Jurij RUBCOV: FUNDAMENTALNI RAD O VELIKOM OTADŽBINSKOM RATU SOVJETSKOG SAVEZA

Uoči 70-godišnjice od početka Velikog otadžbinskog rata, ove, 2011. godine je u Rusiji startovao fundamentalni naučni projekt – iz štampe je izašao prvi tom višetomnog Zbornika „Veliki otadžbinski rat 1941 – 1945. godine“. A poslednji, 12-ti, treba da iz štampe izađe u maju 2015, uoči 70-godišnjice Velike pobede.

Ovakvi projekti na ruskom jeziku se nisu pojavljivali od početka 80-h godina 20.veka , kada je ostvaren ništa manji, takođe u 12 tomova, zbornik „Istorija drugog svetskog rata 1939 – 1945.g.“ A još ranije je, šezdesetih godina 20. veka, bio pripremljen zbornik u 6 tomova „Istorija Velikog otadžbinskog rata Sovjetskog Saveza 1941 – 1945.“ Tu spada i rad od 4 toma „Veliki otadžbinski rat. 1941 – 1945. Vojno-istorijski ogledi“ – objavljen početkom desete decenije 20.veka. On je pisan u potpuno izmenjenim društveno-političkim uslovima – posle raspada Sovjetskog Saveza, kada su se u Rusiji formirali principijelno drugačije socijalno-ekonomsko uređenje, politički sistem i društvena klima. Bez obzira na to – naučni rad, započet u sovjetsko vreme, u značajnoj meri je odrazio dotadašnje prilaze, karakteristične za sovjetsku istorijsku nauku.

Dve prethodne decenije su bile dovoljne da se stvore uslovi za pisanje novog fundamentalnog rada o velikom ratu i Velikoj pobedi. A potreba da se to uradi je bila baš velika. Kako pokazuju podaci socioloških anketa, i danas, 67 godina posle Pobede, ubedljivo najveći broj Rusa za glavni događaj 20. veka smatra Veliki otadžbinski rat, baš kao i ranije.

Rad na novom izdanju o istoriji SSSR-a u prvoj polovini 5.decenije 20.veka je započet zahvaljujući naređenju predsednika Rusije V.V.Putina od 5.maja 2008.godine, koje je glasilo „Izdavanje fundamentalnog višetomnog rada „Veliki otadžbinski rat 1941. – 1945.g.“ Na bazi te naredbe, a pod rukovodstvom Ministarstva odbrane Ruske Federacije, eksperti iz vojnih visokih škola, civilnih visokih škola, iz više instituta Ruske akademije nauka (RAN) i državnih i granskih arhiva su počeli su da rade taj ogromni projekat.

U radu na tom projektu, kao najveće vojne i civilne organizacije učestvuju i Institut opšte istorije RAN-a, Institut ruske istorije RAN-a, Institut ekonomije RAN-a, Akademija vojnih nauka, Vojni univerzitet MO RF, MGIMO, Moskovski državni univerzitet „Lomonosov“, Vojna akademija VS RF i drugi.

Do koncepcije samog projekta nije bilo jednostavno doći. On je rizikovao da se pretvori uglavnom u opisivanje ratnih dejstava – na štetu političke, diplomatske, socijalne komponente i uz očigledno omalovažavanje vaspitnog aspekta vojne istorije i njenog pogleda na svet uopšte. Poneko je, uopšte se ne šaleći, predlagao da se izmeni i sam naziv rada. Da se umesto „Velikog otadžbinskog…“ nazove „SSSR u Drugom svetskom ratu“. Isto tako su postupili i nemački istoričari koji su objavili svoj rad iz više knjiga o učestvovanju Trećeg rajha u događajima 1939. – 1945.godine. Međutim, Nemci su pribegli toj uopštenoj formulaciji kako bi ublažili agresivni, osvajački karakter rata sa njihove snage, a Rusi, ako bi krenuli putem bezglavog kopiranja svog bivšeg protivnika bi potpuno izobličili pravedan, oslobodilački karakter smrtne bitke sa fašizmom. Takve sumnjive prilaze je Glavna redakciona komisija, na sreću, odbacila.

Potreba za novim naučnim radom o Otadžbinskom ratu se pojavila i kao neminovnost zbog čitavog talasa falsifikata i izvrtanja njegove istorije. „Preskočiti – preći“, „nadigrati“ Veliki otadžbinski rat, pošto se do tančina preispitaju njegovi uzroci, karakter i rezultati – to su hteli da ostvare falsifikatori, boreći se za popularno „novo čitanje“ istorije. Glavni pravac rada falsifikatora je postao rad i ukorenjivanje u društvenu svest antiistorijske doktrine „podjednake odgovornosti nacističkog i Staljinovog režima“ za započinjanje Drugog svetskog rata. Najjači izraz te tendencije je široko poznata rezolucija Parlamentarne Skupštine Saveta Evrope koja je doneta u julu 2009. godine. Na žalost, mišljenju evropskih parlamentaraca se pridružilo i mišljenje Saveta za razvoj građanskog društva i ljudskih prava pri Kabinetu Predsedniku RF, koje je izloženo kroz skandalozno poznate predloge o
„detotalitarizaciji“ (odnosno „destaljinizaciji“, „desovjetizaciji“) ruskog društva.

Falsifikatori se trude iz sve snage da omalovaže, likvidiraju, izbace iz svesti ljudi i sam pojam „Veliki otadžbinski rat“, zamenjujući ga izrazima „Sovjetsko-nemački“, „nacističko-sovjetski“ rat. Pristalice tzv. „savremenog čitanja“ istorije odbacuju bilo kakvo pominjanje o poštenom, oslobodilačkom karakteru Velikog otadžbinskog rata, on se prikazuje kao „rat dva režima koja su podjednako mrzela čoveka“, kao i „borba dva totalitarizma“. Za Veliki otadžbinski rat kažu da je to „najveća bajka“ sovjetske epohe, u bajke pokušavaju da svrstaju i jedinstvo naroda SSSR-a iz godina rata, svenarodni karakter borbe u neprijateljskoj pozadini, masovni heroizam sovjetskih ljudi, njihovo samopožrtvovanje. Istovremeno predstavnici „nove“ istoriografije neštedimice koriste događaje koji se tiču represija, poraza Crvene armije, gubitaka, zarobljavanja, kaznenih jedinica, radnih graditeljskih odreda zatvorenika.

Paralelno sa ovim određene političke snage iz bivših republika SSSR-a – Ukrajine, Moldavije, baltičkih zemalja, Gruzije, Uzbekistana i drugih, sada nezavisnih država, teže da zakopaju uspomenu naroda tih zemalja o tome, kako su se pre sedam decenija one u sastavu Saveza SSR borile protiv hitlerizma. Njihova istoriografija se trudi, u nekima od njih u većoj, u nekima u manjoj meri, da izbriše uspomenu na postojanje jedinstvene zajednice sovjetskih naroda kao jednog od najvažnijih faktora pobede. Formiraju se besmislene predstave o nekakvom „samostalnom doprinosu“ bivših sovjetskih republika u „pobedi Ujedinjenih nacija u Drugom svetskom ratu“, a u stvari ovo „novatorstvo“ se izražava u odricanju zajedničke borbe naroda SSSR sa nacističkim agresorom i ukorenjivanje u svest društva laži o borbi „etnosa-nosilaca“ ove ili one sovjetske republike za „nacionalno oslobođenje od boljševističkog režima“.

Tim i ostalim pravcima falsifikovanja istorije autori dela od dvanaest tomova će davati čvrst i argumentovan otpor.

Nekoliko reči o strukturi ovog dela. Ona je sledeća: 1. tom – „Glavni događaji u ratu“, 2. Tom – „Poreklo i početak rata“, 3. – „Odlučujuće bitke“, 4. – „Oslobođenje teritorije SSSR-a, 5. – „Pobedonosno finale. Poslednje operacije Velikog otadžbinskog rata. Rat sa Japanom“, 6. – „Politika i strategija pobede. Strateško vođenje rata i Oružanih snaga u godinama rata“, 7. – „Tajni rat. Špijunaža i kontrašpijunaža u Velikom otadžbinskom ratu“, 8. – „Ekonomija i oružje u ratu“, 9. – Umetnost na granicama mogućeg. Spoljna politika i diplomatija Sovjetskog Saveza u ratnim godinama “, 10. – „Antihitlerovska koalicija“, 11. – „Vlast, društvo i rat“, 12. – „Zaključci i pouke, dobijene od rata“.

Ovih dana se završava priprema drugog toma, koji obuhvata predistoriju i prva tri meseca Velikog otadžbinskog rata.

U njemu kolektiv autora prvi put u radovima ove vrste pokušava da reši ceo niz krupnih naučnih problema:

• Istraživanje i raskrivanje agresije fašističke Nemačke i njenih saveznika protiv SSSR-a, i njenu uslovljenost kulturno-istorijskim faktorima.Prvi put, oslanjajući se na nedavno otkriveni original generalnog plana „Ost“ koji je sastavila nemačka komanda, ispostavlja se da je glavna ideja Hitlerove vrhuške narode istočnoslovenske civilizacije lišavala njihovog mesta u svetskoj civilizaciji. Pojavom Sovjetskog Saveza na karti sveta tradicionalna nemačka agresija protiv Rusije, koja se pouzdano zapažala još od 13. veka, stekla je još i jaku ideološku obojenost;

• Prevazilaženje evrocentrizma u opisu predistorije Velikog otadžbinskog rata, izbalansirano prikazivanje čvorišta međudržavnih protivurečnosti i žarišta svetskog rata, i u Evropi, i u Aziji;

• Otkrivanje predistorije antihitlerovske koalicije, koja je nastala ne napadom Nemačke na SSSR, kako je smatrano, već kao rezultat dugačkih pregovora sa Engleskom i SAD, koje je sovjetska vlada vodila od oktobra 1939. godine;

• Da se na bazi dokumenata, koji su ponovo uneti kao naučni spisi, negira verzija savremenih revizionista o planovima za preventivni rat protiv Nemačke, za koje se tvrdi da su, kao, postojali u SSSR;

• Da se razmotre događaji na frontu i u pozadini prvih meseci rata kao celoviti proces prelaska sovjetskog društva iz mirnog postojanja na ratno stanje sa svim njegovim komplikacijama i protivurečnostima, da se pokaže značaj početnog perioda Velikog otadžbinskog rata za obrt u vojnom suprotstavljanju fašističkoj Nemačkoj, koji se tada nazirao;

• Da se obelodane društveno-psihološke osobine prelaza naroda uopšte, pojedinačnih socijalnih grupa i pojedinaca iz stanja mira u stanje rata; da se pokaže uloga Crkve koja se jasno ocrtala od početka rata:

• Da se duboko i objektivno analiziraju uzroci poraza sovjetskih Oružanih snaga 1941.godine.

U centru pažnje istoričara koji su pravili drugi tom ovog Zbornika je podvig naroda, jedinstvo fronta i pozadine, oslanjanje rukovodstva zemlje na široke narodne mase, herojstvo boraca i komandi 1941.godine, koji su svojom čvrstinom i hrabrošću spasili Otadžbinu, mnoge zemlje i kontinente od fašističkog ropstva. Drugi tom će izaći iz štampe za godišnjicu Velike pobede.