Kako su žrtve postale krivci

Slavljenje velikog zločina (2)

Piše Bojan Jovanović

Gradeći svoj identitet na mitu o sopstvenoj žrtvi koju je podnela suprotstavljajući se velikosrpskoj agresiji, Hrvatska prikriva stvarnu odgovornost za počinjene zločine nad Srbima kao ondašnjoj svojoj konstitutivnoj naciji

Rasističke ideje Ante Starčevića nastavile su da žive u latentnom vidu u samoj Hrvatskoj i nakon Drugog svetskog rata, a manifestno u okviru emigrantske literature. Njihovu vitalnost potvrđuje periodično istorijsko obnavljanje, koje se ispoljava i u vreme „hrvatskog proleća“, kako je nazvan masovni pokret u ovoj republici 1971. godine, kada je nastojanje za ostvarenjem većeg stepena suvereniteta i formiranje sopstvene nacionalne vojske bilo propraćeno i pravljenjem spiskova nepoželjnih Srba u cilju njihovog uklanjanja iz političkog, ekonomskog i kulturnog života. Rasistička netrpeljivost prema Srbima u Hrvatskoj bila je pod kontrolom do 1980, ali već krajem osamdesetih započinje rehabilitacija rasističkog mita zasnovana na smanjivanju broja srpskih žrtava u NDH, umanjivanju krivice za genocid, traženju opravdanja za učinjene zločine i pretvaranju žrtava u krivce. Težnja da se ostvari nacionalno kompaktna država, kako bi se smanjili rizici od budućih unutrašnjih i spoljnih sukoba, razvijena je u velikodržavni plan za redukovanje broja Srba u Hrvatskoj na neki prihvatljiv nivo. Zbog njegovog ostvarenja smatralo se dozvoljenim činjenje i najvećih zločina, poput genocida. Radi ostvarenja tog velikohrvatskog državnog cilja, Franjo Tuđman je već krajem osamdesetih posećivao ustašku emigraciju i sklapao savezništvo sa predstavnicima uticajnih zapadnih krugova.

PREDIZBORNA HARANGA Označeni uvek kao prepreka u ostvarenju Hrvatske kao nacionalno homogene države, Srbi su periodično bili predmet zločina koji se opravdavao najvišim hrvatskim nacionalnim ciljevima. Zato su, pred svaki novi pokušaj dovršavanja tog započetog posla, minimizirani i negirani prethodno izvršeni zločini. Pred prve višestranačke izbore u Hrvatskoj, održane 23. aprila 1990. godine, Srbi postaju predmet opšte harange u predizbornoj kampanji koju je obeležila nacionalistička i antisrpska ideologija najmoćnije stranke HDZ-a i njenog vođe Franje Tuđmana. Iskazujući svoju dublju istorijsku dimenziju i ideološku tradiciju, rasistička kampanja protiv Srba početkom devedesetih mobilisala je i eminentne hrvatske psihijatre koji su zloupotrebom nauke nastojali da pokažu da su Srbi ne samo kulturno već i psihološki inferiorniji od Hrvata. Zloupotreba nacionalnog karaktera i nenaučni rasizam postali su osnova dominantnog hrvatskog političkog odnosa prema Srbima. Srpsko pitanje je u Hrvatskoj određeno kao ekološko, čije je rešenje nalagalo, kao i u NDH, eliminaciju Srba iz Hrvatske. Označeni i kao remetilački faktor u Hrvatskoj, i kao kancer na tkivu hrvatskog naroda, Srbi postaju predmet brutalnih napada u kontekstu plana da se konačno ostvari ono što su ustaše i Pavelić započeli 1941. godine. Kako je poznat ishod tog paklenog plana, postali su jasni i svi postupci koji su vodili ka njegovom ostvarenju, a posebno odluka za rat protiv Srba u Hrvatskoj. To priznaju i glavni akteri ranog sukoba Franjo Tuđman i Josip Boljkovac, jedan od najbližih Tuđmanovih saradnika i prvi ministar unutrašnjih poslova posle pobede HDZ-a na izborima. U procesu protiv Branimira Glavaša, Boljkovac je naglasio da je Tuđman želeo rat po svaku cenu. Evocirajući to svoje svedočenje, on kaže: „Rekao sam da su prvi napadnuti Srbi i Jugoslavija, a ne Hrvatska. To je deo mog svedočenja o napadu koji su organizovali Gojko Šušak, Branimir Glavaš i Vice Vukojević protivtenkovkim oružjem, ambrustima na Borovo selo. Kao što su tada napali Srbe u tom selu da bi isprovocirali rat, iz istog razloga su srušili i most u Osijeku.“ Zato on i ističe: „Rat nije bio nužnost već namera. Po tom njegovom (Tuđmanovom) konceptu Srbi je trebalo da nestanu iz Hrvatske.“

IDEOLOŠKI KONTINUITET Kada je u vreme prvih višestranačkih izbora u Hrvatskoj obnovljen rasizam i uspostavljen ideološki kontinuitet sa NDH, ekstremni nacionalizam i šovinizam postali su za Srbe preteća realnost. U tom smislu se ne može govoriti o biološkim i rasnim predispozicijama Hrvata za rasizam i genocid, nego o političkom i ideološkom kontinuitetu rasističkih shvatanja koja su postala činilac nacionalnog mentaliteta i uslovila najveće zločine i genocid nad Srbima. Taj kontinuitet se može pratiti od ideologije Ante Starčevića i Hrvatske stranke prava, demonstracijama protiv Srba krajem 19. i početkom 20. veka, ratnim zločinima nad Srbima u Velikom ratu, stvaranjem nacističke NDH 1941. godine, velikohrvatskom težnjom za državnošću izraženom Masovnim pokretom 1971. i konačnim secesionističkim ratom protiv Jugoslavije i Srba početkom devedesetih godina.

Na čelu sa Tuđmanom i njegovom HDZ, nova nacionalistička vlast u Hrvatskoj isključuje Srbe kao konstitutivne nacije iz novog ustava Hrvatske. U ambijentu ustaške ikonografije i parola obnavljaju se pretnje Srbima koje, stvaranjem hrvatskih paravojnih formacija, postaju realna opasnost za njihov opstanak. Tada i počinju agresivni napadi i masovne likvidacije Srba u gradovima. U Sisku je tokom 1991. godine ubijeno njih preko 600, u Osijeku preko 100, u Zagrebu preko 200, u Vukovaru preko 100. Miniraju se srpske kuće, vikendice i radnje, a 2. maja 1991. Srbi su masovno prognani sa zadarskog područja. Napadima se blokiraju kasarne JNA tada još uvek postojeće države Jugoslavije.

U sklopu priprema za konačno rešenje srpskog pitanja u Hrvatskoj, obnovljen je rasistički mit o Srbima. Ustaškim znamenjima i parolama iz vremena NDH zastrašeni Srbi, posle iskustva genocida, nastoje da pronađu zaštitu. U vreme hrvatske secesije stvara se atmosfera straha i mržnje, a napadima na Srbe provocirana je njihova odbrana kao odgovor na pretnje. Svojim političkim i vojnim organizovanjem, uz podršku i pomoć vlasti iz Srbije, nastojali su da opstanu u još jednom opasnom i neizvesnom vremenu. Nakon što se Hrvatska 25. juna 1991. godine proglasila nezavisnom od tadašnje SFR Jugoslavije, Srbi su u Slavoniji i severnoj Dalmaciji, Lici, Baniji i Kordunu organizovali referendum na kojem su se izjasnili za odvajanje od Hrvatske i stvaranje Republike Srpske Krajine (RSK) čiji je Ustav usvojen 19. decembra 1991. godine.

OLUJA Iako je bilo pod zaštitom UNPROFOR-a, kako su nazvane jedinice UN, područje RSK je bilo meta stalnih napada hrvatskih vojnih snaga. Odbrana Srba je postala alibi Hrvatima da, simulirajući žrtve, protiv njih povedu rat koji su nazvali domovinskim i oslobodilačkim. Iako su neosporne činjenice o hrvatskim napadima na Srbe radi provociranja rata, ova istina se u Hrvatskoj potiskuje i umesto nje ističe laž o Srbo-četnicima kao agresorima da bi se opravdali zločini nad njima u kontekstu ostvarenja hrvatske nacionalističke ideje. Život Srba na ovoj teritoriji praćen je sukobima i primirjima sa Hrvatskom koja je vojnički jačala i, dobivši podršku SAD i NATO-a, masovno napala Srbe. Neposredno pre „Oluje“ američki ambasador u Zagrebu Piter Galbrajt je, 3. avgusta 1995. godine, dobio obećanje Slobodana Miloševića da Srbija u slučaju napada hrvatske vojske na Republiku Srpsku Krajinu neće pružiti vojnu pomoć krajiškim Srbima. Već sledećeg dana je izvršena zajednička vojna akcija hrvatskih formacija i NATO članica, Amerike i Nemačke, i napadnuta je RSK, odnosno područje pod zaštitom UN. Amerikanci su neposredno i posredno učestvovali u „Oluji“, tako što su pre ove operacije svojim avionima bombardovali srpske komunikacije, a njihovi oficiri su sudelovali u pripremanju i planiranju vojne akcije. Napad je izvršen iako je područje RSK bilo pod zaštitom UN, odnosno UNPROFOR-a, a Srbi 3. avgusta prihvatili mirovni plan Z4. Taj napad karakterišu brojni masakri nad civilima i sadističko iživljavanje nad nemoćnima: starima, ženama, decom i bolesnima. Posebna okrutnost je ispoljena u ubijanju duševno obolelih u Dvoru na Uni 8. avgusta 1995. godine. Zločin se dogodio samo desetak metara od baze danskog bataljona UNPROFOR-a, koji ništa nije učinio da spreči masakr.

BRIONSKI SASTANAK Pet dana pre „Oluje“ (31. jula 1995) održan je na Brionima sastanak najvišeg vojnog vrha Hrvatske, na kojem je Tuđman decidirano naredio da Srbi moraju nestati. U transkriptu razgovora sa tog sastanka, njegov plan etničkog čišćenja sažet je u rečima: „Da nanesemo takve udarce da Srbi praktično nestanu.“ Kada je nakon „Oluje“ izjavio da su Hrvati konačno svoji na svome i da je operacija čista kao suza, time je dokazana namera u potpunosti ostvarena. Prema Brionskom transkriptu jasno je da je postojala ideja i plan da se izvrši zločin nad Srbima, a ta namera je potvrda kontinuiteta nacionalističke i rasističke ideologije o uklanjanju Srba iz Hrvatske. S obzirom na posledice, čitava operacija može da ima samo značenje velikog zločina nad civilnim srpskim stanovništvom, izvršenog kao potvrda ovakve ideologije. Međutim, taj zločin je ostao nekažnjen, a suđenje hrvatskim generalima se, najpre njihovim primerenom kaznom, a potom oslobađanjem, pretvorilo u sudsku farsu. Ono što je Tribunal tražio suđenjem Slobodanu Miloševiću – duboke istorijske i kulturne korene politike koju je vodio, a koja je trebalo da se potvrdi kao genocidna i uzročnik rata devedesetih – nije pronađeno niti je moglo biti dokazano. Međutim, u slučaju hrvatskog zločina nisu uzeti u obzir evidentni istorijski dokazi proistekli iz rasističke ideologije i ustaške praksa, politički planovi i odluke ostvarene brutalnom vojnom agresijom kojom su Srbi postali žrtve najvećeg zločina i etničkog čišćenja u Evropi posle Drugog svetskog rata.

Ostvarivši rasističke ideje iznete u svojoj knjizi Bespuća povijesne zbiljnosti: rasprava o povijesti i filozofiji zlosilja, Tuđman je ove zločine ocenio kao dobre i korisne državne poslove jer je njima obezbedio budućnost Hrvatske u narednim vekovima i milenijumima. Zato je u svom govoru prilikom otvaranja Vojnog učilišta „Ban Josip Jelačić“, 14. decembra 1998. godine u Zagrebu, sa zadovoljstvom mogao da konstatuje: „Srpsko smo pitanje dakle riješili, neće više biti 12 odsto Srba ili 9 odsto Jugoslovena, kao što ih je bilo. A hoće li ih biti tri ili pet posto, to ne znači ugrožavanje hrvatske državnosti.“ Uporedo sa trijumfalnim isticanjem hrvatske ratne pobede, tako da su tokom rata devedesetih za samo pet godina redukovani sa 13 na tri odsto, Srbi se žigošu kao uzročnici rata i agresori. Optuživanje žrtve za fiktivne namere koje je prema njoj ostvario dželat, spada u scenarija kojima se nastoji lako stvoriti alibi za najveće zločine. Gradeći svoj identitet na mitu o sopstvenoj žrtvi koju je podnela suprotstavljajući se velikosrpskoj agresiji, Hrvatska prikriva stvarnu odgovornost za počinjene zločine nad Srbima kao ondašnjoj svojoj konstitutivnoj naciji. Srbi i Srbija se proglašavaju krivim za zločine koji su nad njima izvršeni, i za masovno proterivanje sa svojih vekovnih ognjišta. Premda ima znatno dublje korene, rasistička i šovinistička mržnja ispoljena devedesetih godina tokom oružane secesije posledica je nekažnjenog i potisnutog genocida nad Srbima tokom Drugog svetskog rata u tadašnjoj NDH. Hrvatsko provociranje rata, uz istovremeno optuživanje Srba za njegovo izazivanje navodnom agresijom na Hrvatsku, bilo je moguće u povoljnim međunarodnim okolnostima za planiranje i realizovanje nekažnjenog zločina nad njima. U tim okolnostima je moguće manipulisati činjenicama i voditi politiku genocida.

Nastaviće se