SVET LIČNIH OPSESIJA NA KOLEKTIVNU POLZU

JUBILEJI: Tri decenije Moderne galerije „Valjevo“

Piše Dejan Đorić

Dugogodišnja spektakularna izlagačka delatnost jedinstvene institucije u životu srpske likovne scene proslavljena je kapitalnom izložbom – posvetom imaginarnom slikarstvu iz kolekcije Draška Milićevića, jedne od najboljih na Balkanu; šta sve (ne) krije čudesno blago savremenih srpskih kolekcionara?

Trideset godina spektakularne izlagačke delatnosti Moderna galerija „Valjevo“ proslavila je kapitalnom izložbom u oba svoja prostora. Reč je o imaginarnom slikarstvu iz kolekcije Draška Milićevića, jedne od najboljih na Balkanu, u kojoj su sakupljena remek-dela srpskog, crnogorskog i hrvatskog slikarstva. Izložba je otvorena do 27. maja. Dovoljno je reći da ko nije izlagao u toj Galeriji, kao i da ne postoji u svetu figuracije, a izložba u Valjevu omogućuje ulazak na velika vrata u srpsku istoriju umetnosti pod budnim okom Ljube Popovića. S pravom je na katalogu od pedeset strana grb grada Valjeva. Sa svakom izložbom te vrste Valjevo postaje centar sveta, trideset godina bez bilo kakve pomoći Ministarstva kulture, ali sa mnogo dobre volje mudrih valjevskih političara Moderna galerija bez dopuštanja mešanja u izlagačku koncepciju predstavlja u svetskim okvirima uzornu ustanovu. Postoji svega nekoliko galerija i muzeja te vrste u svetu a valjevska je među najdoslednijima i sa najvišim kriterijumima.

NAJVIŠI DOMETI

U skladu sa doslednom izlagačkom koncepcijom, u Modernoj galeriji „Valjevo“ predstavljaju se najviši dometi srpskog, jugoslovenskog i evropskog iracionalnog, metafizičkog, imaginarnog, možda je najbolje reći fantastičnog slikarstva. Mnogi stariji, zaboravljeni i mlađi slikari njenim posredstvom na velika vrata ušli su u srpsku umetnost. Među antologijskim likovnim dešavanjima u Valjevu posebno mesto pripada izložbama privatnih zbirki. Razlog za uvođenje na javnu scenu ličnih opsesija i strasti koje pokreću kolekcionare leži u nespornoj vrednosti predmeta njihovog interesovanja. Sve više se u našim galerijama prikazuju kvalitetne privatne kolekcije, ne samo slika i crteža. Ako je postmoderna galeristika izmislila fiktivnu funkciju i zaposlenje nazvano nezavisni kustos, zašto onda ne bi i kolekcionar mogao da se pojavi u svojstvu kustosa?

Programska ideja Moderne galerije „Valjevo“ je predstavljanje starijih, zaboravljenih i mlađih ali istaknutih slikara, kao i umetnika srednje generacije. Pored samostalnih izložbi koje obuhvataju i promociju jedne slike kapitalne po značaju i velikom formatu, Galerija kontinuirano izlaže dela iz privatnih zbirki, čemu je bila posvećena prva takva izložba slika iz fundusa porodice Perić 1992. godine. O rezultatima te vanredne sakupljačke strasti za delima srpskog slikarstva magičnog karaktera objavljena je i monografija (Artur Šopenhauer, Branko Kukić, Milan Tucović i Miloljub Perić: „Metafizičko slikarstvo. Iz kolekcije Miloljuba i Ivana Perića“, Izdavač Ivan Perić, Beograd 2006). Posle zbirke Miloljuba i Ivana Perića (koji je i član Programskog saveta Moderne galerije „Valjevo“) valjevska publika mogla je 1998. da vidi kolekciju slika i crteža Čedomira Edrenića. Njen vlasnik više nije bio živ a u pratećoj publikaciji cela je katalogizirana, što je jedini katalog te vrste u Modernoj galeriji. Usledila je 2010‒2011 izložba slika „Od Stančića do Stanića“ iz kolekcije porodice Milićević i izložba zbirke porodice Ivana Ćurkovića posvećena jedinom predmetu njihove sakupljačke ljubavi – slikama Ljube Popovića. Obe izložbe pratile su reprezentativne publikacije a u katalogu Ljubinog slikarstva iz zbirke Ćurković (2012‒2013; postoji i francusko izdanje) Nikola Kusovac uz dr Stanislava Stašu Živkovića najbolji naš poznavalac te problematike, objavio je tekst „Kolekcionarstvo u Jugoslaviji i Srbiji“. Njegov prilog u izmenjenoj verziji objavljen je u knjizi „Ljuba. Slike iz privatnih kolekcija“, koju je izdao beogradski galerista Živojin Ivanišević (Galerija „Pariski krug“) zaslužan za formiranje mnogih privatnih kolekcija u zemlji i inostranstvu starijih ali i mladih kolekcionara. Dvostruko, srpsko i francusko izdanje te monografije iz 2013. sa Kusovčevim osvrtom na kolekcionarstvo reizdato je u dvostrukoj proširenoj verziji 2014. godine. Taj dragoceni uvod je među retkim te vrste kod nas, a o starijim kolekcionarima i kolekcijama pouzdano svedoči i Stanislav Živković u svojoj knjizi „Život slika“, objavljenoj u četiri izdanja, kao jedinom našem bestseleru iz oblasti umetnosti (poslednje dopunjeno izdanje je iz 2013. godine).

[restrictedarea]

DRAGOCENOSTI KOLEKCIJE MILIĆEVIĆ

Izložbom slika hrvatskog umetnika Miljenka Stančića (Varaždin, 1926 – Zagreb, 1977) i Voja Stanića (Podgorica, 1924) crnogorskog majstora, u Modernoj galeriji „Valjevo“ predstavljen je jedan od najboljih i najcelovitijih delova kolekcije porodice Milićević. Dragoljub Draško Milićević (1946) njen osnivač, od početne mladalačke ljubavi prema slikarstvu, uzdigao se ne samo do jednog od najznačajnijih beogradskih kolekcionara već i do vlasnika moskovske Galerije „Karodrago“ koja zastupa vodeće međuratne ruske avangardiste (Mihail Larionov, Natalija Gončarova, Vasilij Kandinski i dr.) ruske slikare devetnaestog veka, otkupljuje cele opuse ruskih modernista i izdaje obimne stručne monografije. U moskovskoj Galeriji „M‘ars“ Miličević je 2004. i 2007. godine organizovao veće izložbe Vladimira Veličkovića i Miloša Šobajića sa pratećim publikacijama. Reč je o posvećeniku koji sakuplja umetnička dela pet decenija, nije od umetnosti udaljen kolekcionar koji nabavlja dela posredstvom savetnika i galerija, već je u bliskom kontaktu, druženju i pomaganju stekao poverenje umetnika i otkupio neke od njihovih najboljih slika. Deo njegove kolekcije posvećen Stančiću veoma je reprezentativan, privatna zbirka tog nivoa i obima ne postoji ni u Hrvatskoj, pa je pobudila pažnju stručnjaka, vođeni su pregovori sa Igorom Zidićem i Tonkom Maroevićem o njenom predstavljanju u Zagrebu. Slično je i sa delom zbirke koju čine slike Voja Stanića, slikara iz Herceg Novog, sada najvećeg živog crnogorskog slikara. Po obimu i kvalitetu, kada je reč o Staniću, sa ovom kolekcijom može da se meri još samo ona Duška Vujoševića, košarkaškog trenera. (Devetnaest vrhunskih Stanićevih slika iz kolekcije Vujošević činilo je većinu dela na izložbi „Vojo Stanić. Izložba slika iz privatnih kolekcija“ u Galeriji RTS 2008. godine a sledeće godine u Prodajnoj galeriji Beograd bila je šire prikazana zbirka porodice Vujošević).

TAJNO BRATSTVO

Osim svesti o vanrednim likovnim kvalitetima slika Miljenka Stančića, možemo se upitati odakle takva posvećenost jednom hrvatskom velikanu, nije uobičajeno među srpskim kolekcionarima da sakupljaju dela izvan ovog terena. Miljenko Stančić i Vojo Stanić uzori su dve slikarske škole i stubovi magičnog slikarstva južne Evrope. U kolekciji porodice Milićević nalaze se kapitalne Stančićeve slike iz ranog perioda, pojedine od najboljih koje je naslikao, kao „Slikar skitnica“ iz 1954, „Beskućnici“ (1959) „Ljubavnici“ (1960) i „Telegram“ (1966) reprodukovane u monografiji koju je o slikaru napisao Igor Zidić, vodeći hrvatski kritičar i istoričar umetnosti. Stančić je od hrvatskih metafizičara bio najbolje povezan sa srpskim volšebnicima. Istorija „Mediale“ bila bi drugačija bez Miljenka Stančića, koji je uticao i na pojedine mlađe srpske majstore – Dragoslava Živkovića, Vasu Dolovačkog i Sašu Marjanovića, čija su dela izlagana u Modernoj galeriji „Valjevo“ na više samostalnih i grupnih izložbi.

Postoji tajno bratstvo slikara ezoterika, pokret oko „Mediale“, osim Igora Vasiljeva i Milana Popovića, preteču ili saborca ima u Miljenku Stančiću. Ljuba Popović kaže da su na njega najviše uticale dve slike – „Muzejska postavka“ Leonida Šejke iz 1956. i „Mrtvo dijete“ Miljenka Stančića iz 1954. godine. Sa prvom počinje postmoderna, umetnost kao klasifikacija, arhiva, Šejkino veliko civilizacijsko Đubriše kao metafora i umetnički rudnik, a druga najdublje izražava splin, melanholiju, crnu žuč koja natapa medialno ali i drugo slikarstvo tog vremena. Lični i svetski udes duše sveta kao večnu temu pojedini slikari uzdigli su do mitskog. Dragoš Kalajić je kao i u mnogo čemu vizionarski predvideo da će posle „Mediale“ doći do obnove slike i sada ubiremo plodove te srpske renesanse, koja je, kao i visoka od pre četiri stotine godina, cvetala samo pola veka.

SA POSVETOM VOJU STANIĆU

U Modernoj galeriji „Valjevo“ Voju Staniću priređena je samostalna izložba slika 1993. godine. Uz Miodraga Dada Đurića i Uroša Toškovića, Stanić je najviše i najbolje što je dala škola crnogorskog i mediteranskog iracionalizma, drugačija od svega poznatog u svetskoj umetnosti. Stanić je dobar primer suprotnog umeća od Stančićevog. Predstavnik je srpskih i crnogorskih barbarogenija, buntovnika, rušitelja i ismevača ustaljenih ili zapadnih vrednosti, sa kojima se poigrava, ismeva ih, vanrednim humorom i duhovitošću prevedenim na čisti likovni plan dovodi u pitanje. Stanislav Živković, doajen srpske istorije umetnosti, mudro uočava da se srpsko i crnogorsko slikarstvo istorijski oslanjaju na srednjovekovno a time i na antičko, na Vizantiju i stare Grke, i da su im strane crtačka manijakalnost i mračna mistika Severa, koje tek sa „Medialom“ ulaze u vedru umetnost mediteranskog zaleđa. Kako onda vrednovati slike Voja Stanića koji je uneo fantastično, tako retko u helenizmu i pravoslavlju, u mediteransku čaroliju? Možda se taj veliki likovni eksces može objasniti iscrpnošću modela koji od Vinče do Beogradske škole određuje umetnost ovog dela Balkana. Na likovno drugačiji način od Voja Stanića problem iracionalizacije mediteranskog nasleđa rešio je Željko Đurović, cenjen u svetu, ali i Boris Dragojević, Momčilo Macanović, Zoran Krulj i Ratko Odalović. Na pojedine od njih uticao je stari majstor pa vedrina, maštovitost i fantazmagorizacija mediteranske poetike odlikuju i mlađe slikare.

U značajnoj grupi slika iz ove kolekcije nalaze se i dela uz Stančića dvojice drugih najvećih hrvatskih majstora metafizičkog slikarstva. Stariji, Vasilije Jordan (Zagreb, 1934) zastupljen je uljem „Zid vremena“ a mlađi, Dimitrije Popović (Cetinje, 1951) crtežom „Rađanje“. Jordan je imao samostalnu izložbu u Modernoj galeriji „Valjevo“ 1988. godine a njegov rad je analiziran u većoj monografiji Patrika Valdberga, Matka Peića i drugih autora. Slike i crteži dvojice umetnika mogli su se videti na samostalnim i grupnim izložbama u glavnom gradu ondašnje Jugoslavije a među njima i ključna Jordanova slika „Hereditarnost“ iz 1964. izlagana i u Modernoj galeriji „Valjevo“ koja slično čuvenoj Stančićevoj „Mrtvo dijete“ (u više verzija) za motiv ima umrlo ili ugroženo dete, bebu kojoj prete ekseri kao opasnost koju je i Dado Đurić slao na svoje figure. Uvek je ono što nestaje vrednije od onog što sledi, što je novo, sadašnjost je prostačka u odnosu na prošlost u kojoj su sahranjena božanstva. Jordan slika tugu prolaznosti, bledilo umirućih, koje najbolje svedoči o lepoti života jer je poslednji njegov izraz.

Crtač, grafičar, slikar i esejista, Dimitrije Popović, oživeo je u naše vreme, koliko je to moguće, metodu sfumato modelovanja, koju je izumeo Leonardo da Vinči a prihvatili je njegovi učenici. Meka obrada, koja skoro idealno prikazuje ljudsko telo, prirodno zaobljeno, bez oštrina i uglova, u suprotnosti je sa Dimitrijevom surovom ikonografijom bola i patnje. Panika i krik, strepnja i udes nisu samo idejna izvorišta moderne umetnosti, treba se setiti Artemizije Đentileski ili belgijskog simboliste Antoana Virca pa razumeti zašto je Dimitrije napisao knjigu o tanatološkoj ikonografiji („Smrt u slikarstvu“, Matica hrvatska, Zagreb 2001) i zbog čega se bavi raspećem i Raspetim. Večna tema, izazovna i snažna priča, napredna likovna tehnika ne bi mnogo značile i on bi bio jedan od mnogih anahronista, zatočenika prošlosti, da nije pronašao svoj ključ za likovnu predstavu koja nije vremenski uslovljena.

SJAJ „MEDIALE“

Centralni deo zbirke porodice Milićević čine slike predstavnika umetničkog pokreta „Mediale“. Osim dve manje slike Leonida Šejke (Beograd, 1932–1970) vođe grupe (samostalna izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ 1987) tu je i kapitalna i za njegov opus veća slika „Odaja svetlozarnosti“ iz 1961. godine, svadbeni poklon njegovoj prvoj supruzi Mariji Čudini, najboljoj hrvatskoj književnici druge polovine dvadesetog veka, naslikanoj kao princeza. Osim tri slike Milovana Vidaka (Stožište kod Bosanskog Grahova, 1926 – Beograd, 2003; samostalna izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ 1992) pod nazivom „Svetionik“, 1982, „Rezervne baterije“, 1984. i „Glečerske lavine, ciklus Bogojavljenje“, 1994. (neizložena slika „Raspeće“ rađena od 1970. do 1981. iz kolekcije Milićević, po formatu najveća u Vidakovom opusu, veličine 215h151,5 cm, ostavljena je za izlaganje na izložbi iz serije „Jedan autor jedna slika“ u Valjevskoj galeriji) dva ulja Dada Đurića (Cetinje, 1933 – Pariz 2010; samostalna izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ 1986. i 2003) iz 1972. i 1986. i jednog gvaša (1971–1981) dve reprezentativne slike Vladimira Veličkovića (Beograd, 1935; samostalna izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ 1986) iz serije posvećene ljudima u skoku i jedne iz serije inspirisane Matijasom Grinevaldom i njegovim „Izenhajmskim oltarom“ koju je počeo da slika 1994. godine, izložene su i kapitalne starije slike Ljube Popovića, Milića od Mačve i Svetozara Samurovića. Ljuba (Tuzla, 1934; samostalne izložbe u Modernoj galeriji „Valjevo“: „Jugoslovenski period 1953–1963“, 1986. i „Crteži 1952–1962“, 2010. sa srpskim i francuskim izdanjem kataloga) zastupljen je sa uljima „Biser“ (1974) „Čas sodomije“ (1974) „Kula izgubljenih duša“ (1976) i „Otkrivanje istine“ (1989). „Čas sodomije“ je reprodukovan u monografiji Milan Komnenić, An Tronš, Sreto Bošnjak i Dejan Đorić: „Ljuba“ Paideia – Pariski krug, Beograd 2014, koja ima i izdanje na francuskom. Milić od Mačve (Belotić, Mačva 1934 – Beograd, 2000; samostalna izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ 2002) predstavljen je slikom „Propast klasičnog pejzaža“ (1976) jednom novijom verzijom „Atoskih vrtova“ (prva je iz 1980. godine) i još jednom starijom slikom, a Svetozar Sveta Samurović (Bijeljina, 1928 – Beograd, 2001; samostalna izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ 1991) uljima na lesonitu i na dasci „Sedam godišnjih doba II“ (ciklus slika pod tim nazivom iz 1965) i „Dan“ iz 1970. Ti veliki srpski i francuski slikari predstavljani su u Valjevskoj galeriji i na više grupnih izložbi, njihovi radovi (osim Vidakovih) zastupljeni su u pojedinačnim monografijama a najbolje slike nalaze se u beogradskim, srpskim i francuskim muzejima. Pojedini od njih imaju o svom radu objavljene mnoge publikacije, kao i Dimitrije Popović, a njihova analiza prevazilazila bi obim ovog teksta. „Mediala“ se, kako kaže Miro Glavurtić, od prvog beogradskog andergraunda uznela do aula akademija nauka, profesura i nacionalnih muzeja, ne izneverivši nimalo svoje mladalačke snove. Slikarski zaverenici, harizmati, čudaci i geniji osvojili su Beograd i Pariz, bacili pod svoje noge evropsku modernu i Parisku školu. Kao antimodernisti, ultrakatolici ili pravoslavci čije su izložbe zabranjivane u Titovo vreme, prevazišli su avangardu uključivši je u ideju integralne slike, gnozu meda i ale kao svog programskog imena, ili kako Leonid Šejka kaže Olji Ivanjicki: „Ma kakav pop-art, mi smo bili prvi pop!“ Taj pop ili nadmodernizam, a ne, kako mnogi pogrešno smatraju, nadrealizam (šta „Mediala“ ima sa marksizmom, frojdizmom i automatizmom?) uvodio je i popove, crkvu, tradiciju i misticizam u slikarstvo i teoriju, isto koliko i okultizam, hrišćansku ezoteriju i avangardne eksperimente, od enformela, neodadaizma do objektne umetnosti i konceptualizma. „Mediala“ ima sledbenike, naslednike, kritičare, istraživače, pesnike, sineaste, arhitekte i galeriste u Beogradu kao što su Čedomir Čeda Edrenić (Zemun, 1944 – Beograd, 1997) i Živojin Ivanišević (radi kao galerista od 1990. a galeriju „Pariski krug“ vodi od 2005. godine). U Parizu su se o njoj brinule, između mnogih slavnih ličnosti, galerije Danijel Kordije, Izi Brašo (sa dve galerije, u Parizu i Briselu) i Žan Biše, koju u trotomnoj istoriji novijeg francuskog slikarstva iz 1946. godine pominje još Bernar Dorival.

ŠOBAJIĆEVI PARADOKSI

Jedan od značajnih majstora srpskog i francuskog iracionalizma, o čijem delu je objavljeno nekoliko monografija, ušao je svet slikarstva kao umetnik na tragu „Mediale“. Miloš Šobajić (Beograd, 1945) ubrzo se oslobodio početnih uticaja Dada Đurića i Vladimira Veličkovića i ostvario likovno delo cenjeno u zemlji i svetu, gde najčešće izlaže svoja sve monumentalnija ostvarenja. U Modernoj galeriji organizovana mu je samostalna izložba slika 1989. godine pod nazivom „Jugoslovenski period 1967–1972“ a slika u kolekciji Milićević sa početka sedamdesetih najavljuje kasnije bavljenje domom kao mestom opasnim za življenje, u kojem se dešavaju nezgode i nesreće. Paradoksalnost življenja u stanu ili kući gde se umesto zaštićenosti može stradati, neočekivanost i neprijatnost, slikar je izrazio na slici iz 1971. godine sa dve figure u kupatilu, statistički prostoru gde se najčešće dešavaju uganuća i prelomi. Manje ili više sve je već viđeno na svetskoj sceni i samo je Šobajiću posle medialnih harizmata uspelo da kao srpski umetnik zainteresuje javnost. Nacionalan je način koji su nalagali Vladimir Velmar Janković i Dragoš Kalajić – Srbin je ali zato i evropski sin.

Kao jedan od najboljih slikara koji su se na domaćoj sceni pojavili početkom devedesetih godina, Milan Tucović (Gorobilje kod Požege, 1965) imao je samostalnu izložbu crteža, slika i objekata u Modernoj galeriji „Valjevo“ 2000. godine kao i više grupnih izlaganja. Premda se ikonografski menjao, sačuvao je magiju svojih prvih slika, začaranost rembranteskne palete toplih boja. Volšebnike i likove iz prošlosti, učesnike u poslovima i radnjama punim tajanstvenosti smenili su likovi radnika i avangardista, dadaista i konstruktivista, portreti Danila Harmsa i Majakovskog. Imaginarno prostranstvo koje otvara prošlost ulilo se u širu estetiku koja obuhvata pitanja realističkog i apstraktnog, tradicionalnog i avangardnog, sa svešću da postoji duhovna dimenzija modernizma kao i okultna komunizma.

 

OTKRIĆA TEK PREDSTOJE

U mnogim privatnim zbirkama slika i crteža (grafika nije posebno omiljena među našim kolekcionarima) mogu se pronaći vredna dela slikara fantastičnog realizma, mi i ne znamo šta se krije u privatnim odajama pojedinaca koji vole umetnost. U tom smislu tek predstoje otkrića, kakvo je bilo predstavljanje kolekcije radova na papiru Ivana Tabakovića u beogradskoj Galeriji RTS 2014. godine. Njen vlasnik, Nikola Marjanović, jedan je od nekoliko novih, veoma aktivnih kolekcionara. Postoje i manje zbirke sa vrednim delima pretežno oniričkog sadržaja, kakva je Zorana Krulja.

 

„SKRIVENO” BLAGO

Pojedina od najboljih umetničkih dela ne samo fantastične figuracije nalaze se u posedu pojedinaca pa je njihovo izlaganje i publikovanje zbog javne nedostupnosti veoma cenjeno među poznavaocima. Najznačajnijim takvim srpskim kolekcijama pripada brižljivo stvarana, oca i sina Miloljuba i Ivana Perića, u celosti posvećena slikarima svetova mašte, kako glasi naslov jedne takve beogradske izložbe iz 1965. godine. Deo kolekcije porodice Edrenić, koju je njen začetnik, galerista Čedomir Čeda Edrenić, stekao pomažući slikare iz grupe „Mediala“ i one njima bliske, takođe je posvećen izmaštanom. Posle njih su se pojavili drugi veliki sakupljači slika kao Zemunci Zvonimir Biro, štampar, i Milan Jan, galerista (Janova „Galerija 107“ radila je od 1997. do 2013. godine). Kolekcioniraju samo dela živih slikara, a veći deo njihovih zbirki čine slike majstora fantastike. Obe zbirke publikovane su u formi obimnih monografija sa uvodnim studijskim tekstovima, Biroova 2008. i Janova 2012. godine.

 

RELJIĆEVO MAJSTORSTVO

Slikaru, crtaču, akademiku i profesoru beogradskog Fakulteta likovnih umetnosti Radomiru Reljiću (Skoplje, 1938 – Beograd, 2006) organizovana je izložba u Modernoj galeriji „Valjevo“ („Rani period 1958-1965“, 1990) retrospektiva u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti (1996) a časopis „Gradac“ je pored temata o Dadu Đuriću i Ljubi Popoviću objavio i broj o njemu (maj-avgust 1992). Milovan Vidak je voleo njegovo slikarstvo a Ljuba Popović kaže da ta umetnost može da se svidi ili ne svidi ali je originalna i kao takva ne postoji u Evropi. Ni art brut, fantastična figuracija, začetak postmoderne u vidu nove figuracije šezdesetih, Reljićevo slikarstvo izmiče određenjima. Možemo ga smatrati zanatski krajnje neveštim jer je njegov autor bio fizički uskraćen (nije mogao da povuče ni pravu liniju, kako kaže crtač Dragan Lubarda) ali je očigledno stvarao umetnost ili težio ka njoj u čistom obliku. U kolekciji porodice Milićević je slika iz njegovog najboljeg, najstarijeg perioda, kada još nije izgubio smisao za boju a ikonografiju sveo na nekoliko simbola. Reč je o jednom od boljih ostvarenja tog slikara, Šejkinog i Kalajićevog prijatelja.

 

DUH VREMENA, STAV, SMISAO…

Kolekcija porodice Milićević objedinjuje dela pojedinih među najboljim srpskim, hrvatskim i francuskim slikarima druge polovine dvadesetog i prve polovine dvadeset prvog veka, starije i mlađe majstore za koje je Dragoš Kalajić rekao da tehnički bolje slikaju mada manje umetnički. Reč je o kolekciji iz perioda poznog modernizma i njegovih odraza, umetnicima iz grupe „Mediala“ i onima oko nje, vremenu kada su srpska, jugoslovenska i svetska scena bile u neverovatnom usponu za razliku od senilne i zamorene umetnosti posle postmoderne euforije osamdesetih. Zbirka izražava stav i misao – najvrednije ne samo u jugoslovenskoj umetnosti iz domena je fantastičnog i metafizičkog, iracionalizma koji nadvladava racionalizam, umetnosti koja pripada modernizmu mada ga estetski osporava. Fantastika, imenujemo tim već izlizanim pojmom ove raznorodne pojave, velika je kritika upućena (post)modernoj proizvoljnosti i nedorečenosti, euforiji posle koje sledi atrofija, pobeda nad duhovnom prosečnošću, nadrealizma nad socrealizmom. To je šamar svim pseudoumetničkim prevarantima, sličan onom koji je Andre Breton opalio Ilji Erenburgu. Otvoriti oči i srce za dela koja je prikupio Dragoljub Milićević znači saznati nešto više ne samo o duhu vremena ili o nama samima već o večnoj tajni zvanoj umetnost.

 

[/restrictedarea]