IZLOG KNJIGE

LUDUS, br. 206
Udruženje dramskih umetnika Srbije, Beograd

Budući da je silom (ne)prilika 2021. izašao samo ovaj, jedan jedini broj Ludusa, on je i svojevrsni pregled protekle pozorišne godine, na koju je, kao i na sve sfere života, uticala korona. Međutim, druga pandemijska godina u Srbiji, vidi se to i na stranicama Ludusa, pokazala je žilavost našeg teatra. Za ponos je činjenica da su od početka 2021. premijere održavane manje-više u kontinuitetu, a bilo je i onih vrlo dobrih, kao i festivala, sve u vremenu kada pozorišta u većem delu Evrope nisu radila.
Centralni intervju posvećen je Petru Božoviću, dobitniku Dobričinog prstena za 2020. godinu, dok se Milana Laneta Gutovića, kojem je ovo najveće glumačko priznanje dodeljeno ove godine posthumno, sećamo kroz mnoge njegove izjave i misli…
Pamtiće se ova pozorišna godina po predstavama, između ostalih, Kao da kraj nije ni sasvim blizu (Bitef teatar), Kaspar (JDP), Sin i 64 (Atelje 212), Ko je ubio Dženis Džoplin? (SNP)…, dvostrukom izdanju Bitefa, odličnom Sterijinom pozorju održanom u gotovo nemogućim uslovima, festivalima u Nišu, Užicu, Zaječaru, ulogama koje su ostvarili npr. Minja Peković i Miodrag Dragičević – o svemu tome, ali i o teatarskim dešavanjima u Vojvodini i južno od Beograda piše u ovom broju Ludusa. Takođe, čitaoci će imati uvid u zanimljive inostrane produkcije – sa Avinjonskog festivala i iz eksjugoslovenskog regiona.
U Ludusu br. 206 nalaze se i intervjui s glumcima Nelom Mihailović, Martom Bereš, Sonjom Isailović i Bojanom Milanović, kostimografom Jelenom Stokućom, kao i rediteljima Egonom Savinom, Harisom Pašovićem i Jugom Radivojevićem, koji otkad je na čelu Beogradskog dramskog pozorišta ovu kuću je uzdigao u sam vrh umetnički najuspešnijih teatara u zemlji.
A ostaje da vidimo kako će izgledati pozorište koje bude preživelo sve ovo što se dešava…
A. J.

Dejan Medaković
JOSIF II I SRBI
Prometej, Novi Sad

Dvojezična monografija akademika Dejana Medakovića govori o austrijskom caru Josifu II i njegovom odnosu prema srpskom narodu u dobu njegove vladavine austrijskom državom, tzv. josefinizmu (1780–1790). Kod srpskog naroda car Josif II je upamćen kao veliki reformator, vizionar i umni vladar koji je mnogo uticao na preobražaj srpskog društva koje je steklo novu samosvest i sa mnogo više zrelosti ušlo u novo razdoblje svoje istorije kada je konačno ostvareno postojanje srpske nacionalne države. Prema rečima recenzenta, akademika Slavka Gavrilovića, akademik Medaković ukazuje na to da su svi slojevi srpskog društva u Monarhiji sa zahvalnošću primali reforme cara Josifa: sveštenstvo, posebno zbog Patenata o toleranciji iz 1781, trgovci zbog rušenja feudalnih ograničenja u društvu, gradske crkvene opštine zbog proklamovanja građanske ravnopravnosti i sticanja statusa punopravnih građana njihovih uglednijih članova, a seljaci zbog neospornog poboljšanja njihovog socijalnog i ekonomskog stanja. U narodu, kao u celini stvaran je kult dobrog i pravednog cara, u čemu se išlo u njegovu idealizaciju. Akademik Medaković, kako navodi Gavrilović, dolazi do zaključka da nije preterano reći da je Josif II za Srbe predstavljao „idealnog vladara“, koji, ipak, nije uspeo da do kraja reformiše svoju državu i društvo zbog otpora mađarske feudalno-staleške opozicije. Ali ono što se nije postiglo u odnosu na Mađare i Hrvate, koji su negativno ocenjivali i potcenjivali carev apsolutizam i reformnu delatnost, na Srbe je ostavilo duboke tragove, za koje Medaković tvrdi da jozefinizam za njih predstavlja „najviši stepen njihove evropeizacije u 18. veku“, njihov, srpski, „snažan susret s prosvećenim svetom, u kome su … prepoznali mogućnosti za potvrđivanje svog nacionalnog bića i prihvatanje nove kulturne orijentacije“. Sve rečeno do punog izražaja je došlo na Narodnooslobodilačkom saboru u Temišvaru 1790, nedugo posle smrti cara Josifa II, na kome je postavljen temeljni zahtev za srpskom nacionalnom teritorijom.
U prilog ove sadržajne, misaono-kritičke, visoko stilski pisane monografije, ide i njena likovna oprema sa ukusom i iskustvom vodećeg srpskog istoričara umetnosti i estete, kakav je akademik Dejan Medaković.
Sve u svemu, reč je o vrhunskom istoriografskom delu koje nas uvodi u „vek prosveštenija“, obeležen državničkom mudrošću cara Josifa II i njegovom naklonošću prema „Serbskom nacionu“ koji se borio za dostojno mesto u njegovoj etnički i verski složenoj državi, beleži akademik Gavrilović u recenziji ove knjige.