Deveta umetnost kao (lepa) uteha

Piše Vasa Pavković

Uz monografiju, u izdanju „Omnibus stripa“ iz Beograda

Više puta je odlagan izlazak,  samim tim, dugo očekivane monografije „Stripovi koje smo voleli“ autorskog trojca: Tamburić, Zupan i Stefanović, ali se ona nedavno pojavila u boljim beogradskim striparnicama i ponekoj knjižari. Reč je o izboru stripova i strip stvaralaca sa prostora bivše Jugoslavije u 20. veku, kako stoji na interesantnoj korici. Korici na kojoj kao najava vidimo kadrove iz stripova Maurovića, Hecla, braće Nejgebauer, Kordeja, Kerca, Lobačeva, Solovjeva i Bednjaneca, dakle sve samih nezaobilaznih aktera u devetoj umetnosti ovog podneblja.

[restrictedarea]

VRHUNAC EKS-JU STRIPA
Pomenuta knjiga tvrdih korica i velikog formata na preko trista strana, po abecednom redu donosi ilustrovanu, mozaičku izložbu vrhunaca stripova koji su nastajali za preko 80 godina u Jugoslaviji, počev od priča u slikama Sergeja Mironoviča Golovčenka iz 1925. godine,   do onih koje su nacrtane na samom početku 21. veka.
Predstavljeno je preko 360 crtača i scenarista, skoro pa po jedan za svaki dan u godini i preko 380 naslova i serijala. Prostor posvećivan kratkim kritičkim komentarima ( preko 1000), veličina ilustracije, kao i informacije o originalnom pojavljivanju određenog stripa sameravan je značaju ostvarenja, a u skladu s vrednosnim sudovima trojice autora. Naravno da ima puno crtača i scenarista koji imaju samo po jedno antologijsko ostvarenja, ali sasvim je jasno da knjigom dominiraju najvažniji stripski autori – čija su imena mahom pomenuta u opisu korice. Uz njih, mnogo stripova obrađenih u monografiji imaju i Pahek, Dobrić, Radilović… Sem tog ilustrativnog dela, koji je najefektniji i pruža mogućnost starijim ljubiteljima stripa da se podsete svojih lektira, a nekim novim klincima da vide šta se krije u temelju aktuelnog uspeha Janjetova, Kovačevića, Perovića, Sudžuke, Jovanovića, Gajića, Parlova…u svetskom stripu, kao i da eventualnim strancima, kakav je recenzent Englez Pol Gravet, omoguće slutnju jednog bogatstva.  U ovoj knjizi koja prosto iziskuje duge rečenice (kakve su prethodna i ova) nalazimo i dodatak „Istaknuti stvaraoci“, „Istaknuti magazini i sveske“, „Istaknuta stripska publicistika“, kao i vrlo korisne i opsežne registre.
Knjiga nastala na osnovu entuzijazma i kolekcionarske pasije, odnosno producentske upornosti Živojina Tamburića, na osnovu opsežnih znanja o istoriji devete umetnosti Zdravka Zupana i energiji za strip različitim vezama sputanog Zorana Stefanovića, dobrodošao je i neverovatan katalog komičnog i realističkog, istorijskog i utopijskog, avanturističkog i naučnofantastičnog stripa. Klasičnog, narativnog i eksperimentalnog, fanzinskog (čak!), kao i andergraund stripa. U njemu su jedan do drugog ili u blizini Kušanić i Klas, Vostok i Plavšić, Marušić i Reljić, Sitar i Filipovski, Sulić i Gajić… Tu su Krnjetin i Rajzinger, Buin i Ivana Filipović, Đurđić i Devlić. Majstori „Beogradskog kruga“ i „Novog kvadrata“, crtači okupljeni oko „(Malog) Ježa“, „Plavog vjesnika“, „Zenita“ i „Strip manije“… Autori o kojima se malo ili gotovo ništa ne zna, kao Ozren Bačić i svetske zvezde, kakav je Kordej ili Janjetov. Geniji stripa i crtači koji su samo jednom ili sa dve table zaslužili da budu selektirani.

PRECENJENI ALTERNATIVCI
Naravno da je svakoj knjizi  moguće naći mane, pa i ova nije izuzetak. Čini mi se da su precenjeni alternativci (autori malog broja stripova), a potcenjeni klasici iz različitih vremenskih perioda, čiji, svakako relevantni, kompletni stripovi od desetina tabli nisu mogli da budu u sadržaju samo zato jer su imali druge, još bolje epizode. Čini se, takođe,  da je kriterijum oštriji prema Navojevu, nego prema  Zaninoviću i slično, oštriji prema Franu Gotovcu, nego Kuncu. Na primer: Mirko Ilić je predstavljen s tri table (odnosno tri cela stripa!), a od Bože Veselinovića nisu uzete čitave nezaboravne epizode, kao ni od Žike Atanackovića. Da ne pominjem nedozvoljeno malu zastupljenost stripova Brane Nikolića i izostanak spominjanja Dragana Kalmarevića. Ipak, setimo se poslovice da dobra knjiga ima dosta mana,  a loša knjiga samo jednu. Ovo je sjajna knjiga, a primedbe su, možda, tek cepidlačenje ljubitelja jugostripova koje ih prati već pedeset godina.
Kako je već pisao Slobodan Ivkov, ova knjiga je odista smesa antologije, hrestomatije, leksikona, nostalgije, referentne specijalizovane literature i dragocene istorijske građe – a kao takva ona je na neki način ne samo veća od svojih propusta, nego i od same sebe. Zato stripska i celokupna kulturna javnost zemalja, nekad okupljenih pod zastavom Jugoslavije, duguje beogradskoj trojici veliko hvala.

[/restrictedarea]