Prestonička oaza vedrine, smeha i muzike

Sedamdesetogodišnjica Pozorišta na Terazijama: Jubilej koji obavezuje

Prisećajući se prvih sezona nekadašnjih teatara u bioskopu „Beograd” – Humorističkog pozorišta i Beogradske komedije – želeli smo da obeležimo jubilej današnjeg Pozorišta na Terazijama, koje u 21. veku uspešno nastavlja tradiciju zabavno-muzičkog teatra skoro isključivo izvodeći mjuzikle

Ove sezone Pozorište na Terazijama obeležava sedamdesetogodišnjicu svoga nastanka i redovnog delovanja, budući da su gradske vlasti u Beogradu donele 22. decembra 1949. odluku o osnivanju Humorističkog pozorišta kao prvog beogradskog pozorišta vedre umetnosti ustanovljenog nakon Drugoga svetskoga rata. Valjda zato što je istinita ona narodna izreka prema kojoj je svaki početak težak, novoosnovano Humorističko pozorište počeće prikazivati predstave tek 1. marta 1951. godine izvođenjem komedije Dr Branislava Nušića u dvorani najelitnijeg prestoničkog bioskopa „Beograd“. Otad pa do danas – reč je o punih 69 godina delovanja – ovaj teatar neguje specifičan komedijski repertoar u širokom rasponu od satiričnih do zabavnih vodviljskih tekstova naporedo sa izvođenjem muzičko-scenskih dela – opereta, mjuzikla, muzičkih komedija i revija. Tokom proteklih sedamdeset godina ovo pozorište četiri puta promenilo je svoj prvobitni naziv –1954. nazvano je Beogradska komedija da bi se, potom, od 1959. do 1973. nakon spajanja sa Beogradskim dramskim pozorištem zvalo Savremeno pozorište – scena na Terazijama, a od 1973. do 1975. Beogradsko pozorište, da bi, najzad, 14. aprila 1975. izvelo premijeru Autobiografije Branislava Nušića, u dramatizaciji Borislava Mihajlovića Mihiza i režiji Aleksandra Glovackog, kao Pozorište na Terazijama.

Kako se sada u Pozorištu na Terazijama prikazuju samo mjuzikli, nećemo biti iznenađeni ako postane Muzik hol na Terazijama. Ovo pozorište bilo je sve vreme, tokom skoro čitave druge polovine prošlog veka, permanentna oaza vedrine, šale i smeha, vedrih muzičkih akorda i razigranih spektakla. Ako je na tom umetničkom putu bilo uspona i padova, iskušenja i nedoumica, kolebanja i nedoslednosti, bilo je, i to znatno više, blistavih uspeha što su opčinjavali publiku i uspeha koji je zapažala pozorišna i muzička kritika. Zato se može reći da je Pozorište na Terazijama, na matičnoj sceni i izvan nje, davalo posebnu boju i osobite tonove našem glumištu, nastavljajući sjajnu i dugu tradiciju srpskog komičnog teatra, prebogatog talentovanim glumačkim individualnostima, koje su proistekle iz urođenog smisla za šalu i dosetku, anegdote i viceve, i opštih sklonosti prema komičnom izrazu i duhovitoj naraciji u svakodnevnom životu.
Nije slučajno prva predstava novoosnovanog Humorističkog pozorišta bila komedija Dr Branislava Nušića: izbor popularnog dela jednog od najboljih srpskih komediografa obeležio je ne samo jednu i to veoma značajnu liniju repertoara nego je označio i duh vedrine, humorne pre svega, lišene žaoka i zlobnih podsmeha, koji će davati ton čitavom budućem repertoaru. Međutim, od prvih sezona, počev od 1953. godine, Humorističko pozorište proširuje repertoar i na operete, pošto se već ogledalo u sličnom žanru prilikom izvođenja komada s pevanjem. Tako nastaje još jedna muzička scena u Beogradu, pored postojeće, operske u Narodnom pozorištu. Prva izvedena opereta pripada klasičnom repertoaru toga žanra. Reč je o komičnoj opereti Mamzel Nituš Florimona Ervea, inače prikazivanoj na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu počev od 1895, a obnovljenom 1931. godine. Ako znamo da je to delo u razdoblju do 1910. izvedeno 62 puta na sceni Narodnog pozorišta, na čijem se repertoaru našlo i u periodu između dva rata, po osnivanju stalnog operskog ansambla, onda se može zaključiti da je za start operetske scene načinjen pravi izbor. A već naredne sezone na sceni Humorističkog pozorišta izvodi se jedna od najpopularnijih opereta nastala u našoj sredini toga vremena – Mala Florami Iva Tijardovića, a potom i opereta Franca Šuberta Tri devojčice što ukazuje i na ambicioznost, i na sigurnost u stvaranju muzičkog repertoara.
Tako je još na samom početku delovanja Humorističko pozorište, odnosno Beogradska komedija, imalo dve repertoarske orijentacije, koje će negovati, možda ne uvek sistematično, ali zato istrajno, tokom skoro čitave svoje aktivnosti. Komedija, domaća i strana, u širokom rasponu od klasičnih do savremenih dela, uz prisustvo komada s pevanjem i revija, bila je u osnovi repertoara dramskog ansambla. Predstave pojedinih savremenih komedijskih ostvarenja, poput dela kao što su Besni Teofilo Jovana Geca ili Zajednički stan Dragutina Dobričanina, brzo su osvojile pozorišnu publiku baš kao što su izvođenja klasičnih opereta, poput Lepe Jelene Žaka Ofenbaha i Bokača Franca Supea, doprinela ponovnom odomaćivanju tog muzičko-scenskog žanra u našoj sredini. Zabavni repertoar visokog stila – tako se ukratko može označiti sve ono što je ovo pozorište godinama nudilo Beograđanima i njihovim gostima.
Iako u uslovima nepodesnim za veće spektakle, posebno kada se radi o muzičko-scenskim izvođenjima (pozornica široka i nesrazmerno kratka po dužini, tako da skoro i nije imala „dubinu“ scenskog prostora), ansambli Humorističkog pozorišta postigli su zavidne uspehe i to prvenstveno kada su u pitanju glumački izraz, odnosno muzička interpretacija, mada ne treba prenebregnuti i pojedina rediteljska i koreografska ostvarenja već na početku rada.

Komedijski repertoar Humorističkog pozorišta bio je sastavljen najpre od dela savremenih autora, naročito domaćih, jer su ona izazivala najveće zanimanje publike. Dve komedije koje smo već pomenuli – Besni Teofilo i Zajednički stan – stekle su veliku popularnost: prva je izvedena 75, a druga 269 puta, što je bio rekord svoje vrste u posleratnom beogradskom životu. Ako je Besni Teofilo jednostavno i neposredno otkrivao manire i naravi naših ljudi u određenim okolnostima, onda je Zajednički stan bio humorističko reagovanje na jedan od najvećih problema gradskog stanovništva u to vreme. Tim i takvim delima pozorište je zadovoljavalo velike potrebe naše publike za humorom. Ta potreba, danas donekle umanjena zbog emitovanja mnogobrojnih humorističkih emisija i serija na televiziji, bila je sredinom prošloga veka jasno izražena, uprkos izvesnim rezervama pozorišne kritike, kojoj se nije sviđalo izazivanje smeha po svaku cenu. Takve opaske nisu smetale da se tadašnja najveća bioskopska dvorana u prestonici pretvara svake večeri u prepunu pozorišnu dvoranu, u kojoj zahvalni gledaoci uživaju u najčešće aktuelnom humoru, aplaudirajući predstavama Humorističkog pozorišta.
Komediju Zajednički stan, prvi put prikazanu 19. januara 1964, režirao je dr Marko Fotez, dok su scenografija i kostimi izrađeni prema nacrtima Save Rajkovića. Uloge su tumačili Marko Marinković i Dragutin Dobričanin (Deda Boga), Mileva Bošnjaković (Gospa Nata), Vladimir Medar (Dragiša), Vera Ilić Đukić (Ljubica), Vuka Kostić (Tetka Pola), Gordana Gošić i Grozdana Ikonić (Lula), Branko Vojnovič (Miša), Miodrag Petrović Čkalja (Pepi) i dr. Ako se ima u vidu da je navedena glumačka ekipa tokom četiri sezone Zajednički stan izvela, pomenusmo, 269 puta, onda je jasno da se predstava nalazila na repertoaru više od dva puta sedmično. Što će reći da je u pitanju nezapamćeni bestseler u beogradskom pozorišnom životu onoga vremena. Taj uspeh ne treba tumačiti samo tematskom aktuelnošću komike Dobričaninovog dela, jer nikako ne treba izgubiti iz vida vanredno spretnu režiju dr Marka Foteza – odlikovala se veštim korišćenjem ograničenog scenskog prostora u dvorani bioskopa „Beograd“, i, što je još važnije, umešnim korišćenjem elana raspoloženog ansambla, koji je ispoljio nesvakidašnju razigranost i razdraganost, redovno bodren bezbrojnim dugotrajnim aplauzima oduševljenih gledalaca.

Naporedo s komedijama iz savremenog života, Humorističko pozorište prvih sezona izvodi i dela Branislava Nušića – pored komedije Dr u režiji Jovana Geca, izvedene su njegove komedije Protekcija, u režiji Petra Matića, kao i dramatizacija Opštinskog deteta Aleksandra Aranickog, u režiji Dušana Antonijevića. Treba reći da su sve te predstave, manje ili više igrane u duhu tradicionalnog tumačenja dela velikog komediografa, nailazile na veoma povoljnu recepciju publike, prvenstveno zbog dobre glume većine protagonista. Značajan poduhvat bila je svakako scenska realizacija Opštinskog deteta, što je bila novost za našu pozorišnu publiku budući da je to delo, dotad neizvođeno u beogradskom Narodnom pozorištu, naišlo na dopadanje među ljubiteljima Nušićevog humora, ali i na priznanje kritike. Kritičar Dušan Dragović proglasio je predstavu Opštinskog deteta – za komediju sezone. Ujednačena igra ansambla, u kojem su sudelovali i Dušan Antonijević, Jusuf Musabegović, Zoran Longinović, Dušanka Antonijević, Sonja Aradski, Vuka Kostić, Mima Predojević, Živka Matić, Boško Kuzmanović i dr., plenila je pažnju gledalaca, koji su redovno dugotrajnim ovacijama i aplauzima pratili predstave dramatizacije Nušićevog „romana jednog odojčeta“, kako ga je veliki pisac žanrovski označio.

Kraj u sledećem broju