Kineski radni korpus u Velikom ratu

NEPOZNATA STRANICA ISTORIJE

Oko 140 hiljada Kineza, mahom seljaka, pridružilo se tokom Prvog svetskog rata kao radna snaga Francuzima i Britancima. Još oko dvesta hiljada radilo je u Rusiji

Saborci naših predaka na Solunskom frontu bili su ratnici iz Vijetnama, Senegala, Indije i drugih britanskih, te francuskih kolonija sa severa i zapada Afrike. Postoji grupna fotografija na kojoj su, pored srpskog vojnika u našoj uniformi i šajkači, dvojice u crnogorskim uniformama, ruskog, engleskog i francuskog vojnika, prikazani i vojnici iz kolonija. Fotografiju je o Božiću 1916. načinila Meri Evans.
Dva bataljona Vijetnamaca borila su se na Solunskom frontu, a desetine hiljada radnika iz tadašnje Francuske Indokine bilo je angažovano na pozadinskim poslovima u korist saveznika.

[restrict] Malo je, međutim, poznato učešće Kineza u Prvom svetskom ratu na strani sila Antante. Procene govore da su Francuzi i Britanci angažovali oko 140 hiljada kineskih seljaka za različite radove, dok ih je u Rusiji, prema nekim izvorima, bilo oko dvesta hiljada.
Francuska i britanska imperija odbile su ponudu Pekinga da kineske borbene trupe učestvuju u Velikom ratu. Ipak, Kinezi angažovani u Evropi bili su regrutovani kao radna snaga. Kopali su rovove, sahranjivali poginule, nosili ranjene, radili su na proizvodnji municije, sanirali bombardovane površine i obavljali druge poslove u pozadini.
Kineski radni korpus formiran je 30. decembra 1916. godine, na osnovu dogovora kineske, francuske i britanske vlade. Većina kineskih radnika, starih između dvadeset i 35 godina, regrutovana je na severu zemlje. Najviše ih je dolazilo iz provincije Šandung. Ostali su bili iz provincija Đilin, Ljaoning, Đangsu, Hubej, Hunan, Gansu i Anhuej.
Prvi dogovor o odlasku kineskih radnika u Evropu zahvaćenu do tada neviđenim ratnim sukobom postignut je 14. maja 1916. godine. Postoje podaci da su prvi brodovi s kineskim radnicima isplovili iz Tijenđina za Dagu i Marselj jula 1916. Svaki radnik dobio je 20 juana odmah, a nakon toga porodici je u Kini isplaćivano po 10 juana.
Putovanje do Engleske trajalo je oko tri meseca. Prvi pripadnici kineskog radnog korpusa u Francusku su doputovali aprila 1917. godine.
Britanci su prema većini izvora angažovali približno sto hiljada (prema nekim izvorima 96.000), a Francuzi oko četrdeset hiljada Kineza. Odlazak radnika u Rusiju ugovarale su kineske kompanije.
Tokom rata u zapadnoj Evropi živote je izgubilo oko dve hiljade Kineza, a ne zna se koliko ih je stradalo u Rusiji nepoznat. Oko četrdeset hiljada Kineza pridružilo se boljševicima, dok su jedan broj zarobili Nemci. Ostali su se dovijali kako su znali i umeli, vraćajući se kući.
Najviše kineskih radnika stradalih u Evropi tokom Prvog svetskog rata, njih 842, sahranjeno je na severoistoku Francuske kod mesta Nojele sur Mer, na Somi. Najviše Kineza stradalo je od epidemije gripa 1918. godine.
Kinezi ističu da su pozadinska podrška i linije snabdevanja ključne za dobijanje rata, ističući da je rad oko 140 hiljada njihovih sunarodnika na Zapadnom frontu bio jedan od „presudnih faktora“ za pobedu saveznika koji ne sme da bude potcenjen.
Kina je, navode kineski istoričari, rano podržala sile Antante i na kraju je objavila rat Nemačkoj, premda je ova držala koncesije u provinciji Šandung, uključujući gradove Ćingdao i Jantaj, a pobeda saveznika proslavljena je od Londona do Pekinga.
Tadašnji predsednik mlade kineske republike Su Šičnang naredio je trodnevnu proslavu savezničke pobede i vojnu paradu. U Pekingu je zabeleženo nekoliko napada na nemačke banke, a gradom su defilovale grupe koje su nosile britanske, francuske i ruske carske zastave.
Mirovna konferencija u Parizu za Peking je ipak bila poražavajuća. Saveznici su prednost dali Japanu. Neki kineski istoričari ovu mirovnu konferenciju drže za jedan od sudbonosnih trenutaka za Kinu. Nepovoljne odluke u Parizu za Kinu su značile propast mlade republike, rasplamsavanje unutrašnjih trvenja i sukoba i ekspanziju Japana.
Planirano je da „huabjao“ (huabiao), tradicionalni kineski spomenik, bude postavljen u Londonu 4. maja 2019. na stogodišnjicu otkako je Kina, nakon serije doživljenih poraza i katastrofa, krenula na put svetske supersile. Spomenik bi trebalo da bude otkriven u Rojal Albert Doksu gde se većina kineskih radnika iskrcala pre nešto više od veka.
Organizovani povratak kineskih radnika kući trajao je od kraja 1918. do septembra 1920. godine.
Kada je Srbija u pitanju, jedina naša veza s Kinezima u Prvom svetskom ratu je Uan Šan Zen, kineski dobrovoljac u Srpskoj vojsci, rođen u okolini Pekinga. Na Dalekom istoku pridružio se jednoj od srpskih dobrovoljačkih jedinica koje su, zaobilazno, putovale na Solunski front. Prema napisu objavljenom u „Politici“, posle Velikog rata živeo je u Srbiji, radeći kao moler. [/restrict]