USTAŠE U BEOGRADU!O ČEMU JE REČ?

Piše Vladimir Dimitrijević

U knjizi o Nediću Milan Borković kaže:„U Beogradu je već od prvih dana okupacije bio uspostavljen konzulat NDH, koji je praktično bio obaveštajni biro Vlade NDH. Više se bavio prikupljanjem podataka o snazi NOP-a i četničkog pokreta u Srbiji, nego što je zastupao interese hrvatskog stanovništva u Srbiji“

U prošlom broju „Pečata“, a povodom združene medijske vežbe „Drugosrbijanština protiv Zarkovića“, akademik Vasilije Krestić je ukazao na činjenicu prisustva hrvatskih ustaša za vreme okupacije u Beogradu. Čini nam se da je vrlo važno znati kako su oni dejstvovali protiv Srbije i Srba, budući da je zabrinuti akademik napomenuo:„Toga ima i danas. I dok mi u Hrvatskoj nemamo ništa, u njihovim rukama je najjača obaveštajna služba koja deluje u Srbiji“. Kakve su to ustaše bile u Beogradu za vreme Drugog svetskog rata?
Bile su, bile, i to u samom centru. Imali su i svoj diplomatski auto, a na zgradi u kojoj su obitavali stajao je hrvatski grb sa ustaškim znakom. Zvanično, ustaška ispostava se zvala Konzularno predstavničtvo Nezavisne Države Hrvatske. Milan Borković u knjizi o Nediću o tome kaže:„U Beogradu je već od prvih dana okupacije bio uspostavljen konzulat NDH, koji je praktično bio obaveštajni biro Vlade NDH. Više se bavio prikupljanjem podataka o snazi NOP-a i četničkog pokreta u Srbiji, nego što je zastupao interese hrvatskog stanovništva u Srbiji“. (Citate iz ustaških dokumenata pisanih u Beogradu dajemo originalno, „korienskim“ pravopisom NDH).
Inače, akademik Krestić je potpuno u pravu. Ustaški konzulat je imao razgranatu obaveštajnu službu u Beogradu i Srbiji. Pratili su sve. Znali su čak i podatke o episkopu Nikolaju Velimiroviću, koji je, 1942, kad ustaški konzul Nikšić šalje izveštaj Zagrebu, bio konfiniran od strane Nemaca u Ljubostinji. Špijun iz manastira u srcu Srbije, kod Trstenika, dostavlja ustaškom konzulu, a Nikšić javlja u Zagreb, da „episkopu Nikolaju zalaze predstavnici svih srbijanskih političkih struja, pa se pripisuje najviše utjecaju istoga vladike, da je došlo do primirja u Srbiji (…) Planina Goč ispod koje leži manastir Ljubostinja jest sabiralište svih četničkih i drugih legalnih i ilegalnih srbijanskih borbenih odreda (…) On je engleski đak, a poznat je kao prijatelj Englezke (…) Radi svojih ljevičarskih propovijedi bio je omiljen i cijenjen kod srbskog naroda (…)“ Da je ustaški špijun kod vladike Nikolaja bio Srbin, i da je znao šta i gde bi trebalo gledati, vidi se i po tome što je bio pušten u manastirsku kapelu, o čemu Nikšić javlja:„Prilikom posjeta manastiru Ljubostinj upalo je u oči da je u odjelu za molitvu pokraj nekoliko malih slika svetaca obješena i slika Petra Drugog uokvirena zajedno sa proglasom 27. ožujka 1941“. U drugom izveštaju, Nikšić opisuje putovanje ustaškog špijuna u unutrašnjost Srbije da bi tamo bolje upoznao delatnost „raznih grana četnika“. On ukazuje na njihov približan broj, kao i na to da četnici, pod vidom seoskih straža, drže seljake na dvomesečnoj vojnoj obuci. Nedostaje im odeća i obuća, ali su borbeno spremni. Naročitu pažnju Nikšić i ekipa posvećuju saradnji srpske antiustaške gerile u Bosni sa Beogradom i Nedićem. Stalno se plaše da će im Nemci oduzeti Istočnu Bosnu i pripojiti je Srbiji. O tome su izveštaji česti.

[restrictedarea]

 

RANA FAZA USTAŠKE DIPLOMATIJE U BEOGRADU Privremeno, godine 1941, ustaško predstavništvo se nalazilo u zgradi Pošte. Jedan kod Narodne skupštine u Beogradu, a predstavnik Pavelića je bio bojnik Josip Lončarević, oficir za vezu kod nemačkog zapovednika u Srbiji (Oficir za vezu? Poznato zvuči, pogotovo posle pregovora s Tačijem). U to doba, ustaše su bile naročito zainteresovane za Zemun, pa je u arhivu njihovog MUP-a nađen izveštaj o stanju u gradu i okolini, u kojem, sa zabrinutošću, piše:„Stanovnici kotara su u apsolutnoj većini Srbi, pa naročito naglašujem, da Srbi i Nijemci u okupiranih osam općina žive u velikom prijateljstvu, te da stalno harangiraju protiv Hrvatske, Hrvata i Slovaka (…) Ozbiljno se za bojati, da jednog dana provale iz Beograda u Zemun Srbi četnici i komunisti, te da tako poubijaju i Nijemce i Hrvate, a eksplozivom poruše Zemun – što se na sva usta priča u Beogradu – jer su sadanje mjere sigurnosti i opreznosti minimalne i nedostatne“. U avgustu 1941. u Beogradu je zvanični ustaški diplomata Tihomir Vincetić, koji odgovara neposredno ministru spoljnih poslova NDH Mladenu Lorkoviću. Adresa konzulata: Prestolonaslednikov trg broj 12. Prvobitni naziv je: Hrvatski klub – ured za putnice. Kasnije se sele u Dobračinu 22.
Vincetić i saradnici su bili opsednuti srpskom opasnošću, pa je krajem 1941. u zagrebačku centralu javljano:„Pukovnik Draža Mihailović, bivši jugoslovenski vojni izaslanik u Sofiji predstavlja najkarakterističniju ličnost u Srbiji. On je i vojnik i četnik i komunista. Na njega taj nesretni živalj Srbije polaže mnogo nade (…) Nedić je, razumije se, neiskren prema Nijemcima (…)“ Ustaška diplomatija ukazuje na neslogu između Draže, Nedića i Pećanca, zbog koje će srpski narod „sada konačno da propadne“.

ZRELO DOBA USTAŠLUKA: DR ANTE NIKŠIĆ U aprilu 1942, u Beograd stiže dr Ante Nikšić, novi Pavelićev diplomata. Prima ga u zvaničnu posetu Feliks Bencler, opunomoćenik nemačkog Ministarstva spoljnih poslova kod vojnog zapovednika Srbije. Bencler je jasan, i Nikšić javlja u Zagreb:„U posljednje vrijeme pod pritiskom muslimanskih hordi (obratimo pažnju, ovo kaže Bencler, a ne, recimo, neko od novinara „Pečata“, nap. V.D.), iza kako je mnogo žena i djece poubijano u Bosni, oko 25. 000 žena i djece prešlo je Drinu i sklonilo se u Srbiji. Te žene i djeca zgražaju se i pri samoj pomisli na ustaše, te su izbezumljeni od straha čim ih izdaleka osjete. Za Hrvatsku nije dobro što toliko naroda sa njenoga zemljišta bježi, pošto će polja ostati neobrađena, a ljetina ostati veoma slaba“. Nikšić vidi da Nemci ne cene mnogo svoje hrvatske saveznike. Tako se žalio, oktobra 1942, kako su Nemci u Zemunu zaustavili „samovoz“ (automobil) njegovog konzulata i izvršili detaljan pretres, po nalogu s najvišeg mesta, zbog čega Nikšić protestuje. Izvesni Lajzer, zonderfirer iz Zemuna, zapanjio je ustaškog diplomatu ovakvom izjavom:„On je rekao da u ustaškim častničkim redovima imade prostih zločinaca i da je on jednoga takovoga sreo u Zagrebu u uniformi satnika, premda dobro znade da je taj bio u zatvoru i da je odsjedio četiri godine teške tamnice radi krađe ili pronevjerenja.“ Lajzer je odlučno porekao i Nikšićevu tvrdnju da Drina mora biti granica, jer su, tobož, Hrvati predstavnici zapadne kulture, a Srbi istočne.

RUGALICE PAVELIĆU – POVOD ZA UZNEMIRENOST Nikšić je neprestano uznemiren pevanjem pesama – rugalica Anti Paveliću, i o tome redovno izveštava Zagreb:„Paveliću,žalosna ti majka,/ neš se dugo Poglavnikom zvati,/Sve zbog tvoga krvavog terora,/Što ga Srbin pretrpiti mora (…) Ciganka je porodila bika,/Glava mu je ko u Poglavnika!“ Pominje se i to da „policiski organi (specijalna policija), srpski prebjezi iz Hrvatske, bludnice i ološ psuju samo Hrvate i Hrvatsku“, pri čemu Nedićeva vlada „sistematski popularira mržnju na Hrvate i Hrvatsku“. Zabrinut je i zbog „protuhrvatske srbske promičbe“ među narodom, jer „ti letci su puni mržnje naspram Poglavnika, naše države i cjelokupnog hrvatskog naroda“. Čak je i jedan slepac na Đurđevdan u Smederevu (dakle, zagrebački konzulat ima špijuna u Smederevu, koji beleži pesmu jednog slepca!) pevao:„Znaš li Ante otiće ti glava!“ (Kakva strašna pretnja! U doba dok ustaše kolju na stotine hiljada Srba, glavna opasnost dostojna „izviješća“ u Zagreb je smederevski slepac koji, u pesmi, preti Paveliću!) Vrhunac opasnosti je bio kad je neko na konzulat okačio naslovnu stranu ustaškog časopisa za decu „Smilje“ (na naslovnoj strani je bio veliki ljubitelj dece, Pavelić), na kojoj je, u jesen 1942, nacrtan „četnički znak“ i napisano: „Smrt svakom Hrvatu“.
Predstavnik ustaškog konzulata čuo je, opet s jeseni 1942, kako dvojica gimnazijalaca, za novac, okupljenom narodu pevaju pesmu:„Paveliću ti si pseto, platićeš nam ovo leto,/Ti izbjeći nemaš kuda – planine su srbske svuda./Paveliću al si lep – na kuću ti pao crep,/ sa lica ti pala maska – mrcino hrvatska“. Ustaški činovnik se požalio nemačkom oficiru (vređaju savezničkog im poglavnika ), i Nemac je uhapsio dvojicu srpskih dečaka. Nikšiću mnogo smeta i što „Srbi ljubomorno čuvaju sve državne ambleme bivše Jugoslavije, pa napose grb na kojem se nalazi srbski i hrvatski grb (…) Isto tako imade mnogo gradskih ulica koje nose oznake hrvatskih krajeva, velikana i mjesta“. Nikšiću smeta i ime kafane „Mostar“ (Mostar je u NDH), pa traži od svog Ministarstva da interveniše kod Nemaca, i da se svi stari grbovi i natpisi uklone. Nije podnosio ni pesme o Sremu na „Radio Beogradu“ (i Srem je u NDH, ne zaboravimo!), pa je molio Nemce da emitovanje takvih pesama na srbijanskom radiju zabrane. Naročiti gnev je izazvala činjenica da su Srbi povredili „hrvatski državni teritorij“, jer su na Adi Ciganliji, koja je pripala NDH, sekli drva za zimu, a radnike je obišao lično đeneral Nedić.

O USTAŠKIM ZLOČINIMA KOJI SU, U STVARI, SRPSKI ZLOČINI U julu 1942, Nikšić zahteva da se navodnim srpskim glasinama o ustaškim zločinima suprotstave podaci sa dokazima „bezbrojnih zvijerstava komunističko-četničkih bandita“. Novembra te godine, on očajnički pokušava da dođe do ilegalno štampane knjige „Nedjela Ustaša“, koja se, navodno, tajno širi po Beogradu. Po Nikšiću, zločini srpskih komunista i četnika se pripisuju nevinašcima kakvi su hrvatski „borbeni i zaštitni odredi“, pa bi trebalo brzo intervenisati. U isto vreme, postoji i realnost na terenu. Nikšić mora da „brzojavi“ u Zagreb da je Majzner, komandant SS divizija u Srbiji, zahtevao da „ustaše i vojnici hrvatski ne pucaju u Srbiju bez razloga, jer da su mu bili prijavljeni slučajevi, da su tako bili ranjeni i ubijeni mnogi seljaci kad su obrađivali polja u Srbiji uz Drinu“. Dobro obavešteni Majzner nije verovao da u srpske seljake sa srbijanske strane Drine pucaju „komunističko-četnički banditi“, jer je znao da u Srbe pucaju hrvatske i muslimanske ustaše.
Nikšićevo dodvoravanje Nemcima je, kao i uvek kad je hrvatska politika u pitanju, neizmerno. Tako Nojhauzenu, glavnom opunomoćeniku za privredu okupirane Srbije, poručuje da je hrvatski narod „potpuno odan saveznik velikog njemačkog naroda“, a Majzneru i njegovim kolegama nudi lovišta u „Istočnom Srijemu“, pa će isti dobiti „diplomatske lovačke karte“. Majzner kasnije moli Nikšića da se iz nemačkog logora za partizane u Zemunu zatočenici, nesposobni za rad, prebace u neki ustaški zemunski logor (jer, tu ima preko 3.400 ljudi starijih od 50 godina, a preko 500 su deca mlađa od 17 godina). Što ti je savezništvo EUropskih naroda! Što ne mogu za prinudne radove da iskoriste kulturni Nemci (reč je o zatočenim starcima i deci, ko zna od kuda), mogu da pobiju kulturni Hrvati. EUropa, pa to ti je!

SRBI NEUKLOPIVI U NOVU EUROPU Nikšić se raduje što u Banatu, okupiranom od strane Nemaca, „nema nigdje traga ćiriličnom nadpisu, već su svi nadpisi na latinici, i to u prvom redu njemački, pa onda hrvatski“. On ne veruje „tobožnjim desničarskim krugovima“ Beograda da će neka srpska trupa biti poslata protiv Sovjeta na Istočni front, jer je „još uvijek srbsko javno mišljenje zadojeno neodoljivom mržnjom prema njemačkom narodu“. (I zaista: srpski vojnik, čak ni Nedićev, nije ratovao protiv Rusa na Istočnom frontu, dok su Hrvati slali i pešadiju i avijaciju u pomoć svojim hitlerovskim saveznicima). Čim čuju za poraze Nemaca u Rusiji, Srbi se raduju, jer je, po Nikšiću, njihova duša „nemirna i avanturistička“. To je zato što „Srbinu manjka smisao za opće dobro, pa prema tomu on kao takav nije ni kadar shvatiti idealistički duh nove Europe“(Hitlerove i Pavelićeve!). To znači da u Srbiji postoje „desetci hiljada ljudi koji su spremni svaki čas silom rušiti novi poredak, koji im ne odgovara“. Zato se Nikšić radovao glasinama iz nemačkih krugova da će Hitler Beograd, sa Sremom, Banatom, Bačkom i Mačvom učiniti Markom (oblašću) Princa Eugena, a da će Srbi sebi morati da biraju drugi glavni grad. U razgovoru s nemačkim poslanikom u Turskoj, fon Papenom, koji ga je pitao o ponašanju Srba i da li oni sada veruju u pobedu Nemačke, Nikšić je rekao da „Srbi još uvijek računaju, da će biti na Balkanu agenti englezkog i američkog kapitala, i da će živjeti od muke i rada hrvatskog naroda na ovom dijelu Europe, a da u pobjedu Njemačke ne vjeruje baš nijedan Srbin“. Takođe, po Nikšiću, koji s jeseni 1942. opet šalje izveštaj u Zagreb, „sigurno je da će Srbi prvu priliku izrabiti, da ekscediraju po svom starom običaju i ljubavi za pustolovinama“.

RADOST ZBOG HAPŠENJA SRPSKIH NEPOĆUDNIKA Hrvatski konzul u oktobru 1942. oduševljeno javlja Zagrebu da su Nemci uhapsili niz četnika (njih preko 400) zbog sabotaža protiv okupatora, što je Srbe teško uznemirilo i pojačalo „mržnju na Niemce“, pa, po Nikšiću, „poznavajući srbsku čud, može se računati na srbske ekscese u za njih najnepovoljnijem slučaju“. Nikšić likuje:„Uhićenja viđenijih srbskih političkih ličnosti provode se neprestano, a isto tako pojedinih četničkih odreda i vojvoda.Tako je ovih dana uhapšeno u Beogradu više stotina, a jučer 64 osobe, te mi jedna vrlo pouzdana osoba priopćila da su to osobiti izabranici i političko cvijeće Srbije“.
Ipak, ništa ne vredi, čak ni hapšenja: Srbi se ne mire s nacizmom! Krajem 1942, Nikšić javlja:„Za stolovima u kavanama, kao i u radničkim svratištima otvoreno se razpravlja o početoj ofanzivi Englezke i Amerike, kao i o vojničkoj likvidaciji Njemačke najkasnije za nekoliko mjeseci. Ne pretjeruje se kad se kaže: Beograd je pijan!“ Iako nemačka sila oblepljuje plakate sa pretnjama streljanjem čak i za pasivni otpor, „građanstvo se okuplja pred plakatima dobacujući jedno drugom najpogrdnije šale na ime okupatora i podpisnika samog oglasa (generala Badera)“. Početkom decembra 1942, Nikšić javlja o masovnim streljanjima pobunjenih Srba i da se „po Beogradu govori o ustanku, čije se pripreme vrše kao nikad prije“.
Svaki Nemac, koji ima bilo kakvog razumevanja za Srbe, nailazi na kritiku Nikšića (takvi su državni savetnik dr Turner i poslanik Bencler – Turner se čak usudio da u Berlin nosi memorandum Nedićeve vlade u kojem se pominju zločini nad Srbima u NDH). Jedini koji zaslužuju priznanje su pravi srbomrsci: esesovac Majzner i gestapovac Šefer, pa bi Hrvati trebalo da ih odlikuju.

NOVI USTAŠA U BEOGRADU: DR IVAN GLIGO Po odlasku Nikšića iz Beograda, stiže dr Ivan Gligo, koji nastavlja da izveštava, manje opširno nego prethodnik, ali u istom tonu.
U maju mesecu Gligo kreće u obilazak „Iztočnog Sriema“, pa posećuje Sremske (preimenovane u Hrvatske) Karlovce i druga mesta, tvrdeći da tamo sreće Sremce „hrvatsko-pravoslavne vjere“. Uprkos preimenovanju Srba u „pravoslavne Hrvate“, ustaše ubijaju i takve „hrvatske pravoslavce“, što ne bi trebalo da bude jer je, kako reče Gligo, „Sriem za nas vrelo prehrane“. Osnovna načela ustaške sremsko-bosanske politike Gligo ovako tumači: „Srbska vlada okupiranog područja Srbije temelji svoje pravo miešanja u naše unutarnje političko stanje Sriema i Bosne, budući da u tim dielovima naše Države prebiva navodno srbski živalj srbsko-pravoslavne vjere, te uslied navodnog staranja za tim dielom svog naroda, koji je ostao van područja okupirane Srbije, polaže ujedno i pravo te teži vraćanju Sriema i Bosne Srbiji (…) Sriem i Bosna nalaze se u okviru granice naše novo uzpostavljene Države, te taj hrvatski živalj hrvatsko-pravoslavne vjere pripada unutarnjoj politici naše zemlje, čijim razvitkom upravlja jedino Zagreb“.
I Gligo primećuje antinemačko raspoloženje Srba. Posle iskrcavanja Engleza i Amerikanaca na Siciliju, svuda se čuje:„Brzo će nešto, sve je spremno“. Bio je zabrinut zbog Nedićeve posete Hitleru, septembra 1943, jer se pričalo da će Nedić tražiti pripajanje Crne Gore i Istočne Bosne Srbiji. Žali se Gligo da mnogi Nemci ne vole Hrvate, iako su im oni saveznici, a vole Srbe, koji Nemce mrze. U januaru 1944. on javlja da je u Beogradu velika „protuhrvatska promičba“, pri čemu se „Tita prikazuje kao Hrvata – dapače Ustašu“. Nemačka cenzura dozvoljava da se takve stvari objavljuju i u novinama, a ranije nisu.

„KAZALO“ Šta sve vidimo iz ovih ustaških izveštaja?
Vidimo postojanost hrvatske politike: prema Bosni, prema Vojvodini, prema Srbiji. (Onda se išlo oružjem, uz pomoć Nemaca, a danas, uz pomoć SAD-a i EU, trebalo bi Srbiju, a naročito Vojvodinu, držati pod hrvatskim uticajem, naročito privrednim). „Osetljivost“ hrvatskih diplomata iz NDH u Beogradu bila je zapanjujuća: iako su, baš od 1941, ustaše činile sve da pokolju što više Srba, njima je, u srcu Srbije, smetala čak i pesma – rugalica na račun Pavelića (tražili su da Nemci hapse decu koja pevaju rugalice!), a pokušavali su, baš u Beogradu, da uklanjaju jugoslovenske grbove i nazive ulica i kafana koji im nisu odgovarali, zbog navodnih srbijanskih pretenzija na teritoriju NDH. Kako su bili bučni kad je Nedić posetio drvoseče na „njihovoj“ Adi Ciganliji – do neba se čulo! Trudili su se da zataškaju sve činjenice o ustaškom masakru Srba, i tvrdili da su ustaški zločini, u stvari, zločini „komunističko-četničkih bandi“.
Za njih su svi Srbi bili isti, jer su, svojim poreklom, neprijatelji. Radovali su se, ti ustaški diplomati u Beogradu, svakom hapšenju srpskih boraca od strane Nemaca i čudili su nepokornoj Srbiji, koja nije mogla da se uklopi u Hitlerovu Evropsku uniju (oni su bili odane slugeranje nacističkog EUropskog poretka).
I, što je najvažnije: imali su razgranatu špijunsku mrežu po Srbiji. A akademik Krestić kaže da je imaju i danas. Uticaj EU Hrvatske u Srbiji ogroman je: od politike, preko privrede, do kulture.To se vidi po kroatofilnim srbijanskim političarima, po firmama iz Hrvatske koje drže mnogo šta u zemlji u kojoj živimo, punoj izbeglica posle „Bljeska“ i „Oluje“. To se vidi i po mogućnosti izvođenja srbomrzačkih predstava u Beogradu, kakva je bila „Dr Zoran Đinđić“.
Kad govorimo o Hrvatskoj, govorimo o zemlji sasvim integrisanoj u EU. Kad govorimo o Srbiji, bez obzira na sve naše padove i poraze, još uvek govorimo o Srbiji slobodnih i nepokornih ljudi, neuklopivih u, kako reče dr Ante Nikšić, „idealistički duh nove Europe“. Nadamo se da će tako i ostati.

[/restrictedarea]