Episkop bački Irinej: Vaseljenski patrijarh Vartolomej i ukrajinski predsednik Porošenko potpisali Sporazum o saradnji

Njegova Svetost Vaseljenski Patrijarh Vartolomej i predsednik Ukrajine Petar Porošenko potpisali su 3. novembra sporazum o saradnji između Carigradske Patrijaršije i Ukrajine kao države, u prvom redu o saradnji na stvaranju samostalne (!) Pravoslavne Crkve u Ukrajini. Vaseljenski patrijarh preuzima obavezu da pripremi Tomos kojim bi se dvema dosadašnjim raskolničkim grupacijama u Ukrajini priznala puna crkvena samostalnost (autokefalnost) bez obzira na stav kanonske Ukrajinske Crkve, koja ima dvaput više vernika nego obe raskolničke „Crkve” zajedno, i na stav Moskovske Patrijaršije i drugih pomesnih Crkava, među njima i Srpske Pravoslavne Crkve.

Šef ukrajinske države je naglasio da je to istorijski dan jer je potpisan sporazum „o uspostavljanju samostalne Ukrajinske Crkve” (koliko će biti samostalna, govori već činjenica da je „partner” Carigradu u njenom osnivanju on lično sa ostalim političarima, što nas živo podseća na osnivanje raskolničke Crkve u Skoplju).

 „Danas je istorijski dan, iniciran još od prvih dana obnovljenja nezavisnosti Ukrajine, kada su Ukrajinci tražili i molili da im Gospod dâ samostalnu autokefalnu Ukrajinsku Pravoslavnu Crkvu,“ izjavio je Porošenko. „Pozivam Ukrajince da se mole za mir, za jedinstvo Ukrajinske Crkve, da se ​​mole da Gospod ne dozvoli provokacije naših neprijatelja, da ne dozvoli krvoproliće. Mi ćemo učiniti sve da okončamo proceduru davanja Tomosa Ukrajinskoj Crkvi od strane Njegove Svesvetosti patrijarha Vartolomeja što je pre moguće,” dodao je.

Karakteristično je da Porošenko pominje „neprijatelje” i da je svestan mogućnosti da dođe do bratoubilačkog krvoprolića. Na tu opasnost je već više puta sa više strana upozoren i Vaseljenski Patrijarh, ali je prenebregao sva upozorenja. Stoga pitamo: ako se to zloslutno predviđanje, ne daj Bože, obistini, na koga će pasti najveća odgovornost?

Vaseljenski Patrijarh Vartolomej je naglasio da je dan potpisivanja sporazuma važan istorijski trenutak za bilateralne veze i za Pravoslavlje u celini. „Sporazum o saradnji između Vaseljenske Patrijaršije i Ukrajine pomoći će ubrzanju davanja autokefalije Pravoslavnoj Crkvi u Ukrajini”, rekao je patrijarh Vartolomej. Zatim je naglasio: „Ovo pravo na autokefalnu Crkvu i ova želja, koju ste negovali već dugi niz godina, ostvaruje se ovih dana”.

„… I drugi narodi, na Balkanu, koji su dobili autokefaliju od Majke Crkve, imali su ovo pravo. Isključivo je pravo Majke Crkve da dâ autokefaliju kada smatra da je to pogodno, kada su svi uslovi za ovaj proces zadovoljeni”, posebno je naglasio Vaseljenski Patrijarh.

Sa svoje strane, Moskovska Patrijaršija je reagovala izjavom Vladimira Legojde, direktora Odeljenja Svetog Sinoda Ruske Pravoslavne Crkve za odnose Crkve i društva, a posebno Crkve i sredstava izveštavanja, da sporazum koji su potpisali patrijarh Vartolomej i predsednik Porošenko ne znači stvaranje „jedne i jedinstvene pomesne Crkve u Ukrajini” i da „svi ti konkordati ukrajinske vlasti sa Fanarom ništa ne menjaju za milione vernikâ u Ukrajini”.

Ovde treba podsetiti na predistoriju današnjih zbivanja. Porošenko je 17. aprila ove godine saopštio da će se obratiti carigradskom patrijarhu sa molbom da izda Tomos o stvaranju „jedne i jedinstvene Crkve u Ukrajini” i da istoj prizna autokefalni status. Ta inicijativa je imala za rezultat kakvo-takvo ujedinjenje dveju najvećih raskolničkih grupacija, jednostranu rehabilitaciju dvojice raskolničkih vođa, od kojih je jedan bio lišen čina, a drugi (Denisenko) i lišen čina, i izopšten iz crkvene zajednice, i anatemisan, pa na kraju, kao krunu svega, odluku Sinoda u Fanaru da proglasi nevažećim ukaz vaseljenskog patrijarha Dionisija iz 1686. godine kojim se tadašnja Kijevska mitropolija ustupa Moskovskoj Patrijaršiji i odluku da u septembru uputi u Kijev dva „egzarha” da pripreme teren za sve to, a, kao usput, i da zatraže, i od Porošenka dobiju, veliki hram svetog Andreja Prvozvanog da bude „stavropigija” Fanara u Kijevu.

Tokom čitavog ovog procesa, skandaloznog i po mišljenju znatnog broja episkopâ i teologâ Grčke Crkve, postojeća kanonska Pravoslavna Crkva u Ukrajini je potpuno zaobiđena i ignorisana iako je ona najveća, dvaput veća od raskolničkih zajednica zajedno uzetih, a pritom nije tražila nikakvu autokefalnost. Kao odgovor na sve ove akcije, Moskovska Patrijaršija ih je okarakterisala kao nekanonske i apsolutno neprihvatljive, te je zbog njih prekinula liturgijsko i kanonsko opštenje sa Konstantinopoljskom Patrijaršijom.

Do sada nijedna autokefalna Pravoslavna Crkva nije zvanično podržala carigradske aktivnosti, a u teološkim krugovima svih Crkava vodi se neprestana – često i oštra – rasprava o nastaloj krizi, svakako najvećoj za poslednjih hiljadu godina. Naročito je za mnoge sporna činjenica da Vaseljenski Patrijarh i ne krije da sve ovo radi u saradnji sa svetovnom vlašću, odnosno sa političarima među kojima preovlađuju raskolnici i unijati, a ne sa sestrinskom Pravoslavnom Crkvom. Ujedno se kritički nastrojeni pastiri i bogoslovi Crkve pitaju kako je moguće da patrijarh Vartolomej ne priznaje kanonske odluke Ruske Crkve, koje je inače priznao odmah po njihovom donošenju i koje svi predstojatelji Pravoslavnih Crkava priznaju sve do sada. Posebno se pitaju kako je moguće da anatemisani raskolnik za tren oka postane „mitropolit kijevski”, a da se u široj titulaturi naziva i „patrijarh kijevski”. Postavlja se, naposletku, i pitanje kako se može tek tako „staviti van snage” nečiji crkveni status u drugoj pomesnoj Crkvi koji je važio više od tri veka, a da ga niko, pa ni sama Carigradska Patrijaršija, nikada pre nije osporio. Ovakvih i sličnih pitanja ima, nažalost, još mnogo.

Treba se moliti Bogu i nadati se da će svi shvatiti da suštinsko prvenstvo u Crkvi pripada samo Gospodu Isusu Hristu i da je jedinstvo Crkve neuporedivo važnije od svih mogućih ambicija i pretenzija.

Episkop bački Irinej