Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije / Na raspeću je milion hrišćana – od Kosova do Egipta

Razgovarala Nataša Jovanović

Muratovska tiranija je posjekla zlatnu glavu Lazarevu; natopaktovska tiranija obnavlja sultan-muratovski zločin. Da ne da Bog, da se nađe neko od Srpskoga roda da bude saučesnik te tiranije i obezglavljivanja Srbije…

Proslava Milanskog edikta o slobodi vjere u Beogradu, Nišu, Podgorici, popraviće sliku o Srbiji i Srpskom narodu u svijetu, samo ako Srbija i narod ne budu „prodavali vjeru za večeru“, Časni Krst za svastiku, „svoje nadanje zakopano na Kosovo u jednu grobnicu“, „za činiju evrounijaskog sočiva“, odricanjem od vertikale, Krsta Carstva Nebeskog, gubljenjem „oba Carsva“ i saznanja Lazarevskog da je „zemaljsko za malena carsvo“, kaže u razgovoru za „Pečat“ njegovo preosveštenstvo, mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije.

U godini proslave jubileja 1700 – godišnjice Milanskog edikta, objasnite kakav je značaj tog državno-pravnog dokumenta za Crkvu Hristovu?

Gdje je Duh Sveti, „tu je i sloboda“. Crkva, onim koji je pobijedio smrt, Hristom Životodavcem, daje slobodu od smrti, grijeha i ništavila. Zato nije čudno što je ona postala izazov okamenjenim i ropskim strukturama mnogobožačkog totalitarnog Rimskog carstva. Gonjena i progonjena prva tri vijeka, Crkva je nezadrživo iznutra osvajala Carstvo, pokazujući se nepobjedivom. Dalekovidi Car Konstantin je to shvatio. Znakom Krsta  mu je otkriveno u čemu je ta snaga Hrišćanstva i čime će on postati utemeljivač novog Hrišćanskog carstva, sabravši ga oko nove prestonice Konstantinopolja. Otuda je značaj Milanskog edikta (313. g) bio i ostao dalekosežan. Na njemu se temelje sva zakonodavstva svijeta do naših dana, kao na svjedoku slobode koja nas je stvorila i radi koje postoji čovječanstvo.

Tokom prethodnih 17 vekova, Crkva se, kao tokom prva tri veka svoje istorije, nalazila na Krstu, pretrpevši ogromna stradanja. Svedoci smo stradanja hrišćana i danas. Da li se može reći da smo, kao civilizacija, blizu ili daleko od poštovanja osnovnih načela i poruka Milanskog edikta?

Nije nimalo slučajno da je Milanski Edikt iznjedren Krstom koji se javio i koji je obasjao Cara Konstantina. Krst svojom vertikalom vezuje onostrano i ovostrano, predstavlja prodor u beskonačno, svodeći ga u realnost i mjeru svakidašnjeg života svojom horizontalom. On je poziv na žrtvenost, odricanje, na podvig, po načelu „prolij krv, da bi zadobio Duha“, Duha slobode od svake vrste robovanja. Crkva se, kao i njena Glava Golgotska, uvijek nalazi na Krstu. „Sradanje je Krsa dobrodjeelj“.„Udar nađe iskru u kamenu“. Upravo zato što je poziv na istinsku slobodu ljudskog bića i borbu za oslobođenje, Crkva je stradala kroz vjekove i danas strada. Najmanje milion Hrišćana je i danas na raspeću. Počevši od Kosova do Sirije, Iraka, Irana, Egipta…

Sveti arhijerejski sinod SPC prihvatio je vaš predlog da se proslava jubileja Milanskog edikta nastavi u Podgorici osvećenjem novog Sabornog hrama Hristovog Vaskrsenja u Podgorici. Da li se time zapravo svedoči jedinstvo Crkve?

Nesumnjivo proslavom Slobode u Nišu Cara Konstantina i Podgorici Simeona Mirotočivog, osvećenjem Hrama Hristovog Vaskrsenja, Crkva svjedoči svoje nerazorivo jedinstvo, i to ne samo naša pomjesna Srpska crkva, nego i sveukupna Crkva Vaseljenska. Svjedoči ga znakom Krsta, osvjetljavajući njime vjekove i preobražavajući ga u jedan dan Slobode u Istini Božijoj.

[restrictedarea]

Podgorica je decenijama bila jedini glavni grad neke evropske države koji nije imao Saborni Hram. Da li ste, potaknuti tom činjenicom, došli na ideju izgradnje veličanstvenog hrama u Podgorici?

Još kad sam bio đak srednjoškolac, bogoslovac, prolazeći kroz ondašnji Titograd, dolazilo mi je na um: kako bi bilo dobro da se u ovome opustošenom, lišenom dubljeg pamćenja, pa i imena svoga grada, sagradi Hram, i to Hram Vaskrsenja, kojim će se obnoviti ljudi i sam grad, vaskrsnuti vjera, nada i ljubav u ljudima. I evo čuda: Podgoricu, drevnu Diokliju sa Zlaticom i Ribnicom Stefana Nemanje, ukrašava Hram koji se svrstava među najljepše i najznakovitije u Evropi!

Prema najnovijim podacima, u Mitropoliji je, tokom prethodnih dvadesetak godina, obnovljeno skoro 600 hramova i manastira. Čini se da Hram u Podgorici predstavlja krunu tog velikog duhovno-obnoviteljskog i crkveno-graditeljskog poduhvata.

Za vrijeme kralja Nikole I Petrovića sagrađeno je u ondašnjoj Crnoj Gori oko 112 hramova. To je bio veliki podvig ondašnjih crnogorskih Mitropolita Visariona, Ilariona, Mitrofana Bana. To je bilo krstonosno vrijeme borbe za slobodu, stvaranja države, izlaska iz bijede i siromaštva. U drugoj polovini dvadesetog vijeka, posle ubistva Mitropolita Joanikija (+1945. g) i stotine sveštenika, zatvaranja Mitropolita Arsenija (1954. g) progona Crkve, nezapamćenog u istoriji Crne Gore, koje vrhuni rušenjem crkve Svetog Petra Cetinjskog na Lovćenu (1972. g), mislilo se da Bog neće više hoditi Crnom Gorom. Pred „oltarom je zaplakalo kanđelo“, „savile se vile u peštere“. No, evo ti čuda, čuda koje je dvijehiljadugodišnje čudo, Crkve Božije i Nepobjedivog Krsta „od živog ognja“. Zaista, iz mučeničke krvi i njenog sjemena, silom Krsta Časnoga, obnovilo se i vaskrslo sveštenstvo i monaštvo u Crnoj Gori, obnovljena je Svetosavska Episkopija budimljansko-nikšićka, obnovljeno je i sagrađeno blizu šest stotina hramova. Zaista, Hram Hristovog Vaskrsenja predstavlja krunu ovog velikog duhovno-obnoviteljskog i crkveno-graditeljskog poduhvata, posljednjih tridesetak godina…

U izgradnji Sabornog hrama u Podgorici učestvovali su, pored majstora iz Crne Gore, i čuveni majstori-kamenoresci iz okoline Kruševca, kao i freskopisci od Crne Gore preko Srbije do Rusije. Zvona, od kojih je najveće teško 11 tona, su iz Voronježa, a najveći polijelej na Balkanu, a možda i šire, iz Lvova. Da li je to potvrda neprekinutog kontinuiteta narodnog neimarstva o čijim je zlatnim neimarima pevao vladika Nikolaj?

Kao sve u Crkvi što biva, tako je i ovaj hram „iz glave cijela naroda“, ne samo što je „Saborni“ po namjeni, nego je saborno i građen i izgrađen. Tri patrijarha su ga utemeljila, i to na mjestu osveštanim hramom i nekropolom od vremena Cara Konstantina, do Ćirilometodijevskih učenika, do Nemanjića, Petrovića i najnovijih vremena. Njegovom arhitekturom, unutarnjom i spoljašnjom ljepotom, vaskrsava sve ono što je u slavu Božiju građeno na ovim prostorima od apostolskih vremena. Građen od crnogorskog kamena i sige iz Srbije, od mermera od Indije do Italije, od Latinske Amerike do Sijarinske Banje sa njenim čudesnim oniksom; čuveni kamenoresci iz Bijele Vode, Kruševca Cara Lazara, domaći vajari i majstori, desetine živopisaca, najboljih koje ima naša Crkva do Bjelorusije, uz pomoć majstora iz Kijeva, Lvova i Ekaterinburga – samo Gospod znade koliko ih se duša ugradilo u ovu Svetinju i ugrađuje se! Zaista, ovaj Hram je potvrda neprekinutog kontinuiteta zlatnog neimarstva Rada Neimara o kome pjeva Sveti Vladika Nikolaj Ohridski i Žički. Kao i za Ljubostinju, o čijoj gradnji Vladika čudesno pjeva, i za neimare ovog Hrama važi ono što on pjeva za Rada Neimara: „muški zida, ženski ukrašuje, đevojački po mermeru veze…“. Ko ne vjeruje, neka dođe i vidi…

Crna Gora predstojeću proslavu dočekuje sa svojim istorijskim i savremenim podelama. Da li činjenica da će proslavi prisustvovati sve „zaraćene“ strane znači i najavu uzajamnog pomirenja?

Osvećenje Hrama Hristovog Vaskrsenja u Podgorici, uz učešće svih Pravoslavnih Patrijaraha i predstavnika hrišćanskog svijeta, predstavlja jedinstvenu šansu za Crnu Goru i njenu budućnost. Crna Gora, opterećena zlim duhom krvnih osveta, bratoubilaštva starog i novog, diobama sve dubljim i pogubnijim, krizom identiteta i siromaštvom, dobija dragocjenu priliku da se zakvasi kvascem Vaskrsenja bratske sloge i slobode, praštanja i uzajamnog pomirenja, obnove duha junaštva i čojstva, koji je od pamtivijeka krasio i krasi. „Braniti sebe od drugih, braniti druge od sebe“, to je svjetlost Časnog Krsta koja je, po Njegošu, obasjala Crnu Goru „od Koma k Lovćenu“ i „od Skadra k Ostrogu“. Taj Krst „od Živoga ognja“ obasjava Hramom Vaskrsenja Crnu Goru i šire od Crne Gore – Vaseljenu, rađajući vjeru u nepobjedivost dobra, budeći samožrtvenu ljubav, sve učeći kako da se mirimo, jedni drugima praštamo. Kako bratski da dijelimo hljeb svagdašnji i dobra kojima je Bog obdario i obdaruje sve ljude i sve narode.

Ne možemo, a da ne pomenemo da ovogodišnji jubilej Milanskog edikta dočekujemo sa novim ranama na Kosovu i Metohiji. Kako tumačite najavu ukidanja srpske državnosti u južnoj srpskoj pokrajini?

Ovaj Hram je po mnogo čemu, a prvenstveno po smislu i naznačenju, izrastao iz Hristovog Groba i Golgote, a time i iz, njome obasjane, Kosovske grobnice, u kojoj je, po proročkim riječima Lovćenskog tajnovidca Petra II, „nadanje naše zakopano“. Treba obratiti pažnju na Njegoševo proroštvo, izrečeno u vremenu kada je Kosovo bilo (kao uostalom i danas) „grdno sudilište“ i kada ga je bila popanula neprozirna tama: u njemu se ne govori o zakopanom beznađu, nego o „zakopanom nadanju“. Pšenično zrno, bačeno u zemlju, ako ne umre („ako se ne razapne“), neće donijeti ploda. Istorija Kosova je sva u znaku Krsta i Raspeća, smrti i Vaskrsenja. Ako je Kosovo „glava Lazareva“, a jeste, onda je Srbija bez Kosova – bezglava, obezglavljena Srbija, beogradski Pašaluk – Srbija. Muratovska tiranija je posjekla zlatnu glavu Lazarevu; moderna natopaktovska tiranija obnavlja sultan-muratovski zločin. Da ne da Bog, da se nađe neko od Srpskoga roda i poroda da bude saučesnik te tiranije i obezglavljivanja Srbije…

Vaše četvorojevanđelje, kako su vaše knjige o Kosmetu s pravom nazvane, predstavljaju dragoceno svedočanstvo dešavanja na Kosmetu od 1999. godine do danas. Budući da ste svedok sistematskog terora kojem su bili izloženi Srbi sa Kosmeta, mislite li da je pravi način očuvanja baštine i preostalih Srba njihovo stavljanje pod kapu Prištine i može li se, u slučaju daljeg otpora severa, reprizirati pogrom?

Četvoroknjižje o „Novom kosovskom Raspeću“ predstavlja svjedočanstvo kako je muratovska tiranija ponovo zaživjela na Kosovu. Samo bi ono bilo dovoljno da shvati kako brat Albanac, tako i brat Evroamerikanac da se na takvim zločinima ne može zidati ničiji dom, stvarati nova albanska država, na tuđoj zemlji, na nevino prolivenoj krvi, jer „…krv je ljudska, rana naopaka…“. Stavljanje Kosova i Metohije pod ovakvu kapu Prištine znači proglašenje „zakona topuza“ za mjeru ljudske slobode i dostojanstva naroda. A zna se, sva ljudska istorija to potvrđuje: „… Kome zakon leži u topuzu, tragovi mu smrde nečovještvom...“.

Pred kakvim će se izborom 3. novembra naći Srbi sa Kosmeta kada se, po dogovoru Beograda i Prištine, održavaju izbori koje je raspisala tzv. predsednica tzv. Republike Kosovo u skladu sa tzv. Ustavom i tzv. Izbornim zakonom te samoproglašene i kriminalne države?

Posle Briselskog sporazuma, koji je plod Nato bombardovanja i ponovljenog terorizma osmanlijskih vremena šiptarskog bašibozuka, to jest povampirene muratovske tiranije, pred Srbe na Kosovu i gdje god ih još ima stoji Lazarevski izbor – „kome će se privoleti carstvu“ ? Car Lazar je znao da je „zemaljsko za malena carstvo“, pa on „volede Carstvu nebeskome…“. A savremeni Srbi – vidjećemo… Ono što vidimo, nije mnogo ohrabrujuće…

Zapanjujuća je nezainteresovanost vlasti i u Srbiji i u Crnoj Gori za dostojnu proslavu 900 godina od rođenja Stefana Nemanje i 200 godina od rođenja Njegoša. Šta se iz toga može zaključiti?

Hramom Hristovog Vaskrsenja u Podgorici, pored ostalog, obilježava se  i 900-godišnjica rođenja Stefana Nemanje  u Ribnici (Podgorici). Prinos toj 900-godišnjici je desni pirg, posvećen Svetom Simeonu Mirotočivom, sa obnovom drevne zlatičke krstionice u njemu i sa zvonom koje odjekuje iz Voronježa, iz matuške Rusije, teškim jedanaest tona. Pored pirga, sličnog onom hilandarskom, zasađen je lastar loze Svetog Simeona iz Hilandara, koji je ove godine rodio i dao prve grozdove. Dobijen je prije četiri godine izuzetnim blagoslovom hilandarskih staraca. Dok smo čekali na pristaništu Jovanici, pitao me jedan od njih:

– Šta čekaš, vladiko?

– Čekam lastar od loze Svetog Simeona.

– Znaš li da to bratstvo hilandarsko nikome do sad nije dalo?

– Znam – kažem – ali znam i to da smo Vam mi iz Podgorice dali Svetog Simeona Mirotočivog. Pa zar nije red da nam uzvratite za dar, makar jednim lastarom od njegove loze?

– Ja ću se moliti da ti se lastar osuši – reći će isti jeromonah, iz duboke brige da sačuva hilandarsko pravilo i zavjet.

– A ja ću se moliti Svetom Simeonu da nam blagoslovi lozu kod Hrama Vaskrsenja, u gradu „iz koga mu Sveta Loza niče“. Vidjećemo koga će Bog uslišiti.“

I evo, ove godine, u čast 900-godišnjice Simeonove, loza je rodila prve grozdove. Obećao sam – iduće godine, ako Bog da zdravlja, odnijeću grozd sa Simeonove loze kod njegovog Pirga Podgoričkoga, na blagoslov brižnom i dobrom o. Stefanu Hilandarcu.

U susret proslavi 200-godišnjice Njegoševog rođenja predložili ste kanonizaciju vladike Rada. Zašto ona nije i prihvaćena?

Hram Vaskrsenja se svepravoslavno osvećuje i u čast 200-godišnjice Njegoševog rođenja. Eno u megalitu isklesanog lika Lovćenskog Tajnovidca, zajedno sa njegovim stricem Svetim Petrom I u podnožju pirga Svetog Jovana Vladimira, eno i njegovog Svetog lika naslikanog među Arhijerejima u oltaru hrama; eno ga i u hramovnom luku, nasuprot ktitorske freske, s desna pri ulazu, sa crnogorskom kapom i svitkom i natpisom: „o Preblagi Tihi Učitelju…Vaskrsenjem smrt si porazio…“

 

[/restrictedarea]