Nova logika imperije

Piše Zoran Milošević

Kako američka elita javno diskvalifikuje princip nacionalnog suvereniteta

Vilijam Antolis, izvršni direktor Instituta Brukingsa iz SAD, bliski saradnik vladajućih krugova, 2013. godine je predlagao da se Vašington odrekne sprovođenja spoljne politike preko glavnih gradova država, te da se posveti potrebama i dinamici interesa regionalnih lidera i istraje na direktnim odnosima sa takvim ljudima, kao što se to već radi u državama koje čine Evropsku uniju.

NEORIMSKA KONCEPCIJA Od pada SSSR, SAD su manifestovale želju da vladaju celom planetom i uvele neorimsku koncepciju spoljne politike koja se odslikava i u govorima aktuelnog predsednika SAD Baraka Obame. Agresija na Jugoslaviju, Irak, Avganistan, Libiju, Siriju, kao i spremnost za napad na Iran, svedoči da Vašington, odnosno američka elita, nacionalni suverenitet posmatra kao ograničen i on može biti ukinut zbog imperijalnih vrednosti bezbednosti ili rata sa terorizmom, odnosno iz nekog drugog razloga. Antolis dopunjuje ideju ograničenog suvereniteta koncepcijom direktne diplomatske intervencije u važnim regionima (za SAD) sveta. Ako vojna sila i agresija dovodi do svrgavanja vlada odgore, onda soft power biznisa i diplomatije daje mogućnost delovanja odole ka gore, formirajući proameričku regionalnu elitu. Na taj način SAD mogu da integrišu bilo koji region planete u svetsku ekonomiju (mimo države kojoj pripada) i da imaju direktan uticaj, odnosno vlast. Upravo ovaj opit Amerikanci danas sprovode u Evropskoj uniji, u indijskim državama i kineskim regionima, te ukoliko uspe, Antolis sugeriše da se to iskustvo prenese na ceo svet.
Problem ove prakse je što se potpuno ukidaju svi prihvaćeni principi međunarodne politike, jer tako američka elita javno diskvalifikuje princip nacionalnog suvereniteta. Svoje poglede Antolis je objavio u studiji „Novi igrači na svetskoj areni: kineske provincije i indijske države“ (William Antholis, New Players on the World Stage: Chinese Provinces and Indian States, Brookings Institute, 2013.) a koja otkriva pojavu „nove logike u međunarodnim odnosima“, odnosno „fundamentalne promene u spoljnoj politici SAD“, kako ističe Kiril Martinov za portal Terra America.
Antolis polazi od činjenice da SAD troše previše energije na male države Evropske unije, pri čemu gube iz vida događaje u velikim regionima Kone i Indije i njihovu važnost. Reč je o regionima čiji demografski, ekonomski i politički potencijali prevazilaze analogne pokazatelje mnogih čak i velikih nezavisnih država. Koliko SAD greše, svedoči činjenica da je u 2013. godini u Kini radilo samo šest američkih konzulata (jedan konzulat treba da opsluži 200 miliona stanovnika) dok u Indiji ima pet konzularnih predstavništava (jedno na 240 miliona stanovnika). Istovremeno, u Evropskoj uniji rade 54 službena predstavništva SAD, što nije u redu, smatra Antolis.
Na taj način SAD gube priliku da steknu važne informacije, zaštite ljude koji traže pomoć od SAD ili mogu da pruže važne informacije, kako je bilo sa načelnikom policije kineskog okruga Čuncin, u kojem živi više od 32 miliona ljudi. Naime, tamošnji načelnik policije 2012. godine je morao da beži i da bi stigao do američkog konzulata, prešao je stotine kilometara do susedne provincije Čengdu, gde se nalazio američki konzulat. Da beg nije uspeo, Amerikanci bi ostali bez važnih podataka.

„GREŠKE“ VAŠINGTONA Slična situacija je i u Indiji. Na primer, bogati indijski region Gudžarat (na zapadu države) ima preko 60 miliona stanovnika i izvoz od 61 milijarde dolara godišnje. Ako bi se podržao separatizam nekih političara iz ove indijske regije i on postao nezavisna država, to bi bila pedeseta ekonomija sveta, a SAD bi imale velike demografske, ekonomske i političke koristi. Ipak, najbliži konzulat SAD se nalazi u Nju Delhiju, više od 800 km dalje. Druga greška SAD je olako unošenje nekih političara na crne liste čime im se zabranjuje putovanje u SAD. Upravo premijer Gudžarata Narendra Modi je takav slučaj. Zbog optužbi da surovo guši muslimanski separatizam i fanatizam zabranjen mu je ulazak u SAD. Pri tome, Modi je izuzetno popularan političar među Hindusima o čemu svedoči i podatak da na društvenoj mreži (Tviter) ima preko tri miliona sledbenika. SAD se slično ponašaju prema svim ostalima (60 država i provincija Indije i Kine).
Političari iz SAD ne poznaju dovoljno Kinu i Indiju i robuju mitovima i predrasudama. Činjenica je da se ovde regionalni političari postavljaju centralizovano (iz Pekinga, odnosno Delhija) što stvara utisak da državom upravljaju činovnici iz ovih gradova. Kinezi, na primer, svojim lokalnim političarima postavljaju nekoliko zadataka: da obezbede ekonomski rast i političku stabilnost, te lojalnost Komunističkoj partiji. Pri tome lokalni političari imaju ogromnu i veoma realnu vlast. Upravo to je „detalj“ koji može biti od koristi za SAD, kako u ekonomskom, tako i u političkom smislu. I kineski regioni i indijske države imaju potrebe i prioritete, kao spremnost „na dijalog sa SAD“. Zato se SAD moraju odreći poštovanja nacionalnog suvereniteta i vođenja spoljne politike preko glavnih gradova. Analitičari ukrajinskog portala hvylya.org istakli su da to znači da će Amerikanci uskoro preko svih medija početi propagandu da je nacionalni suverenitet – predrasuda, politički stereotip!
Ukoliko SAD ne obrate pažnju na regionalne ekonomije, a svu pažnju usmere na dogovore u okviru Svetske trgovinske organizacije (STO) američka ekonomija će propasti, tvrdi Antolis. Da bi se izbegao otpor nacionalnih lidera i država, treba postupati oprezno, pa Antolis predlaže da avangarda nove američke politike postanu biznismeni koji bi imali zadatak „da razvijaju integraciju lokalnih tržišta sa svetskom ekonomijom“. To će biti delotvorno i u nastojanju da Nju Delhi, Peking ili neki drugi glavni grad danas suverene države ubuduće ne bi mogao da pronađe argumente za otpor „mekom upadu“ u njihovo područje.