Između vodvilja i tragedije

PREMIJERA U BDP-u: „NIČIJI SIN” MATE MATIŠIĆA

Kako nismo sigurni da ovaj komad (crnohumorni psihološki triler o posledicama dešavanja iz ratnih zbivanja u negdašnjoj Jugoslaviji tokom 1990-ih) može zainteresovati širi krug naših pozorišnih gledalaca, moramo se upitati zašto je stavljen na repertoar ovog pozorišta?

Svakako da je prijatno svim ljubiteljima pozorišta kada po isteku jedne više nego skromne sezone nova počne premijerama, i to uglavnom dela savremenih dramskih pisaca. Najpre smo, 1. oktobra, u Narodnom pozorištu u Beogradu, na Sceni „Raša Plaović“, gledali Balkanskog špijuna Dušana Kovačevića, u režiji Tatjane Mandić Rigonat, potom je 4. oktobra u Beogradskom dramskom pozorištu, na Sceni „Rade Marković“, prikazana drama Mate Matišića Ničiji sin, u režiji Marka Misirače, da bi, sledećega dana, u Jugoslovenskom dramskom pozorištu, na Sceni „Ljuba Tadić“, bila praizvedba nove drame Biljane Srbljanović Vrat od stakla, u režiji Jagoša Markovića. (O prvoj premijeri pisali smo u Pečatu br. 541, a o Srbljanovićkinoj drami u Pečatu br. 543). Ovom prilikom osvrnućemo se na Ničijeg sina savremenog hrvatskog dramatičara i kompozitora Mate Matišića (1965), autora više dramskih dela – Bljesak zlatnog zuba, Legenda o svetom Muhli, Božićna bajka, Cinco i Marinko, Anđeli Babilona, Svećenikova djeca, Balon, Fine mrtve djevojke, Ljudi od voska i dr. – od kojih su pojedina, sem u Hrvatskoj, izvođena u Bugarskoj, Mađarskoj, Makedoniji, Sloveniji, Rusiji, Srbiji i Bosni i Hercegovini. Prema tekstu Ničiji sin a u režiji Arsena Antona Ostojića snimljen je i istoimeni film, inače apsolutni pobednik na 55. Filmskom festivalu u Puli 2008. godine – osvojio je šest Zlatnih arena uključujući i Veliku zlatnu arenu za najbolji film. Na teatarskoj sceni ova drama prvi put je prikazana dve godine ranije u Rijeci.
U suštini jedan crnohumorni psihološki triler, ovaj komad je treći deo Matišićeve Posmrtne trilogije, koju sačinjavaju i drame Sinovi umiru prvi i Žena bez tijela. U ovoj klasičnoj porodičnoj drami postupno se otkrivaju posledice dešavanja iz nedavne prošlosti, što će reći ratnih zbivanja u negdašnjoj Jugoslaviji tokom 1990-ih koja u Hrvatskoj nazivaju Domovinskim ratom. Izgrađen na način ibzenovsko-strindbergovske dramaturgije Matišićev komad prikazuje u okviru jedne porodice bolno sagledavanje istine i suočavanje sa neumitnom sudbinom u posleratnim danima. Središnji lik je osakaćeni ratni veteran Ivan, koji živi u uverenju da mu je otac univerzitetski profesor i negdašnji politički zatvorenik a sada novokomponovani političar i kandidat na skorašnjim izborima Izidor Bajić, u čiji se život neočekivano i ucenjivački upliće njegov nekadašnji zatvorski čuvar Simo, Srbin poreklom, za koga će se ispostaviti da je Ivanov otac, budući da je ucenio Ivanovu majku Anu dok je Izidor bio na robiji. Dramska situacija veoma je delikatna pogotovo od kada Ana ubije Simu i kada se otvori pitanje razloga tog čina i istovremeno aktualizuje problem otkrivanja Ivanovog identiteta, koji u suštini počinje da priprema samoubistvo javno pevajući srpske rodoljubive pesme u današnjem Zagrebu.
Komad Mate Matišića čudna je smeša više žanrova – vodvilja i tragedije, građanske drame i farse, trilera i parodije – u grotesknom tonu. U jednoj skoro ibzenovskoj situaciji počinje dramska akcija otkrivanja tajni i saznavanja istine svakog pripadnika porodice Bajić koja neminovno kao posledicu ima uzdrmavanje i poremećaj identiteta svake prisutne osobe. Njima predstoji urušavanje ličnosti te se tako porodični sukob u posleratnoj stvarnosti pretvara u borbu svakog pojedinca za vlastiti opstanak.
Reditelj Marko Misirača pažljivo je vodio scensku akciju koja se zbiva u vreme kada se profesor Bajić priprema za predizborne aktivnosti što će reći da mu nikako ne odgovara to što je Sima ubijen u njegovoj kući. Sasvim razumljivo, reditelj je najveću pažnju poklonio konverzacionoj dramskoj raspravi u okviru trougla Izidor–Ana–Ivan, koju je minuciozno cizelirao našavši pravu intonaciju njenog toka. Miodrag Krivokapić bio je idealan Izidor: autentično je glumio energičnog intelektualca, sveučilišnog profesora, koji i pored duge robije nije izgubio ni volju ni snagu, te se energično upušta u predizbornu kampanju. Van sumnje je da Krivokapić raspolaže odgovarajućom pojavom, kao i pravim oratorskim stavom i glasom, tako da su tirade teksta što ih je izgovarao delovale veoma efektno i sugestivno. Danica Ristovski kao Izidorova supruga Ana delovala je ćudljivo i zagonetno. Energična dok govori, umela je i ćuteći da izrazi svoj stav. Vladan Milić, kao njihov sin, umirovljenik, domobranski ratnik- invalid i bez obzira što se sve vreme sedeći u kolicima kretao na sceni bio je ubedljiv i dikcijski vanredno precizan i jasan. Aleksandar Alač kao penzionisani policajac Simo bio je dovoljno perfidan.
Najzad, kako nismo sigurni da ovaj komad može zainteresovati širi krug naših pozorišnih gledalaca, moramo se upitati zašto je stavljen na repertoar Beogradskog dramskog pozorišta?

Mate Matišić / NIČIJI SIN
POZORIŠTE Beogradsko dramsko pozorište,
Scena „Rade Marković“
REDITELJ Marko Misirača
DRAMATURG Ivan Velisavljević