Karakter ratova za razbijanje Jugoslavije

Nova knjiga profesora dr Radovana Radinovića 

Piše Dr Stanislav STOJANOVIĆ

U izdanju „Beogradskog foruma za svet ravnopravnih“ upravo se pojavila nova knjiga profesora Radovana Radinovića: Karakter ratova za razbijanje Jugoslavije. Iako je reč o delu jednog generala, a i naslov bi mogao da upućuje na razmišljanja u tom pravcu, ovo nije prvenstveno vojnostručna analiza ratovanja u procesu razbijanja Jugoslavije. To je, pre svega, projekat renomiranog naučnika koji, preciznom analizom događaja i uloga lokalnih i međunarodnih faktora, dolazi do odgovora na ključna društveno-istorijska pitanja i ukazuje na suštinske uzroke, odnosno ciljeve aktera i posledice.
Knjiga nudi odgovor na suštinsko i još uvek kontroverzno pitanje: zašto je, po drugi put u jednom veku, došlo do kraha države Južnih Slovena? I, čije su „zasluge“, čije odgovornosti za ponovno razbijanje Jugoslavije, stvorene posle Prvog i obnovljene posle Drugog svetskog rata?
A to čini u, i dalje suštinski kontroverznom, istorijskom kontekstu, kada je puna istina o tome – ko je to, kako i zašto učinio, i kakve su bile stvarne uloge učesnika u tim zbivanjima – zatrpana teškim ideološkim naslagama, najčešće, u znaku nametnute dominantne srpske krivice). Naslagama, pod kojima se jedva razaznaje da se i te uloge i ukupan smisao zbivanja, u stvari, predstavljaju u drastičnom neskladu s realnim istorijskim činjenicama koje pobijaju tu, navodnu, krivicu. A takvo ideološko zamućenje je i danas – dve decenije posle separatističkog ratnog razaranja jugoslovenske federacije – dominantna karakteristika ne samo zvaničnih interpretacija nastanka novih državica na razvalinama bivše federacije (ugrađena i u njihove državne protokole) nego i mnogih „naučnih obrada“ i obrazloženja, i u tim državama i u inostranstvu.
Ova knjiga je, nasuprot tome, umnogome jedinstven pokušaj da se ocene i zaključci o namerama i ulozi svakog aktera u tom procesu, i posledicama do kojih je njihovo delovanje dovelo, izvedu – kroz sučeljavanje nespornih teorijskih pojmova o ratu i agresiji i egzaktnih istorijskih činjenica i događaja koji su vodili razbijanju Jugoslavije. Utoliko je ova knjiga i veoma značajan prilog objektivnom i istinitom sagledavanju suštine nedavne jugoslovenske tragedije. Tragedije, koja je – razarajući Jugoslaviju – sahranila i jedan (vekovni) plemeniti san Južnih Slovena, za čije ostvarivanje je, kako se ispostavilo, uzalud uloženo i mnogo energije i mnogo ljudskih života kroz čitav 20. vek. San za koji je i general Radinović, posle svega što se desilo, ispoljio sklonost oceni da je u stvari bio iluzija.
Autor odbacuje tezu da je Jugoslavija pala zbog toga što je „pao komunizam“, te nestao geopolitički razlog njenog postojanja. Takođe, da je srpski narod, Srbija i njena intelektualna elita kriva za nestanak Jugoslavije. Pala je, smatra, pre svega zbog izliva atavističke mržnje kod nekih slovenskih naroda, koji su živeli u toj zajedničkoj državi – prema Srbiji i srpskom narodu. Naravno, uz odlučnu i odlučujuću podršku nekih moćnih stranih sila, shodno njihovim geopolitičkim interesima.

Život ili ponašanje

„Agora“, Zrenjanin, 2015

Pod ovim naslovom, pred čitaocem je „rasprostrta“ svojevrsna antologija književnog života Novog Sada koju je znalački i bogato priredio Draško Ređep.
Tri su markantna pisca – kaže Ređep – odredila i overila književni ambijent Novog Sada, jedne od prestonica srpske kulture, u dvama vekovima postojanja. Najpre, to je Jakov Ignjatović (1822–1889), „srpski Balzak“, čije stvaralaštvo obeležava period posle Bune (1848). Zatim, to je Žarko Vasiljević (1892–1946), lirski hroničar Vojvodine, posle kataklizme Prvog svetskog rata (1914–1918). Najzad, tu je Aleksandar Tišma (1924–2003), hroničar i svedok Holokausta i preživljavanja (opusa datiranog posle Drugog svetskog rata (1939–1945).
Sva trojica pokazuju drugu stranu medalje Novog Sada, njegove neravnine i tragične sudbine, njegovu drugu, onu tamnu stranu. Bave se opsesivno dilemom života ili ponašanja. Originalno i autentično beleže epohu.
Aktuelnost prosedea ove trojice pisaca koji su pribavili za sve nas oreol autentičnog života, onog koji je u prošlosti, zadužbinarskoj i prenumerantskoj, tako često bio gotovo neodvojiv od ponašanja, marionetskih kretanja, ritualnih graždanskih i beamtreskih.

Manojle Gavrilović – Pčele boga peruna

SKZ, Begrad, 2016

Gotovo četiri decenije ovaj pesnik je autor Srpske književne zadruge. Od knjiga „Sunce i kočije“, „Začarano ognjilo“, „Bubnjevi na Karpatima“, sačinio je, još na početku dakle, svojevrsni lirski registar – sav u muzici jezika i pesničkih slika – čarolije u prirodi Srbije i maternje melodije. O ovom pesništvu kritičar nadahnuto primećuje: „Mitologija, istorija, zavičaj – sve to leti kroz ovu poeziju, blisku folkloru, ali drukčiju, srodnu naivnom slikarstvu, ali
pesničkom.“