Svetionik usred duhovne noći

Jedan od naših najdarovitijih crtača Dušan Gavela se kao tragični junak, rano preminuli ukleti slikar, anđeo buntovnik, kako slovi njegova slika iz 1983. godine i ova izložba u „Kući Đure Jakšića“ pojavio da kao kometa zablista na crtačkom nebu

Nedavno se u „Kući Đure Jakšića“, jednom od poslednjih beogradskih utočišta savremenog slikarstva, Galeriji u kojoj je poželjno izložiti crtež, sliku i akvarel, završila izložba Dušana Gavele (1939-1999). Taj beogradski umetnik bio je i ostao jedan od stubova novije srpske figuracije. Uz Branislava Markovića i Mihajla Đokovića Tikala jedan od naših najdarovitijih crtača, Gavela se kao tragični junak, rano preminuli ukleti slikar, anđeo buntovnik, kako slovi njegova slika iz 1983. godine i ova izložba, pojavio da kao kometa zablista na crtačkom nebu. Kakvi sve crtači nisu stvarali u Beogradu, svetskoj prestonici crteža, Meki i Medini imaginarne umetnosti. Naše današnje slikarstvo opstaje na ostacima nekadašnje velike likovne imperije, a Dušan Gavela je bio jedan od njenih prinčeva. Sumrak bogova nastupio je sa pojavom transavangarde, usponom tzv. nove slike, osamdesetih godina prošlog veka kada počinje da odumire likovna umetnost. Posle medijalnih volšebnika, pojavila se šezdesetih godina generacija njihovih naslednika, bolje reći istomišljenika, a među njima značajno mesto pripada ovom beogradskom umetniku. Bio je slikar i ilustrator, nadasve crtač koji je neviđenom linearnom finoćom i čulnošću uzdigao uznemirujuće prizore, makabričke vizije u kojima svet podrhtava, ruši se i raspada da ogoli ustreptali crtačev duh.

Ponekad iz magle Gavelinih snova, iz nepristupačne, daleke zemlje u kojoj se roje njegove fantazmagorije, pravo na posmatrača nasrće nosorog, koji kao da cepa hartiju crteža i juri na javu da je razbuca. Gavela je slično Direru, Peđi Milosavljeviću i mnogim umetnicima nosoroga shvatao kao mitsko biće, stvorenje podatno za likovno izmaštavanje. Umeo je da slika i čarobna mala ulja sa prikazima donjozemaca, okultnih bića beogradskog meda i ale, pored njih proučavao je šake i zidove, jer je zid još jedan mitski povod, filozofski problem naših najboljih umetnika. Mogla bi se analizirati problematika zida i slična poetika ljudskog lika kojom se i Gavela bavio u autoportretskom smislu. Lice, lik, portret i autoportret nisu samo objekti interesovanja, definisanja, opisivanja i dokumentovanja, već tajne postojanja. Zato Nikola Kusovac u monografiji o ovom umetniku piše o halucinantnoj prirodi njegove umetnosti, opusu zasnovanom na večnim temama, ali i na crnoj, iracionalnoj mašti. U krajnjem smislu ovaj herezijarh beogradske škole fantastike ne pita se samo šta su ljudsko lice, čovek, životinja, šaka, predmet i ogledalo, koje je često vizuelno lomio da dopre do imaginarnog prostora iza slike, već šta je umetnost, šta nagoni slikara da stvara sa takvom opsednutošću.
Bio je istraživač mesečarske strane umetničkog stvaranja, putnik u carstvu senki u koje nije unosio svetlost, već nastojao da prizore i prikaze izvede u stvarnost, na površinu dela. Zato su ona toliko dramatična, zadojena opasnošću i duhovnim avanturizmom. Prepoznao je njegovu muzu i muku Ljuba Popović, veliki sabrat srpskih slikara bogotražitelja i priredio mu retrospektivnu izložbu u Modernoj galeriji „Valjevo“, čime je Gavela na velika vrata ušao u istoriju srpske umetnosti.
Sada, u teškom trenutku za umetnost, simbolički u kući pesnika koga znalci smatraju i najvećim srpskim slikarom, jedan odocneli romantičar, slikar-poeta, uzdigao je svoj svetionik usred duhovne noći. Poslao je svoje zveri i spodobe da pocepaju iluzije prokletog vremena, došao je da slikom i crtežom osnaži i ulije nadu. Hvala umetnici Džoji Ratković-Gavela što je omogućila da se sa najvećom ozbiljnošću i pažnjom ponovo upoznamo ne samo sa opusom njenog supruga, već sa likovnošću u izvornom smislu.