Premijere dve Ibzenove drame

Piše Raško V. Jovanović

Jedno najčešće i jedno nikad prikazivano delo velikog dramatičara na našoj sceni

AVETI

PISAC Henrik Ibzen
POZORIŠTE Bitef teatar
PRODUKCIJA Hartefakt, Budva Grad teatar, MESS Sarajevo, Bitef teatar
REŽIJA Andrej Nosov

Pored Nore, svakako najpoznatije, mada ne i najuspelije Ibzenovo delo, drama Aveti, iako napisana 1881. i naredne godine praizvedena u Čikagu, na beogradskoj sceni prvi put je prikazana 1904, da bi se potom ponovo našla na repertoaru Narodnog pozorišta 1928. godine. Zatim se, krajem tridesetih godina prošloga stoleća, izvodila u Umetničkom pozorištu u Beogradu. U JDP-u prikazana je 1979, u režiji Aleksandra Ognjanovića sa Marijom Crnobori kao Helenom Alving i Mišom Janketićem u ulozi Osvalda.
Kada se pojavila, ova drama izazivala je kontroverzne reakcije: u Norveškoj su knjižari odbili da prodaju knjigu, a glumci su vraćali uloge Osvalda i Regine. U Nemačkoj, u Berlinu, izvesno vreme je bila zabranjena, a kritičari su je u Engleskoj proglasili nemoralnom i opscenom. Međutim, Avete su prihvatili pariski pobornici naturalizma. Svakako da je Zola svojim teorijama o nasleđu uticao na Ibzena. S druge strane, ova njegova drama o Osvaldovoj duševnoj krizi privukla je pažnju modernističkih pisaca kao što su Gerhard Hauptman, Džejms Džojs i Virdžinija Vulf.
Drama počinje kada se u domu udovice Helene Alving pojavio njen sin jedinac Osvald: vrativši se iz Pariza, gde je kao slikar vodio boemski život i oboleo od sifilisa, a s obzirom i na nasledne osobine po ocu, prema nalazu lekara, preti mu gubitak razuma. Osvaldovo stradanje, kao središnji dramski događaj, skrenulo je pažnju sa sudbine Helene Alving, inače tipičnog ibzenovskog lika, žene pritisnute brakom bez ljubavi, licemernim građanskim moralom i sopstvenim strahom, izazvanim osećanjem krivice čak i za grehe svoga pokojnoga muža…
Reditelj Andrej Nosov u skromnom enterijeru sa naznakama prostorije koja bi mogla biti dnevna soba sa nekoliko novih polustilskih stolica i jednim kolicima sa čašama i pićem – scenografija Mirne Ler – vodio je glumačku ekipu u okviru jednog manje ili više shematizovanog mizanscena. Mirjana Karanović kao Helena plenila je pažnju naglašenim gospodstvenim stavom, ali i zabrinutom odlučnošću prožetom emocionalnim angažmanom proisteklim iz materinskih osećanja. Slobodan Beštić, kao strogi pastor Manders, bio je odmeren i diskretan u izrazu, kao i dosledan u stavu, koji je sve vreme odavao nepristrasnost. Milan Marić kao Osvald imao je mladalačku spontanost, dok je Jovana Gavrilović zračila energijom. Branko Cvejić kao Engstrand finim glumačkim sredstvima gradio je komičnu figuru. Kostimi Lejle Hodžić, izuzev Osvaldov, koji je valjalo da više asocira na njegov umetnički poziv, bili su donekle u duhu vremena, ali saobrazni s dramskih funkcijama likova. Jedna dobra i ujednačena predstava.

[restrict]

ROSMERSHOLM

PISAC Henrik Ibzen
POZORIŠTE Beogradsko dramsko pozorište – Nova scena
REDITELJI Ana Konstantinović i Ivan Baletić
DRAMATURG Tamara Baračkov
SCENOGRAF Višnja Vujović

Dramu Rosmelshom Ibzen je napisao 1886. i sledeće godine prvi put je prikazana u Bergenu. Bez polemičkoga naboja i svake didaktičnosti, Rosmelshom se smatra ne samo za najbolje Ibzenovo delo nego i za jedan od najvećih komada evropske moderne dramske književnosti. Specifičnost ove drame je u tome što se njena radnja i lične sudbine protagonista prepliću sa političkim elementima. Kao vesnik liberalne budućnosti Johanes Rosmer, bivši pastor, udovac i ljubavnik, propada jer nije u stanju da zbaci teret prošlosti, kako svoje konzervativne porodice i profesije, tako ni laži vlastite bračne odgovornosti, budući da je upravo njegov ideal „čistoće“ frustriranu suprugu odveo u propast, a isto tako će destruktivno delovati i na vitalnu, ali grešnu Rebeku, inače mogućnu potporu budućih društvenih promena, čija je odluka da se odrekne Rosmera zbog prenosnih incestuoznih implikacija Frojdu bila jedan od povoda za psihoanalitičke anamneze.
U Beogradskom dramskom pozorištu gledali smo postmodernu predstavu tokom koje su svi akteri sedeli za pravougaonim dugačkim stolom, dok se režija oslanjala na multimedijalna sredstva – video koji je istovremeno lik i prostor, zatim na songove Borisa Mladenovića (Jarboli) i citate Henrija Dejvida Toroa, Dejvida Grebera, Žaka Ransijera i drugih. Takođe, predstavu prate dve vrste komentara. To su lični osvrti dvoje glumaca – Željka Maksimovića i Katarine Dimitrijević – koji traže svoje mesto u izvođenju, kao i songovi ispunjeni snažnim osećanjem izgubljenosti, apatije, ali i skrivene nade u bolji svet, kao pokušaj da se otvori polemika na teme nemoći i želje za promenom. Znatno skraćen tekst ove drame, izvodio je glumački ansambl u kojem se istakla Milica Stefanović kao Rebeka Vest. Treba ukazati i na scenska tumačenja Ivana Đorđevića kao Rektora Krola i Jovana Belobrkovića u ulozi Rosmera.

[/restrict]