Razočaranje u utopiju

Piše Nataša Anđelković

Istaknuti i u svetu prevođeni mozambički pisac Mija Koto, koji podjednako pripada i evropskom, portugalskom kulturnom nasleđu i crnačkom, mozabičkom, u svom književnom delu uvek preispituje upravo ovakvu sudbinsku i civilizacijsku podvojenost koju nosi, i koja lavira između istorijsko-političkih do psiholoških i univerzalno ljudskih preokupacija

Raskol koji rađa složenu dramu gotovo svih protagonista, dominantan je u romanu „Isusalim“. Istkan od elemenata utopije, antiutopije, apokalipse, romana tajne, „Isusalim“ s puno simboličkih sredstava slika tipičnu kolonizovanu afričku zemlju (po svoj prilici Mozambik), zahvaćenu bedom, ratom, obespravljenošću i nesrećom svake vrste, čije su posledice susprezanje emocija, oslobađanje surovosti usled robovanja rigidnim običajima, što porađa tragediju, raslojavanje porodice i niz lančanih ljudskih drama.

Osnivajući izmišljenu državu Isusalim u udaljenom rezervatu, Silvestre Ventura, glavni junak, uspostavlja utopijsku zemlju zasnovanu na načelima prvobitnog humaniteta, gde je čovek sjedinjen sa prirodom i oslobođen civilizacijskih tekovina čiji su podrazumevani pratioci lažni moral, zloba, gramzivost, svirepost. Nazivajući svoju utopijsku postojbinu imenom božjeg sina, Ventura ipak pretpostavlja hrišćanstvo kao ispravan put ka spasenju i sreći, vezujući tako odabranu religiju i njenu evropsku paradigmu sa urođeničkom, afričkom kulturom.

Neodrživost Isusalima sagledava se, međutim, u njegovoj unutrašnjoj ambivalentnosti. On, i Ventura na njegovom čelu bi možda mogao biti neka vrsta Nojevog spasenja i otpočinjanja novog života da premise na kojima je zasnovan nisu pogrešne.

Napuštanje Isusalima i povrtak u grad ne donosi, međutim, očekivanu sreću. Dok je stupanje Portugalke u Isusalim za njegove stanovnike značilo simbolično upoznavanje žene i prepuštanje njenom zakonu i njenom vođstvu, za nju je spoznaja Isusalima i njegovih zakona značila pomirenje sa sobom, suočenje sa gubitkom muškarca koji je napustio nju, koja je emanacija evropske civilizacije, i otišao nepoznatoj crnkinji, koja je ovaploćenje Afrike.

Sukob evropskog i afričkog, kolonijalnog i urođeničkog, prosvećenog i divljeg, Mija Koto iznosi na ontološku ravan gde se sve ove tenzije sustiču u večnoj igri muškarca i žene, koji, sjedinjeni u toj borbi, označavaju životodavni princip.

Slike  ”druge Nemačke ”

Kao pisac mlađe generacije, Volfgang Herndorf je izazvao veliko osveženje, ali i pažnju kritike na nemačkoj književnoj sceni kada se pojavio početkom dvehiljaditih godina. Nekoliko književnih nagrada potvrdile su prijemčivost publike za dela ovog autora, koja se uglavnom okreću generacijskim temama, ali tako da dobra priča i lak jezik oslikavaju ono što pisca zaokuplja.

Zamišljen kao roman putovanja, Herndorfov najnoviji roman „Čik“ zapravo je omladinska knjiga za odrasle. Pripovedajući o neobičnoj avanturi u koju se upustio četrnaestogodišnji dečak tokom svog letnjeg raspusta, Herndorf pokreće ozbiljne društvene teme o zanemarivanju dece i porodici u krizi kao gorućem problemu zapadnog sveta, kao i o asimilaciji i diskriminaciji imigranata u nemačkom društvu.

Pripovedajući u prvom licu, glavni junak Majk Klingenberg se predstavlja svojim jezikom i rezonom kao tipičan dečak koji tek što je stupio u pubertet i koji pokušava sebi da objasni mnoge promene u sebi i oko sebe, istovremeno nastojeći da postavi svoje mesto u društvu među vršnjacima, što mu ne polazi za rukom.

Iznenadno pojavljivanje čudnog i neprilagođenog školskog druga, doseljenika iz Rusije, koji je zbog svog neuobičajeng prezimena Čihačov dobio nadimak Čik, označiće ne samo osmišljavanje raspusta i ulazak u sumanutu avanturu, već i prekretnicu u Majkovom životu.

Vladajući žanrom tzv. drumskog romana, koji kao književni pandan road movie-a predstavlja niz, često riskantnih avantura u toku kojih junaci saputnici razvijaju svoj odnos i istovremeno stiču samospoznaju, Herndorf slika i neku „drugu Nemačku“ sakrivenu s druge strane autoputeva, u selima, šumama, deponijama, zabitima, gde život jednako teče kao i u Berlinu, ali ima neki drugi ritam i logiku, koje junaci počinju da razumeju i da budu njen deo. Kako Vlaška koja je geografska regija i konkretan cilj njihovog putovanja u nemačkom slengu istovremeno označava pojam za najudaljeniju zabit, ispostaviće se da junaci iako do cilja nisu doputovali jesu ga dosegnuli i spoznali. Tako se skretanje sa autoputa dvojice neveštih vozača, i prelazak na lokalne puteve, simbolički može razumeti kao silazak u zabito, udaljeno, od sveta zaboravljeno područje i podneblje koje odgovara njihovom vlastitom statusu. Dok su popularni dečaci i devojčice dominantni i nalaze se na „glavnom putu“, dotle su Majk i Čak neprimetni i odbačeni kao na „sporednom putu“, ali onda kada na sporedni put doslovno stupe, njih dvojica će razumeti kakvo bogatstvo sadržaja i uzbućenja života taj put krije za razliku od bezličnog, pravog i ograničenog autoputa kojem svi teže i kojim se svi voze. Putovanje po bespuću i za dlaku izbegnuta smrt, neće biti za junaka značajno zbog toga što će steći poštovanje i popularnost kod školskih drugara, već zato što će ga obogatiti osećanjem prijateljstva i odanosti, i slobodom da se suprotstavi hipokriziji porodice. onlaйn zaйm na kartu bez proverokonline zaйmonlaйn zaйm bezrabotnыm