Neugasla harizma Nikole Miloševića

SEĆANJE NA ISTAKNUTOG SRPSKOG FILOZOFA I PISCA

U kamenim konturama njegovog lika možemo potražiti onaj veliki pečat duha koji – kako je tvrdo verovala Isidora Sekulić – zauvek ostaje na materiji

Ploču sa bareljefom Nikole Miloševića, pisca velikog broja filozofskih, književnoteorijskih i hermeneutičkih knjiga i studija, izuzetnog i neuporedivog besednika, angažovanog i kritičkog intelektualca demokratske i liberalne orijentacije, akademika i višedecenijskog predsednika Zadužbine Miloša Crnjanskog, otkrio je prošle nedelje u Beogradu (Nevesinjska 13) predsednik pomenute zadužbine prof. dr Milo Lompar.
Tom prilikom, u besedi, Lompar je kazao: „U ovom času, dok otkrivamo ploču sa likom Nikole Miloševića, kroz sive i niske oblake progrevaju sunčevi zraci. To kao da je u dosluhu sa Njegoševim stihom: ’Junaku se često putah hoće/ vedro nebo nasmijat grohotom‘, U tom stihu nasmijat ne znači podsmehnuti nego pozdraviti junaka: kao da sunčani zraci pozdravljaju pojavljivanje kamenog lika velikog junaka naše intelektualne i javne pozornice u drugoj polovini XX veka. Ko još to čini?
„Kada je Druga knjiga Seoba bila sumnjičena za tradicionalizam i mali umetnički domet, kada je njen pisac još bio u emigraciji – u 1964. godini – pojavila se studija Nikole Miloševića koja je na potpuno nov način odredila umetničko značenje velikog romana Crnjanskog. Njen domašaj je bio takav da mu je Crnjanski, inače nepoverljiv i prema onima koje je poznavao, napisao pismo u kojem je ocenio da je Nikola Milošević potpuno nova i neuporediva pojava među našim proučavaocima književnosti. Ta ocena se pokazala kao savršeno tačna.
„Kada se Crnjanski vratio u Beograd i prvi put – posle 32 godine – izašao pred publiku, tj. pred 1100 ljudi u prepunoj sali Kolarčevog narodnog univerziteta, njegovo delo je predstavljao Nikola Milošević, koji ne samo da je potom napisao i prvu knjigu o Crnjanskom nego je prvi u njemu imenovao najvećeg proznog pisca srpske književnosti. I ta se ocena pokazala kao savršeno tačna. On je, dakle, intelektualno i moralno, oglasio povratak Miloša Crnjanskog u srpsku književnost. Otud smo smatrali da nema ničeg prirodnijeg nego da Miloš Crnjanski – simbolički, višestrukom delatnošću Zadužbine koja čuva njegova duhovna i moralna prava i opredeljenja – podigne bareljef Nikoli Miloševiću, koji je 27 godina bio predsednik Zadužbine.
„Premda je stanovao na više beogradskih adresa, odlučili smo se za ovu adresu: Nevesinjska 13. Zašto? Zbog nenametljivog odziva na hercegovačko poreklo po ocu? Zbog pobunjeničkog smisla nevesinjske puške, jer je naš profesor raznosio duh intelektualne i moralne pobune? Polazivši sa ovog mesta, Nikola Milošević je decenijama koračao duž beogradskih ulica ka svojim studentima, ka brojnim slušaocima koji su ga pratili sa mesta na mesto, u svom karakterističnom sivom kaputu, sa prosedom kosom koja se znala vijoriti na beogradskom vetru, kao živi duh naše intelektualne radoznalosti, kao otelotvoreno iskupljenje za mnogo toga što nismo pročitali, proučili, razumeli i bili odvažni da kažemo: i kada sve to nismo znali ili smeli, on je bio neko ko zna i sme.
„U čemu je bio njegov značaj? Intelektualni – ogledao se u području filozofije, književnosti, istorije ideja; moralni – prepoznavao se u zastupanju demokratskih uverenja u komunizmu, u kritici komunizma, u postkomunizmu; pedagoški – neiskazan, ali pokazivan kroz egzistencijalni poziv mladim ljudima da slobodno misle; usamljenički – veoma važan za naše vreme, u kojem se lažno ocrtavaju elite komunističke epohe, jer on nikada nije pripadao nijednoj od vladajućih i večitih elita – komitetskih ili akademijskih – u našem društvu: ni u vreme komunizma, ni u postkomunizmu. Otud u kamenim konturama njegovog lika možemo potražiti onaj veliki pečat duha koji – kako je tvrdo verovala Isidora Sekulić – „zauvek ostaje na materiji.“

Pred poštovaocima dela Nikole Miloševića, među kojima su bili članovi njegove porodice (supruga Senka i sin Dušan), akademici Kosta Čavoški i Danilo Basta, profesori univerziteta Dragan Stojanović i Radomir Đorđević, poznati intelektualci Zoran Avramović i Dragoljub Kojčić, političari Sanda Rašković Ivić i Boško Obradović, prof. dr Milo Lompar je u petak 23. oktobra 2015. godine, u podne, otkrio ploču sa bareljefom Nikole Miloševića – rad akademskog vajara Ljubiše Mančića. Ploča se nalazi na ulazu zgrade u Nevesinjskoj 13, na opštini Vračar (u neposrednoj blizini Kalenića pijace).