De Miseov Lorencačo ponovo na sceni

Premijera u Jugoslovenskom dramskom pozorištu

Svođenje veoma opširne De Miseove istorijske drame na scensku dajdžest verziju znači izneveravanje pisca, bez obzira što donekle odgovara savremenoj izvođačkoj praksi; Reditelj Boris Liješević napravio je užurbanu predstavu Lorencača u kojoj se specifičan prefinjeni De Miseov stil, očuvan u prevodu Mirjane Zdravković, nije mogao jasno prepoznati

Ako je pre 41 godine predstava De Miseovog Lorencača u režiji Branka Pleše na sceni JDP-a bila „više nespretna dramatizacija firentinske istorije nego zbivanje puno pouka za sva, pa i za naše vreme“, kako je ocenio Jovan Hristić, tadašnji pozorišni kritičar časopisa Književnost, onda za današnju predstavu toga dela u režiji Borisa Liješevića u istom teatru možemo konstatovati da je bila prikaz radikalno skraćenog teksta, koji izvodi svega osam glumaca, od kojih svi tumače od dve-tri pa do čak osam uloga, s tim što su nastupili u jednoj rastrzanoj dramatizaciji u kojoj su se prizori brzo smenjivali, tako da je bilo teško ustanoviti – čak i kada je u pitanju tumač naslovne uloge! – koga igra u pojedinim prizorima. Svođenje veoma opširne De Miseove istorijske drame na scensku dajdžest verziju znači izneveravanje pisca, bez obzira što donekle odgovara savremenoj izvođačkoj praksi. Zbog toga je reditelj Liješević napravio vrlo užurbanu predstavu Lorencača u kojoj se specifičan prefinjeni De Miseov stil, očuvan u prevodu Mirjane Zdravković, nije mogao jasno prepoznati.
Najbolje dramsko ostvarenje francuskog pesnika-romantičara Alfreda de Misea (1810–1857), koji se u teatru afirmisao prvenstveno kao komediograf, svakako je njegova istorijska, psihološki dosledno šekspirovski strukturirana drama Lorencačo, koju je napisao 1834. godine, s tezom o nekorisnosti individualne pobune, kao i da je na svetu zlo neiskorenjivo. Pisac nikad nije video ovu svoju dramu na sceni, jer se radi o obimnom i komplikovanom delu od pet činova i 39 prizora (slika), te iziskuje tridesetak promena dekora i oko sto interpretatora, ali i dve večeri za izvođenje jedne predstave. Prikazano je zato tek 1896. u pariskom „Teatru Renesans“, kada je u naslovnoj ulozi nastupila slavna Sara Bernar. Kao prvi muški tumač ove uloge početkom 1950-ih pojaviće se Žerar Filip na Festivalu u Avinjonu i potom u „Teatru Šajo“ u Parizu, da bi Lorencača potom i režirao.
Postavljajući Lorencača reditelj Boris Liješević osetio je da ovaj komad veoma snažno rezonira s našim vremenom, „da je dovoljno pustiti da se čuje, bez šminke, bez likova građenih specifičnom bojom glasa, držanjem tijela, pogledom… Iako napisane prije 160 godina, riječi su im žive, današnje, pune dilema, patnji, preispitivanja, bola“. I zaista, reditelj je pokušao da ostvari svoju tezu, na koju je ukazao i u naslovu teksta U klasici čitati sebe i svoje vrijeme, objavljenom u programu predstave. Gledajući i slušajući ovog Lorencača imali smo utisak da se šetamo našim ulicama, trgovima i parkovima i slušamo kako se i šta govori o aktuelnim temama iz društvenog života. Drugim rečima, ova predstava donekle ima sazvučje sa savremenim zbivanjima, s događajima o kojima svakodnevno možemo saznati iz medija. Radi se, dakako, o različitim stranačkim marifetlucima, mafijaškim obračunima, klanovskim podvalama, ali i političkim ubistvima i drugim likvidacijama o kojima najviše pišu tabloidi, zapravo žuta štampa. Međutim, šteta je što se režija ipak više nije zadržala na interpretaciji samoga teksta, koji je u suštini poezija u prozi i stoga iziskuje poseban način govorne interpretacije. Toga u ovoj predstavi gotovo da nije bilo, tako da je publika mahom imala utisak da gleda jednu aktuelnu krimi-dramu. Po ostvarenom stilu igre kostim epohe, koji je priredila Maria Marković Milojev, mogao je biti zamenjen savremenim načinom odevanja.
Režija je u okviru neodređene scenografije Gorčina Stojanovića sa šipkama montiranim u pozadini, koje mogu podsećati na zatvor, imala dovoljno prostora za užurbana kretanja glavnih aktera i njihove različite fizičke akcije. Od glumaca valja najpre izdvojiti okretnog i brzog Marka Janketića, koji je zaista verno predstavljao ono što je bio i činio Lorenco di Mediči, zatim Branislava Lečića pre svega kao dostojanstvenog Filipa Strocija i energičnog Milana Marića kao Vojvodu Aleksandra di Medičija. Sloboda Mićalović umela je da bude različita i ubedljiva u isti mah kao Luiza Stroci i Marija Soderini. Milena Vasić bila je šarmantna pojavljujući se kao Katarina Đinori. U ostalim ulogama istakli su se Miodrag Dragičević (Pjetro Stroci), Petar Benčina (Gospodar Mauriče) i posebno Andrija Kuzmanović kao Prior Leone Stroci. Umetnuti muzički prizori Anje Đorđević dovodili su ovu predstavu u koordinate našeg vremena i naišli su na odobravanje mlađih generacija gledalaca.

Alfred de Mise
LORENCAČO

PREVOD Mirjana Zdravković
ADAPTACIJA I REDAKCIJA PREVODA Boris Liješević, Fedor Šili, Miloš Krečković
REDITELJ Boris Liješević
DRAMATURZI Fedor Šili, Miloš Krečković
SCENOGRAF Gorčin Stojanović
KOSTIMOGRAF Maria Marković Milojev
KOMPOZITOR Anja Đorđević
TEKST SONGOVA Marija Stojanović