Ustaštvo i tragično srpsko državno povezivanje s Hrvatima (1. deo)

Šta podrazumevamo pod ustaškom ideologijom? Po jeziku, stavovima, idejama, praksi, to je politika isključive, šovinističke odbrane hrvatskih nacionalnih interesa u koju je uključen antisrpski element. Upravo naglašeno antisrpstvo je ono što ovu hrvatsku ideologiju razlikuje od drugih

Pristalice ustaške ideologije su na različite načine ispoljavale odanost antisrpskom hrvatstvu. Neki su pisali šovinističke tekstove protiv Srba, drugi su potiskivali Srbe iz hrvatskih institucija, treći su radili na asimilaciji Srba, četvrti su ih izlagali verbalnim uvredama uz fizičke napade, a najkrvoločniji su oni iz Jasenovca i drugih stratišta u NDH. Dakle, ustaška ideologija je neprijateljska politička misao Hrvata prema Srbima koja se ostvarivala verbalnim i oružanim sredstvima sa ciljem da se oni uklone (ili diskriminišu) sa prostora na kome su vekovima živeli. I ne samo to; odlikuju je laž, megalomanija i grandomanija (Nemanjići su Hrvati, BiH je Hrvatska, srpski genocid nad Hrvatima). Antiustaška hrvatska politika nacionalnih interesa, a nemoguće je da takve nema među Hrvatima, može se odrediti kao tolerancija i uvažavanje srpskih prava i interesa, dakle hrvatska ideologija bez diskriminacije Srba ili neke druge nacije. To bi mogla da bude razlika između ustaške i neustaške hrvatske ideologije i politike. Ustaška ideologija jedna je od onih (komunistička, nacistička, fašistička) protiv koje se srpski narod borio u novijoj istoriji. Kako se rađala ustaška svest u hrvatskoj naciji? Kako se dogodilo da posle 1918. ona postane vodeća ideologija hrvatske politike? Pogledajmo, u skici datu, političku situaciju Hrvata i Srba u 19. veku u Austrougarskoj monarhiji i Srbiji.
Srbi i Hrvati u Austrougarskoj monarhiji Početkom 19. veka oblasti Hrvatske, Dalmacije i Slavonije su pod vlašću Austrije i Mađara. Ljudevit Gaj, nemačkog porekla, predvodi ilirski pokret pod kojim je podrazumevao kulturno i jezičko povezivanje Južnih Slovena. Hrvati posle Austrougarske nagodbe 1867. stiču autonomiju, sabor i bana pod vlašću Mađarske. Dalmacija je pod Austrijom. Srbi su naseljeni od 14. veka na području Vojne krajine. Srpska pravoslavna crkva čuva manastire stare šest vekova, širi srpsku kulturu i prosvetu; Krupa (1317), Krka (1350), Dragović (1395), koji postaju duhovna središta, kulturni centri i nacionalna okupljanja srpskog naroda u Dalmaciji. Crkva se odupire katoličenju Srba, ali ne može da spreči prelazak nekih pravoslavaca u katolike. U političkom životu Monarhije Srbi osnivaju Srpsku samostalnu stranku 1881. godine. Krajem 18. i početkom 19. veka u Hrvatskoj stvaraju arhimandrit Gerasim Zelić, geograf Pavle Solarić, filolog Sava Mrkalj, episkop Nikodim Milaš i drugi Srbi. [restrict]

U hrvatskom stanovništvu, političko mišljenje i ponašanje oblikuju katolička crkva, mađarizacija, antisrpska politika i hrvatsko-srpska koalicija (Vasilije Krestić, Srpsko-hrvatski odnosi i jugoslovenska ideja u drugoj polovini 19. veka, Nova knjiga, 1988). Iz današnje perspektive daleko je važnije osvetljavanje hrvatske mržnje prema Srbima, tim više jer je jugoslovensko-srpska istoriografija neobično veliku pažnju posvećivala projugoslovenskim hrvatskim ličnostima i strankama nego antisrpskim i antijugoslovenskim. U drugoj polovini 19. veka trojica najistaknutijih srbofoba su Ante Starčević, Josip Frank i Ivo Pilar.
Ante Starčević (1823–1896) je otac ustaške ideologije i pokreta. Roditelji su mu bili pokatoličeni Srbi. Pravnik, političar, publicista, sa Eugenom Kvaternikom osnivač Stranke prava. Ante Starčević je Srbe zvao različitim pogrdnim imenima, širio je patološku mržnju prema Srbima. „Slavosrbi su sužinjska pasmina, skot gnusniji od ikojeg drugog.“ S jedne strane, Srbi nisu Sloveni, oni su smeće i „nečista pasmina“, a s druge strane, najveće srpske srednjovekovne junake Starčević pretvara u Hrvate. Tako Stefan Dušan je trag hrvatske dinastije Nemanjića, Miloš Obilić je Hrvat. Na Balkanu živi samo jedan narod – hrvatski. Pored kipeće mržnje on je predlagao i rešenje da „ta pasmina treba da bude iz naroda istrebljena“. Starčević je začetnik hrvatskog šovinizma i prvi je pominjao istrebljenje Srba kao rešenje srpskog pitanja u Hrvatskoj. On je utemeljitelj ustaškog pokreta koji će njegova papirna rešenja pretočiti u desetine jama i jasenovačku klanicu.
Josip Frank (1844–1911) je veliki pristalica Ante Starčevića i veliki mrzitelj Srba. Po rođenju je bio Jevrejin, a kasnije se pokatoličio. Maternji jezik mu je bio nemački. Rušilačke demonstracije u Zagrebu protiv Srba 1902. organizovao je upravo on. U Saboru je pohvalio izgrednike da su počinili zaslužno delo za Hrvatsku. On nije krio da je u prvim redovima učestvovala njegova Čista stranka prava. Frankovci od 1890. vode borbu protiv Srba. Josip Frank je, po tvrđenju Ivana Ribara, zajedno sa visokim vojnim krugovima u Beču, sklopio sporazum po kome bi u slučaju sukoba sa Srbijom, nakon aneksije Bosne i Hercegovine, trebalo masakrirati i proterati Srbe iz Hrvatske.
Ivo Pilar (1874–1933) je ime koje nosi Institut društvenih nauka u Zagrebu. A to je bio čovek sa dva javna lica, pisao je naučne i političke tekstove o hrvatskoj grandomaniji. U Kraljevini Jugoslaviji pisao je naučne tekstove (na primer „Borba za vrijdnote svoga Ja“) a pod pseudonimom Zidland na nemačkom jeziku srbofobne tekstove (knjiga Jugoslovensko pitanje). Pilar je pod lažnim imenom pisao da je Bosna i Hercegovina „vajkadašnja hrvatska zemlja“. A za pravoslavni narod u BiH da su nekadašnji katolici. Tako se u hrvatskoj antisrpskoj politici jedan vek protežu grandomanija, megalomanija i laž: dinastija Nemanjića je „hrvatska dinastija“, BiH je „sveta hrvatska zemlja“ i sve do Stjepana Loze koji 2022. godine piše da su Srbi u vreme ustaške države počinili genocid nad Hrvatima od 1941. do 1945.
Starčević, Frank, Pilar pišu srbofobne tekstove, pišu o „povjesnim granicama“ i „etničkom povjesnom prostoru“ u vreme kada su pod austrougarskom državom izloženi mađarizaciji. Bez države devet vekova pišu o „povjesnim granicama“! Hrvatska politika sklapa političke sporazume s drugim vladama a onda se buni protiv njih, vodi parnice, prihvata mađarskog kralja za svog kralja pa se onda bori protiv, Hrvati traže Habzburga za gospodara pa se bune. Tako traže savez sa Srbima za Jugoslaviju a onda se bune i ratuju protiv Jugoslavije.
Ustaška politička struja na prostoru Austrougarske monarhije imala je svog oponenta u hrvatsko-srpskim savezima. Početkom 20. veka na neustaškoj strani se stvara hrvatsko-srpska koalicija 1905. godine. Braća Radić osnivaju HSS 1904. sa težnjom stvaranja hrvatsko-srpskog saveza.
Situacija Srba u 19. veku „U bližoj prošlosti našeg naroda, tokom 19. veka nigde i ništa se ne može uporediti sa gorkim i tragičnim radom srpstva“, piše Crnjanski 1934. i dodaje „srpstvo je radilo na svom vaskrsu istrajno, pečalbarski, puno idealizma i strogog morala… da srpstvo spasu, okupe i sjedine“. Srpski narod je nastanjen na širokom prostoru Balkana, pod različitim stranim vladarima. U razdoblju srbijanskih borbi za oslobođenje i ujedinjenje, Srbi u drugim delovima balkanskog prostora bore se protiv osmanlijske vlasti. U 19. veku u Bosni i Hercegovini žive sa muslimanima i katolicima pod okupacijom Osmanske imperije. Srbi dižu hercegovački ustanak 1875. Istočna kriza se rešava na Berlinskom kongresu 1878. kada BiH postaje protektorat Austrougarske sa guvernerom Benjaminom Kalajem koji vodi antisrpsku politiku i pokušava da stvori bosansku naciju.
Oblast Kosova i Metohije je više vekova pod Osmanskim carstvom (1455–1912). Težak položaj Srba rešavao se seobama. Prva velika seoba 1690. i Druga velika seoba 1739. bile su zapravo iseljavanje srpskog stanovništva sa Kosova i preseljenje u Šumadiju i Vojvodinu (Ugarsku). Proces islamizacije Srba (manje) i Albanaca (više) traje do kraja 19. veka. Najveće nasilje Albanca nad Srbima zabeleženo je posle Berlinskog kongresa, od 1878. do 1912. godine.
U Srbiji, u Šumadiji početkom 19. veka dižu se bune i ustanci protiv osmanlijske vlasti. Prvi srpski ustanak 1804. pokreće Karađorđe Petrović. Drugi srpski ustanak s Milošem Obrenovićem na čelu dovodi do stvaranja kneževine; knez Mihailo oslobađa srpske gradove od osmanlijske vlasti; 1878. Srbija je priznata kao nezavisna država a 1882. postaje kraljevina sa kraljem Milanom. A još daleke 1835. u Kragujevcu usvaja Sretenjski ustav. Nekako u isto vreme Srbi u Vojvodini stvaraju Srpsku Vojvodinu 1848. godine u Austrijskom carstvu.
Dakle, u razdoblju o kome je reč vidimo dve suštinski različite nacionalne i političke istorijske situacije. Hrvati, Dalmatinci i Slavonci žive pod Austrijskom monarhijom i Mađarima; stvaraju ilirizam kao pokret koji bi ih zbližio sa Južnim Slovenima. Hrvati pregovaraju sa Mađarima i Habzburgovcima oko svojih prava. U isto vreme Srbi pod Osmanlijama dižu ustanke protiv Turaka od 1804. i stvaraju svoju državu; ginu u borbama za slobodu i ujedinjenje. U razdoblju srpskog vaskrsa svoje države, u hrvatskom stanovništvu Habzburške monarhije politički se organizuju dva krila – antisrpski (šovinistički, starčevićevski) i hrvatsko-srpski savez (braća Radić). Dakle, na srpskoj strani oružane i diplomatske borbe za slobodu, prava i državu (bez ikakvog pominjanja Hrvata), a na drugoj hrvatskoj ustaški pokret u Crno-žutoj monarhiji bljuje mržnju na Srbe u Monarhiji. Zapamtimo ovu činjenicu!

[/restrict]

U sledećem broju: Srbi, Hrvati, jugoslovenstvo