KNJIGE KOJE NEĆEMO PROPUSTITI: PARADA BUDUĆIH HITOVA

Nova izdanja srpskih izdavačkih kuća

Koje su vredne naslove pripremili izdavači Srpska književna zadruga, Službeni glasnik, Prometej, Evro Book, Zavod za udžbenike…

Među novim naslovima koji će biti predstavljeni na ovogodišnjem Međunarodnom sajmu knjiga u Beogradu je i novo, prošireno izdanje dela akademika Vasilija Krestića Znameniti Srbi o Hrvatima, u izdanju Srpske književne zadruge. Prema rečima istoričarke Sofije Božić, autorke opsežnog predgovora, u svojoj monografiji prof. Krestić gradi sintezu odnosa znamenitih srpskih državnika, naučnika i književnika prema Hrvatima i pokušajima da se ostvari saradnja i jedinstvo dva bliska, istojezična i slovenska naroda u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka.
„Odličan poznavalac ovih razdoblja i podneblja, sa izvanrednim uvidima u arhivsku građu, literaturu i periodiku, Vasilije Krestić gradi prave književno-političke portrete deset najuglednijih Srba onog doba koji su svojim pregalaštvom nastojali da pomognu kulturi, razumevanju, miru i slozi hrvatskog i srpskog naroda. Trajalo je to od doba Ilije Garašanina, kome je posvećen prvi ogled, pa preko Jovana Subotića i Svetozara Miletića – sve do Slobodana Jovanovića i Jovana Dučića. U završetku i karakteru epohe potonje dvojice video se učinak truda i pružene ruke njihovih prethodnika: Svetozar Marković, Jovan Jovanović Zmaj, Jakov Ignjatović, Dimitrije Ruvarac, Jovan Skerlić“, piše između ostalog Sofija Božić o Krestićevom delu.

[restrict]

„GLASNIKOVI“ ESEJI, MEMOARI, STUDIJE… „Službeni glasnik“ se u susret Beogradskom sajmu knjiga oglasio nizom novih, odabranih naslova. Među knjigama ovog izdavača koje će bez sumnje privući pažnju čitalaca jeste i zbirka eseja Širom otvorenih očiju Džulijana Barnsa, u prevodu Nikole Krznarića. Ovu zbirku otvara studija o Žerikoovoj slavnoj slici Splav Meduze koja, svakako u drugačijem kontekstu, čini deo Barnsovog romana / zbirke priča Istorija sveta u 10 ½ poglavlja. Strateški smešten na početak knjige ovaj tekst postavlja okvir za niz piščevih studija o slikarima, koje su prvobitno objavljivane u prestižnim časopisima (Modern Painters, London Review of Books…). Govoreći o Žerikou Barns daje jasan pregled narativne potke, političkog konteksta nastanka njegove najpoznatije slike i poetičkih stremljenja tvorca ovog remek-dela. U sličnom duhu, u ravnoteži pouzdanih podataka i književne inspiracije, dati su i ostali eseji. Prema rečima Milete Prodanovića, temeljno, dinamično, književnim stilom koji pleni, Barns približava ličnosti i dela umetnika 19. i 20. veka.

„Njegovo pismo odiše ostrvskom elegancijom, visokim stepenom nenametljive duhovitosti i obiljem podataka. Usredsređen prevashodno na francusko, ali i britansko slikarstvo novije epohe, Barns premošćuje period burnih transformacija likovnog jezika – od Žerikoa, Kurbea i Delakroaa na početku, preko Bonara i Sezana, sve do majstora koji bi se manje ili više mogli smatrati našim savremenicima – Oldenburga, Lusijana Frojda ili Hodžkina“, kaže Prodanović i dodaje da Barnsovi tekstovi o likovnim umetnicima, neporecivo savremeni, čuvaju i ponešto od duha starovremskih eseja: oni odišu verom u misiju slikarstva i čitaoca koji živi u epohi sveopšte lakoće i površnosti, podsećajući da velika umetnost nastaje u preseku radoznalosti, znanja, intuicije i duha.

Na listi „Glasnikovih“ književnih noviteta našla se i knjiga Posleratni modernizam neoavangarde/postmodernizam – Ogledi o međunarodnom modernizmu i istorijskim avangardama na jugoslovenskom umetničkom prostoru Ješe Denegrija. Sabrani tekstovi odnose se na umetnička zbivanja u drugoj polovini 20. veka, u društvenom i kulturnom kontekstu koji se može obeležiti pojmom „jugoslovenski umetnički prostor“. On podrazumeva činjenicu da je u vreme postojanja Jugoslavije postojao i funkcionisao zajednički i decentralizovani prostor odvijanja umetničkog života, u kom su svojim doprinosima u različitim stilskim i medijskim područjima učestvovali pripadnici više generacija umetnika, koji su ostvarili svoje, uvažavanja vredne, opuse (Ivan Tabaković, Petar Lubarda, Gabrijel Stupica, Marij Pregelj, Vojin Bakić, Olga Jevrić, Dušan Džamonja, Vjenceslav Rihter, Mića Popović, Miodrag B. Protić, Julije Knifer, Leonid Šejka, Damnjan, Marina Abramović, Braco Dimitrijević, Raša Todosijević, Neša Paripović…).

Izdvaja se i knjiga teorijskih memoara o ruskom futurizmu iz pera Benedikta Livšica Jednoipooki strelac. „Reč je o prvoj pravoj istoriji ruske avangarde koju je Livšic napisao i objavio u vremenu kada je ruska avangarda bila tabu tema. Istovremeno je i dokumentarno-memoarski tekst o najburnijim vremenima ne samo ruskog futurizma već i ostalih avangardnih dešavanja u ruskoj likovnoj umetnosti i književnosti. Ova knjiga može se čitati i kao neka vrsta neobičnog, uzbudljivog romana gde su glavni junaci stvaraoci koji su u svetu umetničke, odnosno likovne avangarde ostvarili najradikalniji prevrat, ne samo u kontekstu ruske umetnosti nego i u svetskim razmerama“, kaže Gojko Tešić i konstatuje da nije slučajno što je u ruskoj kulturi danas Jednoipooki strelac prerastao u kultnu knjigu o ruskoj avangardi, i to ne jer je njen autor tragično stradao u Staljinovom gulagu već što je reč o izuzetnom delu (u poslednjih desetak godina objavljeno je u nekoliko izdanja na raznim jezicima). Srpsko izdanje (u odličnom prevodu Milice Nikolić) jeste ,,artefakt posebne vrednosti, zato što je, nesporno, reč o zanimljivom prožimanju i stvaralačkom dijalogu likovnog rukopisa sa istorijsko-umetničkom pričom, i kao da je neka vrsta ostvarenja testamentarnog nauma i samog Livšica o sintezi dva tipa teksta“, zaključuje Tešić.

„EVRO BOOK“ – DEFILE HEROJA I STRADALNIKA Knjiga o legendarnom Fidelu Kastru (u „Pečatovom“ izlogu knjiga nedavno već pomenuta) jedno je od izdanja „Evro Book-a“ iz Beograda koje će ovaj izdavač promovisati na Sajmu knjiga. Na osnovu stotinak sati razgovora Ignasio Ramone je zabeležio uzbudljivu biografiju o kubanskom lideru (Fidel Kastro, Moj život Biografija u dva glasa), jednom od poslednjih velikih državnika i istinskih revolucionara, čoveku koji je više od pedeset godina vodio svoju zemlju i narod u nemogućim uslovima surovih sankcija. U najdetaljnijem i najcelovitijem intervjuu koji je dao pred kraj života, Kastro je govorio o svom poreklu i školovanju, o početnim neuspesima Revolucije, prijateljstvu sa Če Gevarom i konačnoj pobedi nad diktatorom Batistom; o kubanskom viđenju događaja u Zalivu svinja, aktivnoj ulozi Kube u borbi afričkih zemalja za nezavisnost, o svojim odnosima s desetoricom američkih predsednika, od Ajzenhauera do Džordža Buša.

„Video sam kako ginu milioni Vijetnamaca, video sam milione invalida, video sam raspršivanje napalma po šumama u zemlji tog tako finog i tananog naroda s hiljadugodišnjom kulturom; na 20 hiljada kilometara od Sjedinjenih Američkih Država izvršena su bombardovanja. Video sam mučenja u zatvoru Abu Graib, korišćenje belog fosfora u Faludži… Gledajte nametnute diktature, desetine hiljada mučitelja obučenih u Sjedinjenim Američkim Državama, one koji su se postarali da ’nestane’ 10, 20, 30 hiljada Argentinaca. One koji su se postarali da ’nestane’ više od 100 hiljada stanovnika Gvatemale – da ’nestanu’! Ako na to dodate represiju u Čileu, Dominikansku Republiku s Truhiljovim režimom koji su stvorili i podržavali Amerikanci, kao i Somozu u Nikaragvi… Gledajte šta se dogodilo na Kosovu. Srbi su bili zadivljujući u svom otporu i njihove snage su ostale praktično netaknute kada se završio rat“, reči su Fidela Kastra.

Među kapitalnim izdanjima zacelo je dvotomna studija dr Radoslava Gaćinovića Nasilje nad Srbima u XX veku, koju je, uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije, takođe objavio „Evro Book“. Opsežna studija ovog autora koji je Pečatu upravo ovim povodom nedavno dao intervju, nastala na osnovu višedecenijskog istraživanja, najcelovitiji je i najiscrpniji pregled svih ratnih i mirnodopskih stradanja srpskog naroda tokom, po Hobsbaumu, „kratkog (1914–1991) ali i nesumnjivo najkrvavijeg veka evropske istorije“. Prema rečima prof. dr Darka Tanaskovića, ova široka panorama iskušenja kroz koja je srpski narod prolazio tokom 20. veka i kroz koja delimično i dalje prolazi svojevrsno je ogledalo epohe u kakvom neki njeni najuticajniji protagonisti i njihovi potomci, a bogme i poneki Srbi, ne vole da se ogledaju.

U slovu o ovom delu dr Mile Bjelajac kaže da se prof. dr Radoslav Gaćinović ,,poduhvatio zahtevnog posla da rezimira istoriju političkog nasilja nad Srbima u toku 20. veka, jednog zlog usuda koje se srpskom narodu pripremalo i činilo na balkanskim prostorima“. „Svoju pažnju usmerio je na istorijske razloge tog činjenja, ali i činjenje samo, njegov obim i kvantifikaciju, njegove protagoniste. Prof. Gaćinović piše da se na Balkanu ništa nije dešavalo mimo evropske, a kasnije i svetske politike. Autor daje i svoje viđenje srpskih pokušaja da se odbrane i promovišu ideju slobode u zajednici sa drugima sa kojima su delili ili dele prostor na kome žive i za koje su Srbi držali da imaju zajednički ideal i interese. Dr Gaćinović je primenio multidisciplinarni pristup, pomoću koga je dao teorijski okvir obrađene teme. Čitalac, gotovo udžbenički, dobija objašnjenja o značenju pojma nasilje, geopolitičkim odrednicama balkanskog prostora, sukobu niskog intenziteta, političkom terorizmu i prozelitizmu ili konverziji“, kaže između ostalog dr Bjelajac o Gaćinovićevoj studiji.

„Evro Book“ je objavio i novi roman Edija Saše Đorđevića Ustanik. Autor ovde razotkriva ,,priču dva veka daleku“, vraćajući nas u vreme Prvog srpskog ustanka, vreme Karađorđa i njegovih ustanika. Ovo delo pruža bliži portret velikog vožda, budući da u njemu autor progovarajući iz sasvim novog ugla osvetljava njegov junački, ali i tragičan lik. Istovremeno, ovaj roman je i jedinstveno svedočanstvo o jednom od najtežih perioda srpske istorije koja se polako budila iz viševekovnog ropstva.

NOVA KAPITALNA IZDANJA „PROMETEJA“ Izdavačka kuća „Prometej“ iz Novog Sada već po tradiciji na Sajmu knjiga promoviše odabrana, kapitalna izdanja značajna za nacionalnu istoriju i kulturu. Nakon što je edicija SRBIJA 1914–1918 postigla veliki uspeh, i u stručnim i u širokim krugovima, „Prometej“ i „RTS izdavaštvo“ odlučili su da nastave objavljivanje dela o Srbiji u Prvom svetskom ratu. U okviru drugog kola izašlo je devet novih naslova, među kojima je i delo Arijusa van Tienhovena Sa Srbima u Albaniji. Reč je o svedočanstvu jednog od prvih svedoka teških austrougarskih zločina u Mačvi koji je, kao član međunarodne komisije, upoznao širu evropsku javnost sa stradanjem našeg naroda, radio u Valjevskoj bolnici za vreme velikog tifusa i sam oboleo, a potom sa Srbima prešao u Albaniju. Ova knjiga je jedinstveno i potresno svedočanstvo o Srbima i Srbiji u Prvom svetskom ratu, o nezapamćenoj epidemiji tifusa, kao i o nedelima i zločinima osvajača. Druga knjiga iz ove edicije nosi naslov Sa srpskom vojskom. Napisao ju je Anri Barbi, čuveni francuski novinar, ratni dopisnik pariskog žurnala sa srpskog ratišta, a prevela Anđelka Cvijić. Ovom knjigom Barbi je dao je nazamenljivu i skoro neprevaziđenu dokumentaciju o srpsko-austrougarskom ratu 1914. Barbi je, idući za našom vojskom, upoznao i pobude i ciljeve Srbije, video i doživeo srpske vojnike izbliza, proučio njihove ratničke, ali i moralne i psihičke osobine. Pokazalo se da je briljantan, hrabar i savestan pisac i svojim delom zadužio je i našu istoriografiju i nacionalnu kulturu uopšte. Ne manje interesantan naslov, treći po redu iz čuvene „Prometejeve“ edicije, jeste Sa Srbijom u izgnanstvu – doživljaji jednog Amerikanca sa neuništivom armijom iz pera američkog novinara Fortijera Džonsa, koji je 1915. izveštavao iz Srbije i sa srpskom vojskom prešao preko Albanije. O svojim ratnim danima u Srbiji objavio je ovu knjigu u Njujorku 1916. godine. Nizu odabranih naslova „Prometej“ je pridružio i Crnu knjigu patnje Srba u Bosni Vladimira Ćorovića. Ovo Ćorovićevo delo, objavljeno 1920, istovremeno za Sarajevo i Beograd, pomoću dokumenata, činjenica i fotografija svedoči o ogromnim patnjama srpskog naroda u Prvom svetskom ratu na teritoriji Bosne i Hercegovine. Lako je uočljiva surovost austrougarske okupacione vlasti, podržane od vrhova katoličke crkve. Vidi se jasna genocidna politika, čije su posledice nasilna smrt više desetina hiljada Srba na tlu Bosne i Hercegovine. Među književnim biserima u novom „Prometejevom“ kolu našla se i knjiga Petra Opačića Od Beograda do Krfa, u kojoj je prikazan najdramatičniji period u ratnim naporima Srbije u Prvom svetskom ratu na fonu odnosa Centralnih sila i država Antante prema Srbiji, gde se pokazalo se da su saveznici bili neaktivni. Veliku vrednost ovog dela čini dokumentarni dodatak sa spiskovima sahranjenih na Vidu, Lazaretu, Krfu, Govinu, Ipsosu, Fistapadini, Strongili, Ahileonu, Matijasu, Braganjotici, Kostaniji, Katuništu, Moraitici, Mezongi, Ostrovi, Analipsosu, Friuli, Fiuli, Korendžioni, Manduki, Perani, Koraćani, a potom i van Krfa u Bizerti, Ferivilu, Tunisu, Alžiru, Oranu, Bonu, Filipvilu, Gelmi, Susu, Slidi, Šeršelu. Pomenimo i Prvi svetski rat – kontroverze, paradoks, izmenjena tumačenja iz pera Lučijana Boje a u prevodu Dragana Stojanovića. Reč je o sintetizovanom pogledu, veoma lepo napisanom, jednog od najcenjenijih današnjih evropskih intelektualaca. Boja je najbolji baš u opštim pogledima na krupna istorijska zbivanja, u širokim perspektivama i retrospektivama i u sagledavanju mogućnosti i granica same istorijske nauke. On daje pregled i kritičku ocenu glavnih stavova formulisanih o ključnim aspektima Prvog svetskog rata u francuskoj, nemačkoj i engleskoj istorijskoj literaturi i ističe promene koje su u njima nastupile tokom poslednjih decenija…

Recimo i da slična istorijska tematika zauzima posebno mesto i kod drugih značajnih izdavača, pa je povodom obeležavanja 90 godina od proboja Solunskog fronta, oslobođenja Srbije i kraja Prvog svetskog rata, „Zavod za udžbenike“ objavio više istoriografskih dela posvećenih ovim događajima. Jedno od njih je i knjiga Nevoljni ratnici, velike sile i Solunski front (1914–1918) akademika Dragoljuba R. Živojinovića, o političkoj, diplomatskoj i vojnoj pozadini Solunskog fronta i balkanske politike velikih sila. Autor, između ostalog, govori o mnogobrojnim razlikama u gledištima velikih sila, koncepcijama ratnih dejstava, i o neodlučnostima u pojedinim ključnim trenucima. Opisane su mnoge nedorečenosti i nedoslednosti u odlučivanju, koje nam upotpunjuju sliku o savezničkim operacijama na Balkanu.              

 

NASLOVI KUĆE KATENA MUNDI

Mala, ali izrazito profilisana izdavačka kuća „Catena mundi“ poznata je po objavljivanju kapitalnih, a uz to i zaboravljenih dela iz srpske istorije, književnosti i kulture uopšte. Njihova ovogodišnja produkcija, a posebno knjige koje spremaju za Sajam, potvrđuju da će izdavačka politika ove kuće i dalje ostati dosledna

Posle sedmog izdanja kultne knjige Mila Lompara Duh samoporicanja, novih izdanja prošlogodišnjih zapaženih naslova (Uporišta Miloša Kovića, Ustaše: balkansko srce tame Srđe Trifkovića i Polihistorska istraživanja Mila Lompara) i reizdanja čuvene Knjige o Draži, „Katena“ u pretplati, koja će trajati do sedmice uoči Sajma knjiga, nudi neprevaziđenu studiju o kreiranju bosanske nacije i nastanku „bosanskog pitanja“, Kalajev režim u Bosni i Hercegovini (1882–1903) Tomislava Kraljačića, uzornu naučnu monografiju nastalu posle temeljnih studija u domaćim i inostranim, naročito austrijskim arhivima i knjigu čiji prvi tiraž je sa polica knjižara odneo vihor građanskog rata u bivšoj jugoslovenskoj republici.

Uz Kraljačićev naslov, u pretplati je i drugo, isuviše dugo čekano izdanje možda i najtemeljnije knjige o odnosu Rima i Srba, studije Jovana Radonića Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Radonićevo delo na osnovu italijanskih arhiva prati pokušaje Rimokatoličke crkve da unijaćem dostigne nivo kada se Srbi, po rečima zagrebačkog biskupa iz 17. veka, „više neće nazivati Srbima“. Autor objektivno prilazi problemu teškog položaja Srba u Osmanskom carstvu s jedne, i prozelitskog pritiska Rima s druge strane, ne osuđujući već nepristrasno nudeći objašnjenje teškog i dugog hoda srpskog naroda u borbi za crkvenu autonomiju.

Konačno, u pretplati je i 15. tom kritičkog izdanja Sabranih dela Miloša Crnjanskog, Politički spisi 1919–1939. Do sada najpotpunije izdanje političke publicistike možda najvećeg srpskog pisca priredio je dr Časlav Nikolić, pod uredničkim vođstvom Mila Lompara. Osim što ovo izdanje nudi i neke sasvim nepoznate članke Miloša Crnjanskog, ono omogućava i precizan uvid u promene njegovih političkih stavova, ali daje i vrlo interesantne opise ključnih figura evropske politike tridesetih godina 20. veka.

 „Katena“ sprema i nove autorske naslove naših kritički angažovanih intelektualaca, poput Saše Gajića, Časlava Koprivice, Dejana Mirovića, Mirka Magaraševića, Slobodana Vladušića i dr. a uskoro će iz štampe izaći i vrlo interesantna i potrebna knjiga: antologija srpske konzervativne misli pod nazivom Srpski konzervativci 1878–1914, koju je uredio Boško Mijatović.

Možda se ovaj broj novih izdanja čini malim u poređenju sa produkcijom nekih većih izdavačkih kuća, ali svaka pomenuta knjiga, sa misijom koju „Katena“ ima, važan je doprinos povratku srpskog stanovišta u njegovu prirodnu poziciju: žižu srpskog književnog i izdavačkog života, u nadi da će, jednoga dana, umesto izdavačke politike jedne samostalne izdavačke kuće postati osnova neke nove kulturne politike Srbije.               

[/restrict]