Crnogorska groteska

Litijsko čišćenje (2)

Politika rasrbljivanja Crne Gore ostvaruje se i kao diktat inostranog faktora

SPC je s razlogom odbila ponudu aktuelne vlasti da učestvuje u obnovi autokefalne crnogorske crkve, jer bi time pristala na svoje samoponištenje. Mitropolija crnogorsko-primorska SPC u Crnoj Gori postoji već osam vekova, od Svetoga Save do danas, pa je zato i apsurdno njeno obnavljanje. Međutim, iza tih namera se krije nastojanje da se ona kao takva ukine i preimenuje u, shodno aktuelnim potrebama obnovljenu, autokefalnu crnogorsku crkvu. Tada bi uporedo postojala sa CPC, kanonski nepriznatom verskom zajednicom s raspopom Mirašom Dedeićem na čelu, a koja uživa naklonost vlasti, ali se, kao što smo naveli, upravo ovih dana čulo da to ne bi bilo i konačno rešenje. Smatrajući da je pitanje crkve danas najvažnije identitetsko pitanje u Crnoj Gori, njen predsednik je najavio da će u ovoj državi osnovati novu pravoslavnu crkvu nacionalnih Crnogoraca. Kako je, dakle, krenulo s inicijativama, ukoliko se tako nastavi i one se ostvare, moglo bi se dogoditi da u ovoj zemlji bude više kvazicrkava nego pravih vernika.
Iako se možda može dovesti u vezu s tradicionalnim obrascem vladanja koji je u određenom istorijskom periodu u jednoj ličnosti objedinjavao svetovnog i verskog vođu, namera aktuelnog predsednika Crne Gore da osnuje novu crkvu i tako postane i verski vođa Crnogoraca – deluje danas groteskno. Istini za volju, on je uspevao u svim dosadašnjim orvelovskim namerama, prisilno i obmanama, da prevari mnoge građane da se odreknu svog nacionalnog imena, tradicije i kulture, ali je lažna crkva bila prag preko kojeg nisu mogli preći. Prepoznavši kuda vodi to prekoračenje, postali su svesni da su iz ruku bezbožnika koji im uskraćuje njihovu postojeću i daje lažnu crkvu primili i prethodne njegove fekalije u vidu falsifikovane istorije, sablasne tradicije, izmišljenog jezika i pisma.

ODBRANA POSLEDNJEG Brojni žitelji Crne Gore su veoma brzo pristali da pod partijskom kampanjom DPS, na čijem je čelu aktuelni predsednik, odbace svoj prethodni i prihvate novi nacionalni identitet. Svoj naum da stvori novu crnogorsku naciju, koja mu je potrebna, Đukanović realizuje kao svoj glavni politički cilj. Od deklarisanog samosvesnog Srbina, koji se suprotstavljao komunističkim mitovima o srpskom nacionalizmu kao opasnosti za druge, postao je Crnogorac suprotstavljen svojoj srpskoj tradiciji, njen ogorčeni protivnik i mrzitelj. Sa Đukanovićem se dogodilo isto što i s njegovim prethodnicima Savićem Markovićem Štedimlijom i Sekulom Drljevićem, koji su od vatrenih zagovornika jednog identiteta postali njegovi ogorčeni protivnici i neprijatelji da bi se priklonili suprotnom identitetu. Ovo lično iskustvo nastoji i šire da primeni i promenom kolektivnog identiteta postane otac rasrbljene crnogorske nacije. Logističku podršku je imao u tzv. Dukljanskoj akademiji, čije su ideje o etničkoj i kulturnoj posebnosti Crnogoraca postepeno preuzimali i članovi Crnogorske akademije nauka i umetnosti, pa je cilj poništavanja srpskog nacionalnog i kulturnog identiteta i započeo da ostvaruje.
Preobražaj Đukanovića nije spontan već duboko interesno motivisan, a njegovo ponašanje nalikuje lutanu čije pokrete vuku oni koji ga održavaju u političkom životu. Zbog brojnih kriminalnih radnji i šverca tokom svoje trodecenijske vladavine, on nije procesuiran, a umesto osude međunarodne zajednice blagonaklono se gleda na njegovo produžavanje mandata. Ucenjeni predsednik ove države u funkciji je stranih interesa, a politiku rasrbljivanja Crne Gore ostvaruje i kao diktat inostranog faktora. U jednom izveštaju NATO-a SPC je označena najvećom preprekom za ostvarenje njegovog strateškog plana stvaranja malih, vazalnih država, poput Crne Gore, a koje će u potpunosti biti podređene ostvarenju ciljeva ovog vojnog saveza. Zato su postojeće tradicionalne veze među Srbima u Crnoj Gori, zasnovane na zajedničkoj pravoslavnoj veri oličenoj u jednoj crkvi, SPC, i njenoj povezanosti s Ruskom pravoslavnom crkvom, trn u oku NATO planerima i stratezima čija je vojna meta Rusija.
Od zaokreta u odnosu na dotadašnju politiku, kada je pod pritiskom NATO-a odlučio da rasrbi Crnu Goru, aktuelni predsednik Crne Gore Milo Đukanović stvara o sebi sliku kreatora nove države, nacije, tradicije, istorije, jezika i crkve. Pod plaštom novog patriotizma i zaštite nacionalnih interesa, on obezbeđuje i nastoji da amnestira sebe zbog kriminalne prošlosti. Prepreka na koju je naišao u stvaranju nove crkve čini ga nervoznim i agresivnim, pa zato i manifestuje u javnom obraćanju karakteristike ludosti i cirkusa koje su mu se prividele u ponašanju iskrenih vernika SPC što se masovnim litijama suprotstavljaju nameri oduzimanja njihovih svetinja.

ZAVRŠNA CIRKUSKA TAČKA Pred svetom je sumanuti diktator koji je, najavljujući pravljenje nove crkve za sve pravoslavne Crnogorce u svojoj državi, počeo izvođenje svoje završne cirkuske tačke. Pripreme za nju su, čini se, uspešno obavljene, jer je dotadašnji proces tekao postupno promenom nacionalnog imena, izmišljenom etnogenezom, preoblikovanom tradicijom, falsifikovanom istorijom, uvođenjem novog jezika i pisma. Donošenjem Zakona o slobodi veroispovesti novoosnovanoj CPC je namenjeno da dobije sakralne objekte SPC i proglasi se obnovljenom autokefalnom crkvom. Religija i crkva kao činioca novog identiteta treba, dakle, da finalizuju dugi proces Đukanovićevog stvaranja novog crnogorskog identiteta. Međutim, upravo je težnja da se pravnim nasiljem uspostavi nova i ukine postojeća SPC isprovocirala odgovor verujućeg pravoslavnog naroda u Crnoj Gori. Taj odgovor je došao zbog ugroženosti samih temelja njegovog verskog i nacionalnog identiteta. Iako je nedovoljno i mlako reagovao kada su postupno menjani i uklanjani dotadašnji činioci njegovog srpskog identiteta poput tradicije, istorije, kulture, jezika, pisma, narod je masovno reagovao na pokušaj duhovnog rastemeljenja. Manifestni elementi kulturnog identiteta mogli su lako da se ruše, ali kada su njegovi temelji dovedeni u pitanje, onda je i reakcija došla iz dubine identitetskog određenja. Religija je ono najdublje što definiše i povezuje ljude s transcedentnim koje osmišljava njihovo postojanje, pa se pokušaj njene promene doživljava kao opasnost koja ugrožava to postojanje. Oličena u instituciji vekovne SPC na ovom području, tradicionalna pravoslavna vera označava graničnik čije pomeranje i uklanjanje postaje alarmantno. Ljudi su mogli da pristanu da promenom manifestnih identitetskih obeležja budu drugi, ali ne mogu pristati da religijskim rastemeljenjem budu i drugačiji. Zato se odbranom svetinja brani ono najdublje, temelj svog identiteta i ljudskog postojanja. Iako se hronološki on otkrio kao poslednji, njegov značaj pokazuje da je – prvi.
Sa stanovišta tog primarnog i fluidnog identiteta Crnogoraca učinio je upitnim rezultate dotadašnjeg procesa, osnivanje nove crkve je sredstvo protiv kolebljivosti, jer kada narod počne da sumnja u ono što je do tada verovao, onda ga prisilom treba naterati da ne odustane. Pokazuje se, međutim, da se narod može lako varati opštim, ali teško konkretnim stvarima. U opšte stvari poput obećane svetle evropske i evroatlantske budućnosti mogli su da poveruju, ali je teško ljude prevariti kada je reč o praksi vere, ličnim osećanjima i slobodi kao pretpostavci potvrđivanja sopstvene duhovne moći. U te konkretne stvari spadaju i sadržaj njihovog ličnog života, materijalne mogućnosti i ostvareni standard. Imajući to u vidu, oni ne pristaju više da veruju u kvazimoć, koja ih čini nemoćnim, već su aktivirali moć svoje vere.

IDENTITETSKO PITANJE Iako se na poslednjem popisu više od polovine stanovnika deklarisalo kao Crnogorci, inženjering stvaranja te nove nacije na rasrbljivanju i antisrpstvu se pokazao problematičnim već prilikom uvođenja novog crnogorskog jezika – jer se 43 posto državljana Crne Gore izjasnilo da govori srpski jezik, a crnogorski 37 odsto. Identitetski problem nove nacije postao je izraženiji u odnosu prema religiji, jer samo oko pet posto stanovnika ove države podržava novoosnovanu CPC, dok većina veruje SPC. Budući da je religija značajan faktor za očuvanje i formiranje nacionalnog identiteta, pokazuje se po masovnosti organizovanih litija protiv Zakona o slobodi veroispovesti da i Srbi i Crnogorci, koji se tako nacionalno određuju i međusobno razlikuju, imaju svest o zajedničkom i istovetnom hrišćanskom pravoslavnom religijskom korenu oličenom u instituciji SPC.
Nasuprot sakralizaciji autofekalnosti, obnova sakralnog je izražena borbom za očuvanje svetinja kao temelja sopstvenog identiteta. Kultura potiče iz kulta, a neupitnost praktikovanog obreda uspostavlja sveto kao princip i duhovnu svetlost koja omogućuje da se isprave greške učinjene u profanom svetu. Odnos prema tradiciji, istoriji, jeziku, svom nacionalnom imenu. Povratak svetom znači za Srbe u Crnoj Gori sprečavanje njihovog identitetskog rastemeljenja. Litije – kao način masovnog narodnog suprotstavljanja problematičnom Zakonu o veroispovesti – jesu obred kojim je pokrenut proces ne samo osporavanja tog zakona već i višegodišnjeg nastojanja aktuelne vlasti da nakon izdvajanja iz zajednice sa Srbijom stvori jedinstvenu novu naciju, utemeljenu na lažnoj istoriji i tradiciji, stvaranju veštačkog jezika i osnivanju sopstvene tzv. Crnogorske pravoslavne crkve. Poput svakog obreda, litije imaju za cilj da isprave ono što se pokušava krivo utemeljiti, a način na koji se one praktikuju, poštovanjem pravila i reda, pokazuje potrebu njihovih masovnih učesnika za ponovnim uspostavljanjem porušenog reda i poretka.
Na duboku identitetsku podelu u Crnoj Gori upućuje i događaj povodom obeležavanja godišnjice samostalnosti 21. maja. Dok su aktivisti i odbornici vladajućih stranaka DPS i SDP u Nikšiću bučno proslavili Dan nezavisnosti tako što su uz zaglušujuće trubljenje kružili automobilima okićenim zastavama, da bi se u jednom lokalu samozvane „komite“, nazvane tako po grupaciji koja se protivila ujedinjenju 1918. godine sa Srbijom, međusobno potukle, u Beranima su mladi organizovali auto-litiju posvećenu Svetom Jovanu Bogoslovu u kojoj je učestvovalo preko 500 automobila i vozili do Andrijevice. Litije su dobile novu formu, primerenu postojećim uslovima epidemije i zabranama okupljanja, kao mogućnost izražavanja nezadovoljstva i nastavljanja započete borbe mirnim sredstvima i dostojanstvenim obredom koji nije usmeren ni protiv koga već se vrši za očuvanje i potvrđivanje svog pravoslavnog verskog i srpskog nacionalnog identiteta.

Kraj