Svet čiste likovnosti

IZLOŽBA U GALERIJI 73

Piše Dejan Đorić

Zorana Rajkovića kao stvaraoca određuje posebna estetika, za njegovo delo je bitnija poetičnost nego realnost, važnija je psihologija slike od retorike, osećajnost od priče i ikonografije

U beogradskoj Galeriji 73 u toku je izložba slika i crteža Zorana Rajković i dvoje uspešnih slikara, članova njegove uže porodice. Ovog stvaraoca određuje posebna estetika, za njegovo delo je bitnija poetičnost nego realnost, važnija je psihologija slike od retorike, osećajnost od priče i ikonografije. Polazište njegove poetike je u ideji moderne umetnosti kao vida tradicije, modernog tradicionalizma ili tradicionalnog modernizma, modernizma koji se kao stil ostvaruje u trećem veku postojanja.

Najznačajniji umetnik u porodici Rajković – Zoran završio je beogradsku Likovnu akademiju. Premda je u njegovom odnosu prema slici primetan uticaj uglednog profesora Radenka Miševića (o kome uskoro izlazi druga monografija) u čijoj je klasi bio, on je među samosvojnim srpskim slikarima. Rajkovićev način slikanja – isključivo u tehnici ulja na platnu – otkriva ga kao verovatno poslednjeg značajnog predstavnika Beogradske slikarske škole, pastelnog i mekog načina rada na površini, bez lazura, sa jakim impastom i prevlašću crno-belih odnosa. Čini se da je nedovoljno poznat i priznat imajući u vidu njegov kvalitet, što može ispraviti češćim izlaganjima u prestonici. Razlog tome je verovatno u njegovoj skromnosti i nenametljivosti, uverenju da slika treba sama da deluje, da umetnik ne sme ići ispred nje. Udaljen od mas-medijske strke i halabuke, u svojoj kuli od slonovače Rajković ovom grupnom izložbom, potom i retrospektivom u Umetničkoj galeriji Kruševac, ove godine obeležava četrdeset godina stvaralaštva i dvadeset petu samostalnu izložbu (u galerijskoj praksi izložba do tri umetnika smatra se samostalnom).

[restrictedarea]

Umetnost je za njega kretanje između analize i sinteze, ukrštanje istorijskog i pojedinačnog, povesti i osećanja. U odnos prema tradiciji unosi savremenost kao vid izvesnog napretka, izmene ili promene koja osvežava. U praksi to znači da pored izvanrednih portreta, pejzaža, veduta i mrtvih prirodi, slika koje ga predstavljaju kao klasičnog, akademskog majstora, značajno mesto u opusu pripada apstraktnim delima, enformelistički obrađenim površinama i asocijativnim ostvarenjima. Na granici sna i jave, stvarnog i apstraktnog, metafizičkog i fizičkog, realnog i imaginarnog, Rajković nije uspeo samo da tiho, smireno i sabrano slika dela većeg galerijskog formata, rezimirajući celu istoriju moderne umetnosti već i da u to sumiranje rezultata unese lični pečat. Sve što radi obojeno je samo njemu svojstvenom melanholijom, setom i blagom skepsom, bilo šta da slika uspeva da bude prepoznatljivo kao njegovo. Brojni tumači dela ovog umetnika, među kojima je najvredniji rano preminuli vrhunski istoričar umetnosti Lazar Stojnović, isto tako preskroman i skrajnut, ističu poetičnost Rajkovićevog stvaralaštva i s pravom pominju Gastona Bašlara, naučnika i fizičara koji je otkrio naličje nauke u simbolima, fantastici i poeziji, postavši nenadmašni teoretičar iracionalne strane umetnosti. U svakom ostvarenju ovog slikara, ma kako stilski bilo različito, otkriva se isti rukopis, karakter i ličnost, pravoslavnim jezikom rečeno lično je važnije od teme i motiva, stila i istorije. Taj fini Kruševljanin i veoma dobar slikar otišao je u sada daleki svet, danas skoro zaboravljen, svet čiste likovnosti i poezije, u koji mogu da se upute samo pravi umetnici.

PORODICA

 

Porodica Rajković je nesvakidašnja likovna pojava. Slikari – Zoran, njegova supruga Nevenka (1949–2005; završila beogradsku Likovnu akademiju), i njihov sin Matija (1980; diplomirao i magistrirao na istoj akademiji) stvaraju u Kruševcu, gde rade i kao profesori. O slikarstvu preminule Nevenke objavljena je kvalitetna monografija. Likovno ju je zanimao i srpski srednji vek, nastojeći da ga, kao članovi predratne grupe Zograf, prevede na savremen umetnički jezik. U potrazi za idealnom slikom, otkrila je njen veliki metafizički prostor, raspon od arhitektonskog i predmetnog do poetskog i iracionalnog. Matiju Rajkovića kao crtača zanima pejzaž, slojevitost prirode i crtež u vidu odgovarajućih podastiranja crno-belih nanosa crtačke materije. On ne ulazi u detaljno opisivanje prizora, pejzaž shvata skoro vajarski, kao statiku masa, do apstrakcije doveden svet jedinstvenosti i opštosti. Postoji izvesna srodnost i prenos energije između ova tri slikara koji na različite načine slede istu ideju.

[/restrictedarea]