Kako se pravi laž

MANIPULACIJE U VEZI SA SPC

Zagovarači progona SPC u Crnoj Gori uporno lažima i poluistinama pokušavaju da dokažu da niko iz Podgorice ne želi da obespravljuje srpsku crkvu, nego da ona bahato traži nešto što joj po pravdi ne pripada i što nema ni u drugim državama, pa ni u Srbiji

Citat „hiljadu puta ponovljena laž postaje istina“, neistinito pripisan nacističkom ministru propagande Jozefu Gebelsu, možda je samome sebi najbolji dokaz. Iako ne postoji nijedan kredibilan izvor da je Gebels ovo ikada rekao, citat je postao opšte mesto i na neki način stvar opšte kulture. Istina je, međutim, da su na takozvanu teoriju „velike laži“ ukazivali i Hitler, i Gebels, prvi za ovu manipulativnu tehniku optužujući Jevreje u „Majn kampfu“, a drugi u tekstu iz 1941. gde optužuje Engleze da „slede princip da kada se laže, laž mora da bude velika i mora se biti dosledan u laganju“ i dodaje da se oni „drže svojih laži, čak i kada ispadaju smešni“.

Potpuno je, međutim, irelevantno jesu li osvedočeni zlikovci Hitler i Gebels osmislili ovaj propagandni trik, činjenica je da ga se mnogi i dan-danas uporno drže i, da parafraziramo doktora propagande, „lažu kao Englezi, po cenu da ispadnu smešni“. Eklatantan primer u primeni ove tehnike dobijamo iz dana u dan od kako je u Crnoj Gori usvojen zakon licemerno, da ne kažemo „gebelsovski“, nazvan Zakon o slobodi veroispovesti i otkako se krenulo s masovnim protestima u toj bivšoj jugoslovenskoj republici. Čitav niz „aktera“ ponavlja nam od tada istovetne neistine, iako su one uporno demantovane i iako je dokazivano da se radi o najblaže rečeno neistinama. Dva primera koja navodimo u ovom tekstu samo su ilustracija i paradigma sveobuhvatnijeg poduhvata.

[restrict]

ČIJE SU CRKVE? Novinar i bivši poslanik i funkcioner Liberalno-demokratske partije Zoran Ostojić u dva navrata se, „objašnjavajući“ situaciju u Crnoj Gori na jutarnjem programu Prve televizije (23. januara i 10. februara), pozivao na način na koji je pitanje Srpske pravoslavne crkve regulisano u Hrvatskoj. Iako mu je potpisnik ovih redova kao sagovornik prilikom prvog od pomenutih gostovanja ukazao da nije istina da su crkve SPC u Hrvatskoj u vlasništvu države, on je istu neistinu ponovio i u svom narednom pojavljivanju rekavši: „U Hrvatskoj je SPC 2003. potpisala ugovor sa državom, kao što su jevrejska, islamska i katolička crkva u Crnoj Gori. Potpisao ga je ne patrijarh Pavle nego nadležni mitropolit zagrebačko-ljubljanski pokojni Jovan. U njemu piše: crkve pravoslavne crkve u hrvatskoj i sve što je u njima je materijalna i duhovna baština Hrvatske, kao što je to normalno. Pa nije Bajrakli džamija koja je najstariji objekat u Beogradu turska, mada su je Turci pravili. To je srpsko. To je duhovna baština Srbije, odnosno Beograda.“ Istina je da je Ostojić u svojoj izjavi rekao da se radi o „baštini Hrvatske“, ali se iz konteksta u kojem je to rekao jasno vidi da je želeo da prikaže kako su srpske crkve u Hrvatskoj u vlasništvu države, kako je SPC na to stavila potpis i kako to nikome, eto, ne smeta. Pa niko ne osporava da su Ostrog, Cetinjski manastir, ili Morača kulturna i duhovna baština Crne Gore.

Nećemo Ostojiću zamerati što je pogrešio godinu potpisivanja „Ugovora između Vlade Republike Hrvatske i SPC u Republici Hrvatskoj o pitanjima od zajedničkog interesa“, kako mu je zvanično ime, jer se radi o beznačajnom lapsusu. Ali problem je u tome što se u Ugovoru potpisanom 20. decembra 2002. imovina SPC nigde ne pominje, jer su očito obe strane u to vreme bespredmetnim smatrali pitanje da li su pravoslavne crkve i manastiri vlasništvo države, ili SPC. Jedina mesta u kojim se na neki način pominje imovina SPC jesu član 6 i član 16 Ugovora, dok su ostali najviše posvećeni načinu na koji će SPC obavljati veronauku i brinuti o duhovnosti svoje pastve u zatvorima, bolnicama, vojsci itd. U članu 6 navodi se: „Srpska pravoslavna crkva u Hrvatskoj ima pravo graditi crkve i crkvene zgrade, te povećavati ili preuređivati već posto­jeće, prema zakonodavstvu Republike Hrvatske. Episkop odlučuje o potrebi izgradnje crkve ili crkvene zgrade i izabire lokaciju u dogovoru s nadležnim tijelima Republike Hrvatske, a u skladu s provedbenim urbanističkim planom.“ U članu 16 piše: „Kulturna i umjetnička baština SPC u RH, te brojni dokumenti pohranjeni u arhivima i knjižnicama SPC u Hrvatskoj sačinjavaju dragocjeni dio cjelokupne kulturne baštine RH. Srpska pravoslavna crkva u Hrvatskoj želi nastaviti služenje društvenoj zajednici i svojom kulturnom baštinom, omogućujući svima koje zanima da to bogatstvo upoznaju, da se njime koriste i da ga proučavaju.“ Jasno i nedvosmisleno piše da je to „baština SPC u Hrvatskoj“ (a ne baština Hrvatske), koja čini deo celokupne kulturne baštine RH, ali u geografskom, a ne nacionalnom ili vlasničkom smislu. Jedina sporna tačka oko vlasništva i poseda u ovom ugovoru odnosi se na matične knjige i arhivsku građu. Na kraju člana 16 navodi se: „RH se obvezuje da će SPC u Hrvatskoj dati u vlasništvo, ali ne i u posjed, sve matične knjige i arhivsko gradivo koje je sada u vlasništvu RH, a oduzeto za vrijeme jugoslavenske komunističke vladavine, te se smatraju arhivskim gradivom.“ Ni tu vlasništvo nije sporno, samo se iz praktičnih razloga želi posed.

Neistinito je i njegovo pominjanje Bajrakli džamije na način da se prikaže kako ona pripada Srbiji. Iako se nedvosmisleno radi o kulturnoj baštini ove države, džamija je u vlasništvu Islamske zajednice Srbije, što je reis IZS Sead Nasufović potvrdio 19. aprila 2018. godine (Večernje novosti/Agencija Beta – Islamskoj zajednici vraćeno vlasništvo nad Bajrakli džamijom u Beogradu).

Slično Ostojiću, 11. februara je na crnogorskom državnom radiju nastupio i njegov nekadašnji partijski šef Čedomir Jovanović rekavši da je SPC „prihvatljivo što su Hram Svetog Save, Hram Svetog Marka i mnogi drugi u Srbiji vlasništvo države i što je registrovana u Srbiji, ali joj nije prihvatljivo da situacija ista bude i negde drugo, konkretno u Crnoj Gori“. Rekao je to uprkos tome što su ove do sada stotinu puta izgovorene tvrdnje i stotinu puta opovrgnute ukazivanjem na katastar u kojem se jasno navodi da je država vlasništvo parcela na kojim se ovi hramovi nalaze, a da je SPC vlasnik objekata.

PITANJE REGISTRACIJE Neistinita je i tvrdnja Ostojića, Jovanovića i brojnih drugih da je problem sa SPC u Crnoj Gori nastao usled nekakvog odbijanja SPC da se registruje, i opet prave lažno poređenje sa situacijom u Srbiji i Hrvatskoj. Problem će „morati da se reši registracijom SPC u Crnoj Gori. To je suština tog zakona. Da bi neko imao imovinu mora biti fizičko lice, pravno lice, ili država. Ne postoji mogućnost da imaš imovinu ako nisi nešto od ta tri. SPC, odnosno Mitropolija i delovi ove druge tri eparhije nisu registrovani. U Srbiji su registrovani. U Srbiji postoji zakon koji kaže da verske zajednice i crkve moraju da se registruju. U ovom zakonu crnogorskom ne kaže da moraju. Mogu, a ne moraju, pošto je to evropska praksa. Ali ako se ne registruju, onda ne mogu da imaju imovinu“, rekao je Ostojić na Prvoj i dodao da SPC „ne želi da se registruje u Crnoj Gori, smatrajući da je starija od Crne Gore“. Istina je da je SPC u Hrvatskoj, a i u Srbiji registrovana automatski potpisivanjem Ugovora, odnosno donošenjem srpskog Zakona o crkvama i verskim zajednicama, u kojim se priznaje njeno postojanje i pre donošenja i usvajanja tih pravnih akata. Konkretno, u Ugovoru sa Hrvatskom u članu 2 piše: „Ugovorne strane suglasne su da je SPC u Hrvatskoj imala pravnu osobnost i prije stupanja na snagu Zakona.“

Da SPC u Srbiji nije ništa bolje nego što će biti u Crnoj Gori sa novim zakonom, Ostojić obrazlaže i poluistinom kako „naša država Srbija priznaje SPC pravni kontinuitet od 1831. godine kada je potpisan neki konkordat – srpska država SPC ne priznaje kontinuitet od Svetog Save“. Ostojić misli na član 11 Zakona u kojem se navodi: „SPC priznaje se kontinuitet sa pravnim subjektivitetom stečenim na osnovu Načertanija o duhovnoj vlasti (Odluka Narodne Skupštine Knjaževstva Srbskog od 21. maja 1836. godine) i Zakona o Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi (Službene novine Kraljevine Jugoslavije, broj 269/1929).“ Radi se o jednoj podmukloj podmetačini po kojoj bi država Srbija negirala postojanje SPC od Svetog Save i od 1219. godine, a u stvari se radi o prvom pravnom aktu koji je država Srbija kao takva uopšte mogla da usvoji, pošto, da podsetimo, nije ni postojala više vekova usled turske okupacije. Po istoj logici moglo bi se zaključiti da država Srbija ne priznaje postojanje Rimokatoličke crkve pre 1914. godine i Zakona o Konkordatu između Kraljevine Srbije i Svete Stolice, od kada se u zakonu crpi pravni kontinuitet, ili Islamske zajednice od pre Zakona o islamskoj verskoj zajednici Kraljevine Jugoslavije iz 1930. godine. To je zaista skroz blesavo pomisliti.

Zlonamerne i lažne su i tvrdnje Ostojića i Jovanovića kako SPC odbija da se „registruje“ i potpiše ugovor sa crnogorskom državom. Istina je obrnuta – zvanična Podgorica odbija to da učini, iako je juna 2011. to potpisala sa Vatikanom, a januara 2012. sa Islamskom i Jevrejskom zajednicom. Još tada je, juna 2011, Mitropolija crnogorsko-primorska kritikovala potpisivanje ugovora s Vatikanom smatrajući da se time „diskriminišu“ ostale verske zajednice i tražila da se „na isti način i u istom obimu prava“ regulišu odnosi sa ostalim verskim zajednicama. Kao što vidimo, sa svima je to učinjeno osim sa SPC, i to ne zato što SPC to nije tražila nego jer su vlasti u Podgorici to izbegavale, a nije potrebno ni mnogo lupati glavom da bi se shvatilo zašto. Po funkcioneru DPS-a Dragutinu Papoviću, SPC u Crnoj Gori odbija da „svoje eparhije i njihovu organizaciju prijavi u skladu sa Zakonom o pravnom položaju vjerskih zajednica Crne Gore iz 1977. godine“, te iako je SPC to tražila još od 2012, „Vlada nije mogla da potpiše ugovor sa SPC u Crnoj Gori, jer ona nije imala pravni subjektivitet na osnovu tog zakona“. Za razliku od Rimokatoličke crkve i Islamske i Jevrejske zajednice.  

[/restrict]