekonomskog i društvenog napretka.
Prema podacima regionalne vlade Sinđanga, razbijeno je više od 1.588 terorističkih ćelija i uhapšeno 12.995 terorista. O terorizmu i islamskom radikalizmu u Sinđangu govore dva dokumentarna filma Kineske globalne televizijske mreže (China Global Television Network). Naslovi filmova su „Tijenšan još stoji – uspomene iz borba protiv terorizma u Sinđangu“ (Tianshan: Still Standing – Memories of fighting terrorism in Xinjiang) i „Crna ruka – Islamski pokret Istočnog Turkestana i terorizam u Sinđangu“ (The black hand – the East Turkistan Islamic Movement and terrorism in Xinjiang). Scene donedavno surove stvarnosti kineskog severozapada, iznete na upečatljiv i verodostojan način u ova dva dokumentarca, remete sliku koju zapadni mediji plasiraju o Sinđangu kao ekskluzivnom poprištu kršenja ljudskih prava.

UJGURSKI BORCI ISLAMSKE DRŽAVE Prema podacima koje je 2017. godine objavio „Rojters“, pozivajući se na sirijskog ambasadora u Pekingu Imada Mustafu, u Siriji se na strani Islamske države u tom trenutku borilo između četiri i po i pet hiljada Ujgura. Mustafa je tom prilikom istakao da Kina nije odabrala nijednu pobunjeničku grupu kao svog favorita, poput zapadnih sila, već da sarađuje s Damaskom u suzbijanju zajedničke pretnje.
Iste godine Islamska država u Iraku objavila je video-zapis u kojem je rečeno da će reke krvi teći Kinom. U video-zapisu mogli su da se vide kampovi za obuku ujgurskih islamista, ali i snimci načinjeni u Kini na kojima su prikazani i pripadnici kineske policije na ulicama. „Istaći ćemo svoju zastavu nad Amerikom, Kinom, Rusijom i svim nevernicima sveta“, poručio je nepoznati spiker Islamske države.
Neki od izvora pominju da je prisustvo ujgurskih ekstremista u zonama koje su bile pod kontrolom Islamske države u Idlibu, gde su ujgurski borci bili uključeni u paravojne i terorističke operacije, započelo doseljenjem oko sedamsto porodica, pod patronatom Turskestanske islamske partije. Ova partija je, prema izveštaju „Glasa Amerike“ iz decembra 2018. godine, svojevremeno proglasila islamski emirat u Idlibu koji je uglavnom, kako je navedeno, ostao van radara vlasti i medija. „Glas Amerike“ navodi da Turkestanska islamska partija potiče iz severozapadnog kineskog regiona Sinđang i da je jedna od glavnih ekstremističkih grupa u Siriji, od izbijanja građanskog rata u toj. Partiju, prema istom izvoru, čine pre svih ujgurski muslimani iz Kine, a poslednjih godina u njene redove uključivani su i drugi džihadisti.
„Glas Amerike“ naveo je da je u vreme eskalacije sukoba u Siriji, 2013. godine, u borbama učestvovalo oko tri hiljade boraca Turkestanske islamske partije, pretežno u Idlibu, Alepu, Hami, Homsu i severnom delu provincije Latakija. Njihov broj se, međutim, značajno smanjio zbog velikog vojnog napretka snaga sirijskog režima, koji su podržali Rusija i Iran.
Krajem 2017. godine, po „Glasu Amerike“, zvaničnici sirijskog režima saopštili da su s kineskim zvaničnicima razgovarali o mogućnosti raspoređivanja kineskih specijalnih snaga u Siriju, u cilju suprotstavljanja pretnji koja dolazi od Turkestanske islamske partije.

Istorijska mistika kineskog zapada Severni deo Sinđanga obuhvata Džungariju, u 17. i 18. veku moćan kanat zapadnih Mongola, u kojoj su, tokom 19. veka, mađarski avanturisti i istraživači pokušavali da lociraju drevnu postojbinu svog, nekada nomadskom naroda. U Mađarskoj se danas sve glasnije čuju ideje o usvajanju budizma, kao „primerenije“ religije. Putujući zapadnom Kinom, autor ovih redova je na pločicama iz doba dinastije Tang, ali i u drugim izvorima širom istočne Azije, pronalazio oblike koje mi danas prepoznajemo kao četiri ocila. Ljubazni domaćini u drevnim Mogao pećinama, nedaleko od Dunhuanga, na rubu pustinje Taklamakan, tvrdili su da su posredi predstavke svitaka i/ili oblaka. Slično je i s budističkim freskama u pećinama Mogao, gde su figure ljudi prikazane sa oreolima i imaju iskopane oči, identično kao u našim manastirima.

GEOPOLITIČKO ĐULE ZAPADA Stvarnost u Sinđangu nije crno-bela, kako se u medijima najčešće predstavlja. Pitanja o kampovima za reedukaciju, ili koncentracionim logorima – kako ih na Zapadu predstavljaju – ne mogu biti postavljana izvan konteksta terorističkih napada u kojima su stradale stotine ljudi, terorističkih pretnji po stabilnost države i podrške koju ujgurski ekstremisti otvoreno uživaju na Zapadu.
Američka Nacionalna zadužbina za demokratiju (NED), osnovana 1983. kao privatna neprofitna organizacija, ali pod nevidljivim plaštom CIA, kako je u „Vašington postu“ 1991. godine svedočio jedan od koosnivača Alen Vejnštajn, za potrebe rada Svetskog ujgurskog kongresa sa sedištem u Berlinu 2018. izdvojila je 665.000, a 2019. godine 960.000 dolara. Prema kineskom „Global tajmsu“, NED je ujgurskim organizacijama, okupljenim pod kišobranom Svetskog ujgurskog kongresa, poslednjih godina dao još sredstava. Kao primer navedeno je Udruženje američkih Ujgura, koje je za projekat o ljudskim pravima (Uyghur Human Rights Project) od NED-a dobilo 1.244.698 dolara.
Kada je Beograd, zajedno sa još 46 država, uputio pismo Savetu za ljudska prava Ujedinjenih nacija, podržavajući kinesku borbu protiv terorizma, naišao je na osudu Zapada. Osuda Beograda nije potkrepljena činjenicama i dokazima. Beograd je osumnjičen da puši u toaletu za vreme velikog odmora. Prebačeno mu je da se našao u lošem geopolitičkom društvu koje ga kvari.
Upravo zbog toga, zbog činjenice da Zapad nije spreman da uvaži kineske argumente, čak ni da ih predstavi svojim građanima – što je slučaj sa ovde pomenutim kineskim dokumentarnim filmovima, Beograd ne treba da postane oruđe, ili još gore – balkansko geopolitičko đule, u novom hladnom ratu SAD protiv Kine. Još manje treba da se obazire na licemerne primedbe o tobožnjoj servilnosti prema velikim silama koje mu spočitavaju oni koji, u stvari, ne poseduju moć vlastitog izbora.

[/restrict]