Ivan NINIĆ: Kosovo i Metohija: Brutalna uzurpacija srpske imovine (I deo)

Podaci na koje se poziva Vlada Republike Srbije ukazuju da je od juna 1999. godine sa prostora KiM proterano više od 245.000 Srba i nealbanaca koji su se naselili na široj teritoriji Srbije i u drugim državama, a neretko ima i onih koji su iz južnog dela bili primorani da se presele na severni deo KiM. Od 437 mesta u kojima su živeli Srbi do 1999. godine, izuzimajući opštine Leposavić, Zvečan i Zubin Potok, etnički je potpuno očišćeno 312 naselja. Prema podacima Visokog komesarijata za izbeglice UN, na KiM se do marta 2008. godine vratilo svega 18.060 Srba i drugih građana, ali se ovaj podatak ne može tretirati kao pozdan, jer je ne oslikava realan broj povratnika.

Čak i kada bi bio omogućen povratak prognanih Srba postavlja se pitanje šta bi povratnici na teritoriji Kosova i Metohije zatekli od svoje imovine? Najveći broj kuća je ili porušen ili rasprodat ili uzurpiran protivpravnim useljenjem Albanaca. Najveći broj srpskih šuma je posečen i rapsrodat i to pred očima KFORA i UNMIK-a. „Prema podacima UNHCR-a prilikom registracije interno raseljenih lica u Srbiji 2000. godine, prijavljeno je da je 27.418 kuća uništeno i oštećeno, od kojih 21.122 potpuno uništeno, kao i da su 5.993 stana uništena i oštećena, od kojih 935 potpuno uništena-ukupno 33.411 stambenih jedinica. Nakon masovnog talasauništavanja od juna 1999. godine novi talas uništavanja srpske inealbanskeimovine dogodio se marta 2004. godine, kada je uništeno 930 stambenih objekata“, navodi se u Strategiji održivog opstanka i povratka na KiM Vlade Srbije.[1]

Državna agencija „Tanjug“ citira reči bivšeg pomoćnika ministra za KiM u Vladi Srbije Branislava Ristića koji tvrdi da je na prostoru KiM od juna 1999. godine do 2012. godine uništeno preko 20.000 srpskih kuća, i da se vrednost uzurpirane imovine kosovskih Srba procenjuje na preko 50 milijardi evra. „Više od milion katastarskih jedinica (obradivo zemljište, livade i šume) u vlasništvu Srba, uzurpirano je. Vrednost ove imovine procenjuje se na preko 50 milijardi evra. Važno je istaći da katastarski 58 odsto celokupnog zemljišta na teritoriji Kosova pripada vlasnicima Srbima“, rekao je Ristić.[2] On potvrđuje da je od dolaska međunarodne misije na KiM nepokratna imovina Srbija dodatno uzurpirana i uništavana, te da je pred Kosovskom agencijom za imovinu inicirano 41.300 postupaka za povraćaj uzurpiranog zemljišta. Agencija je, prema Ristićevim rečima, donela odluku u 31.517 slučajeva, ali „ne postoje zvanični podaci koliko je odluka implementirano, odnosno koliko je vlasnika efektivno uvedeno u posed“. Istovremeno podatak da su Srbi privremenim pravosudnim institucijama na Kosovu podneli preko 18.000 tužni za naknadu štete, koje se ne procesuiraju, najbolje govori o razmerama, odnosno o stepenu pretrpljene imovinske štete.

Inače, zaštita imovinskih prava interno raseljenih i izbeglih lica i povratnika na KiM poverena je Direkciji za stambena i imovinska pitanja i Komisiji za stambene i imovinske zahteve, a reč je o telima koja je ustanovio UNMIK. Podaci Vlade Srbije pokazuju da je od dolaska međunarodnih snaga na KiM podneto ukupno 29.160 zahteva, od kojih je oko 18.000 rešeno, ali da je manje od 30 odsto vlasnika preuzelo državinu nad imovinom, dok je zbog nenadležnosti preko 10.000 zahteva odbačeno.

Surova, ali istinita statistika svedoči o nespremnosti međunarodne zajednice da obezbedi adekvatne uslove za povratak preko 250.000 prognanih Srba na teritoriju KiM. Jasno je da prisustvo UNMIK-a i KFOR-a nije obezbedlo pravnu sigurnost i zaštitu srpske imovine u južnoj srpskoj pokrajni, niti je disciplinovalo Albanace koji više od jedne decenije uzurpiraju sve što im podane pod ruke. Katastar zemljišta na teritoriji KiM, prema podacima Republičkog geodetskog zavoda[3], obuhvata 2.575.448 katastarskih parcela u 1.299 katastarskih opština, ukupne površine 1.090.410 hektara. Od toga ukupno 641.071 hektar (57,79%) pripada Srbima i Srpskoj pravoslavnoj crkvi, dok se u državnom i društvenom vlasništvu nalazi oko 476.408 hektara zemljišta na KiM. Republika Srbija je vlasnik oko 24.500 hektara poljoprivrednog, šumskog i građevinskog zemljišta, kao i više od 1.400.000 m² službenih zgrada, 145.000 m² poslovnih i 25.000 m² stambenih zgrada, 4.000 m² objekata za posebne namene i još oko 750.000 m² drugih građevinskih objekata. Nad ovim objektima u najvećoj meri nikakvu kontrolu nema Vlada Srbiji, niti to imaju lokalne srpske vlasti, izuzimajući neznatan deo imovine na severu KiM koja je još uvek pod upravom lokalnih srpskih opština.

Najveći deo uzurpiranih objekata pripada srpskim javnim preduzećima čije je matično sedište u Beogradu, odnosno izvan KiM, a koja polažu pravo na 1.358 objekata (PTT 130, Železnice 55, EPS 18, Srbijašume 45…)[4]. Svi ovi objekti koji vrede najmanje milijardu dolara su građeni novcem građana Srbije, novcem iz kredita i novcem iz budžeta Republike Srbije, odnosno budžeta bivše Jugoslavije. Primera radi knjigovodstvena vrednost imovine JP „Železnice Srbije“ na teritoriji KiM, računajući infrastrukturu i vozna sredstva, iznosi više od 206 miliona evra, ali je tržišta vrednost neuporedivo veća. Umesto da Srbija preko domaće kompanije Železnice Srbije upravlja železničkom infrastrukturom na KiM to čine tzv. Kosovske železnice koje su zahvaljujući Kosovskoj poverilačkoj agenciji i UNMIK-u postale preduzeće u vlasništvu tzv. Vlade Kosova. Od 2008. godine Železnice Srbije organizuju železnički saobraćaj samo u severnom delu KiM[5] čemu se aktivno suprostavlja albanska strana, koja radi na privatizaciji železničke infrastrukture.

Uzurpacija telekomunikacione infrastrukture od strane Albanaca dovela je do nesagledivih gubitaka kako za budžet Srbije tako i za budžet državnne kompanije „Telekom Srbija“, koja je vlasnik telekomunikacione infrastrukture na KiM. Početkom novembra 2006. godine vlasti tzv. Kosova su protivzakonito, po nalogu UNMIK-a i Kosovske telekomunikacione agencije, isključili i uništili bazne stanice i telekomunkacionu opremu „Telekoma Srbija“ na teritoriji KiM.[6] Takve aktivnosti su kasnije u više navrata nastavljene, uglavnom u ranim jutarnjim satima, a to su činila lica u fantomkama koja su sa sobom nisila automatske puške. Procenjuje se da ukupna šteta zbog uzurpacije telekomunkacione opreme, ali i zbog uskraćivanja prava na isplatu zarada bivšim radnicima „Telekoma Srbija“ sa KiM iznosi 1,4 milijarde dolara. Da imovina tzv. Telekoma Kosova i Pošte Kosova neće biti vraćena pod kontrolu Srbije ukazuje to što su kosovske vlasti započele proces privatizacije oba preduzeća. Takođe, Albanci su pod svoju kontrolu stavili i energetsku infrastrukturu i kapacitete srpske kompanije „Elektroprivreda Srbije“ na KiM tako što su osnovali Kosovsku elektroenergetsku korporaciju.

Do maja meseca 2011. godine, šiptarske vlasti su prodale ukupno 630 preduzeća na teritoriji KiM, koja su bila u vlasništvu Republike Srbije i to za svega 512 miliona evra. Od 2010. godine Kosovska agencija za privatizaciju sprovodi i proces likvidacije srpskih društvenih preduzeća, tako što se rasprodaje zamljište, zgrade, oprema, magacini i dr. imovina. Samo po tom osnovu, šiptarske vlasti su u Privatizacioni fond Kosovske agencije za privatizaciju prihodovale 33 miliona evra.[7] Ceo proces privatizacije odvijao se pod budnim okom UNMIK-a i KFOR-a koji su obezbedili institucionalnu, odnosno logističku podršku novoformiranim institucijama tzv. Kosova. Prema objašnjenju koje je dao direktor za regionalnu saradnju Privredne komore Srbije Milivoje Miletić uspostavljen je svojevrstan obrazac uzurpacije srpskih firmi na KiM. Preduzeća se privatizuju tako što se prvo izdvoji sve što je vredno i potom se osnuje ćerka-firma. Nako toga novoosnovana firma se proda na tenderu, dok majka-firma preuzme sve obaveze i odmah se potom likvidira tako da poverioci (među kojima pretežno ima Srba i srpskih preduzeća) ne mogu da naplate potraživanja.[8]

Da onima koji su proterivali, zverski ubijali i kasapili Srbije ništa nije sveto potvrđuje i podatak da je od 1.300 pravoslavnih crkava i manastira od dolaska UNMIK-a i KFOR-a na KiM oštećeno ili uništeno 155 pravoslavnih crkava i manastira i 24 spomenika kulture. Ceo svet su obišle slike organizovanog i brutalnog nasilja u martu 2004. godine kada su za samo dva dana sapljene 34 crkve i manastira, među kojima su bili i oni objekti koji su uvršteni na UNESKO listu svetske kulturne baštine. Prema državnim podacima uništeno je i oštećeno 5.261 nadgrobnih spomenika na 256 srpskih pravoslavnih grobalja, dok na više od 50 grobalja ne postoji nijedan čitav spomenik.[9] Državni organi Srbije procenjuju da je na KiM uništeno i pokradeno više od 10.000 ikona crkvenoumetničkih i bogoslužbenih predmeta, koji se uveliko prodaju na svetskom ilegalnom tržištu antikviteta i umetnina, starih rukopisnih knjiga i drugih rariteta. Albanci su uzurpirali, otuđili i uništili srpsku kulturnu baštinu od neprocenjivog istorijskog, nacionalnog i kulturnog značaja koja je čuvana u muzejima, arhivama i bibliotekama različitih gradova na području KiM.