DIES ORGANORUM ili Kako smo zavoleli orgulje

Piše Smiljka Isaković

U Beogradu se od 30. juna do 7. jula po šesnaesti put održao Međunarodni festival orgulja u organizaciji Kulturnog centra Beograda, čija je redakcija za muziku nosilac i idejni tvorac smotri za nas atipičnih instrumenata, orgulja i čembala

Orgulje su uistinu najveći, najsmeliji, najveličanstveniji instrument, one u sebi sadrže ceo orkestar, kaže Balzak. Kod nas orgulje nemaju tradiciju, ali smo ipak imali u Domu sindikata najbolje orgulje na Balkanu, koje su potpuno propale jer se o njima niko nije starao. Katedrala Blažene Djevice Marije, u kojoj se festival održavao, dobila je nove orgulje 2000. godine, iz radionice Zanin (Italija), tako da je obezbeđeno osnovno sredstvo za rad festivala. Od solista nastupili su Ivan Božičević (Hrvatska) kao predgrupa u saradnji sa Festivalom rane muzike, zatim Andrea Maćinanti (Italija), Zoltan Borbelj, Milica Sabljić, Pavao Mašić (Zagreb) i Franc Danksagmiler (Austrija), održani su koncerti za decu i nastup polaznika letnje škole orgulja u Muzeju nauke i tehnike, a završno veče pripalo je Horu i Simfonijskom orkestru RTS-a sa dirigentom gostom Vladimirom Kranjčevićem.

[restrictedarea]

Iako orgulje obeležavaju zlatno doba baroka, predstavljeni su uglavnom savremeniji autori, od Hajdna do Danksagmilera, koji je svirao svoju muziku za orgulje i elektroniku kao zvučnu pratnju nemačkog nemog filma Nosferatu – Simfonija užasa iz 1922. godine. Ovaj multimedijalni projekat se iz tehničkih razloga održao u Kolarčevoj zadužbini. Jedini koncert posvećen baroku izveli su Lana Jelenković, orgulje, i Danilo Novaković, barokna violina. Retke i marginalne kompozicije (Rariora i marginalia) sa njihovog programa dolaze od autora tadašnjih geografski marginalnih muzičkih tačaka, Bohemije, Skandinavije i Novog sveta. Od svih njih, jedino su Domeniko Cipoli i Hajnrih Biber nešto poznatiji, i to usko stručnim muzičkim krugovima. Italijan Cipoli je u ovom projektu svrstan u muziku Novog sveta, jer je kao jezuita otplovio iz udobnog Rima u Argentinu, da muzikom (ali i ognjem i mačem – pogledati film Misija) preobraća plemena Guarana u jedinu pravu veru. Njegova Sonata za violinu i kontinuo standardno su barokno delo, a Pastorala u Ce-duru za orgulje pleni smirenim i hipnotičkim Largom. Biberove kompozicije (Češka) sviraju violinisti kao barokni zadatak, a Sonata za violinu i kontinuo je improvizatorski i ekstravagantno završila program.

Bohemski/češki kompozitori Černohorski (Fuga)i Seger (Tokata i fuga) za solo orgulje su pokazatelj zašto se neka muzika izvodi sa apetitom nekoliko vekova, a neka ne. Stvar je u tome da kvantitet ne prelazi nužno u kvalitet, dok je kod starog Baha čak i to relativno. Dakle, korisno je čuti, ali to je sve. Skandinavcima je obraz osvetlao Nikolaus Bruns u Preludijumu u e-molu koji je Lana Jelenković donela sa svim svojim umećem vrsne orguljašice. Šveđanina Johana Rumana upoznali smo kroz Assaggio za violinu solo rapsodijskog karaktera, čijim je meandriranjima veoma pomogla divna akustika Katedrale. Programom barokne muzike Rariora i marginalia u tandemu orgulje-violina osvetljeni su nepoznati autori i kompozicije, i svakako je to doprinos širenju baroknog repertoara, za one koji žele da se bave instrumentom na bazi istraživanja. Lično glasam za veliku muziku koja oduzima dah, Baha i Vivaldija na primer, makar ne bili muzikološki neistraženi.

Raskošnim Britnovim Te Deumom i Foreovim Rekvijemom Festival orgulja je završen. Hor i Simfonijski orkestar RTS-a pod upravom Vladimira Kranjčevića zvučno maestralno su ispunili Katedralu, a publika je bila oduševljena. Kako posetioci u Katoličkoj crkvi sede okrenuti leđima orguljama, instalirani video-bim je odlično poslužio da se vidi kako se svira ovaj težak i zahtevan instrument. Svemirska tehnologija u službi 18. veka. Zahvaljujući upornosti Kulturnog centra Beograda, koji ove godine na skandaloznom konkursu Ministarstva kulture nije dobio ni dinara za festivale orgulja i čembala, beogradska publika svake godine hrli na festival orgulja, a to i jeste najveći podvig ove manifestacije.

[/restrictedarea]