Bitka za Suboticu ili gde smo danas kao država

Piše Branko Radun

Zašto su izbori u najsevernijem gradu Srbije pitanje opstanka ili brisanja sa političke scene DS-a, te kakva je uloga u celom zamešeteljstvu dodeljena SVM-u

Subotica, drugi grad po važnosti u severnoj pokrajini, u susret najavljenim izborima polako postaje poprište političke bitke dve najjače stranke – SNS i DS. Ovaj grad sem što se nalazi na strateški važnom mestu, značajnim ga čini i etnička struktura koju na prvom mestu čine Mađari sa 35, a na drugom Srbi sa 32 odsto.
Kako SNS ima dominantnu ulogu na republičkom nivou, a DS na pokrajinskom, obema je bitno ko će imati kontrolu nad najsevernijim gradom Srbije. Demokratama je bitka za Suboticu jedna od ključnih jer je to jedini veći grad koji kontrolišu i njegovim gubitkom, opravdano strahuju, počelo bi osipanje redova, a to bi bio put u druge poraze, na kraju verovatno i u onaj najveći – gubitak najvećeg feuda – pokrajinske vlasti.

SVM KAO KLJUČNI IGRAČ Stoga ključni igrač postaje mađarska stranka – SVM. Njen uticaj u Subotici je od ključnog značaja, prvo jer je to najveći grad u kojem su oni imali vlast i, drugo, zato što tu živi dve trećine njihovih birača u pokrajini. Pošto je njihovog gradonačelnika koji se na toj funkciji nalazio od 1992. do 2008. godine zamenio kadar DS-a (sadašnji gradonačelnik je Modest Dulić), prisustvo SVM u gradskoj vlasti zavisilo je isključivo od Pajtićeve volje, tačnije od njegovog odnosa sa Pastorom. Trenutno je na vlasti u gradu heterogena koalicija od DS i SVM, preko LSV i LDP, pa do SPS-a i bunjevačkih stranaka, no glavni igrači su DS i SVM.
Borba između SNS-a i DS-a tako je fokusirana na privlačenje SVM-a, koji je i jednima i drugima neophodan kako bi formirali gradsku vlast koja trenutno ovakva kakva je u samoj Subotici uživa ugled feuda braće Dulić i „sigurne žute kuće“. S druge strane, SNS i koalicija na republičkom nivou, svesna je da ukoliko želi da kompenzuje slab rezultat kampanje „naterati Pajtića da raspiše izbore i izvrši političko samoubistvo“, mora uložiti ozbiljne napore da preuzme kontrolu nad ovim gradom na severu Bačke. Aprilske demonstracije protiv Pajtićeve „Deklaracije“ kojom on otvoreno prkosi i državi i Ustavu, imale su osetan uticaj na rejting autonomaškog vođstva u novosadskoj Banovini, ali šteta ipak nije bila nenadoknadiva. Pajtić se uz očiglednu podršku SAD-a i EU oseća dovoljno bezbrižnim da uputi po koji drski šamar državi u vidu državolike „Deklaracije“. Čini se, otuda, da u ovom momentu republička vlast ne može da dovede do raspisivanja prevremenih pokrajinskih izbora i legalizuje promenu rejtinga stranaka. Kao rezultat imamo očitu frustraciju kod vladajuće koalicije, a naročito u SNS-u, kojem je izuzetno važno da negde ostvari barem osrednju pobedu, kakva bi mogla biti promena vlasti u Subotici.

[restrictedarea]

PASTOROV ZAOKRET Poznato je da je nedavno obezbeđena nova većina za smenu gradske vlasti u Subotici. Ta nova većina, planirano je, bila bi okupljena oko koalicije SNS-SVM. Međutim, iznenada i bez najave, mađarski SVM se prošle nedelje predomislio i odbio ponudu koja se ne odbija, a to je da dobije svog čoveka za gradonačelnika Subotice. Kako se to desilo? Suština promene odluke je u unutarpartijskim igrama u SVM-u, između Pastora i Jene Maglaia, predsednika Gradskog odbora SVM-a, i potencijalnog budućeg gradonačelnika. Očigledno je da se Pastor plaši da bi mogao da izgubi pozicije na pokrajinskom nivou, a sa druge strane da bi njegov rival značajno ojačao u Subotici gde se nalazi najveći deo mađarskog biračkog tela.
Stvaranjem nove koalicije, Pastor bi bio gotovo sigurno smenjen na pokrajinskom nivou, kao i njegovi saradnici koji čine dobar deo vrha SVM-a. Pored toga, verovatno je da ga pokrajinska vlast drži na uzici pokretanjem afera u pokrajinskim fondovima i javnim preduzećima, gde je njegova ekipa donedavno imala „odrešene ruke“. Kako je Srbija vazalna zemlja nije isključeno da su u odbranu pozicija DS-a uskočili i ambasadori nekih zemalja koje DS doživljavaju kao najboljeg stratega sprovođenja ideje postepenog udaljavanja Novog Sada od Beograda. To sigurno ne bi bio prvi put da se neko meša u unutrašnje partijske odnose u Srbiji – arbitrirajući čas za jedne, čas za druge, a istovremeno uspostavljajući novi stepen zavisnosti političkih aktera od stranaca. Naročito je značajna Subotica za sve te međunarodne mešetare, kao pogranični grad sa heterogenim stanovništvom koji je drugi po veličini u pokrajini, a četvrti u zemlji.
Ono što još potresa političke prilike u ovom gradu je skandal oko odluke gradskih vlasti kojom se van snage stavlja odluka o dodeljivanju na korišćenje obradivog poljoprivrednog zemljišta crkvama i drugim verskim zajednicama, donetom od strane Gradske skupštine 2007. godine. Naime SPC, Katolička i Evangelistička crkva su dobile preko 700 hektara zemljišta na korišćenje, jer im je to posle Drugog svetskog rata bilo oduzeto i zato što se to zemljište nalazi u procesu zahteva za restitucijom. U međuvremenu je Osnovni sud doneo rešenje o određivanju privremene mere kojom je Ministarstvu poljoprivrede i gradu Subotici zabranjeno izdavanje u zakup spornog poljoprivrednog zemljišta.

BITKA ZA CRKVENU ZEMLJU Mnogi su bili ne malo iznenađeni drskim nasrtajem gradskih vlasti na imovinu verskih zajednica. Zanimljivo je da se tamošnji DS usudio da udari ne samo na prava Pravoslavne crkve (što smo ovde često viđali proteklih decenija), već i na katolike i protestante, što je rezultiralo time da su se posle protesta crkava i verskih zajednica zamislili i ljudi oko gradonačelnika Modesta. Oni su mišljenja da u slučaju da „situacija nerešenog stanja u raspolaganju poljoprivrednim zemljištem u državnoj svojini ne bude rešena, neće biti omogućena licitacija zemljišta“, naravno uz odluku nadležnog Ministarstva poljoprivrede. Stoga oni sada odluku prebacuju na Ministarstvo da se izjasni o daljoj sudbini spornog zemljišta oko čijeg vlasništva se vodi spor i gde je velika šansa da crkve povrate to zemljište. Sud je u međuvremenu zabranio da Ministarstvo i grad Subotica ovo zemljište izdaju, jer je ono predmet zahteva za restituciju. Međutim gradonačelnik Modest nastoji da dođu do tog zemljišta očigledno na najblaže rečeno problematičan i protivpravan način.
No, ono što ih je ozbiljno pokolebalo u nameri da preuzmu zemljište je što su sve crkve u ovoj stvari nastupale zajednički i zajedno su potpisale saopštenje za javnost koje mediji nisu preneli ili su preneli na taj način što su izbacili ključne stavove. One su izrazile oštar protest zbog stavljanja na dnevni red Skupštine odluka o oduzimanju zemljišta crkvama i ukazale na nezakonito postupanje organa gradske vlasti u ovom slučaju, ali i osnovano upozoravaju da se radi o zloupotrebi ovlašćenja javnog pravobranilaštva u Subotici, jer su oni neovlašćeno predlagali nešto što je nezakonito. Stoga će gradska vlast, barem privremeno, povući predlog da se o tome raspravlja, i to ne iz razloga što poštuju pravne norme ili civilizacijske vrednosti, a da ne govorimo o poštovanju verskih prava i tradicija, već stoga što se plaše da bi im se ovo moglo obiti o glavu više no neki drugi „grehovi“.

[/restrictedarea]