Majstor Vasa Dolovački

Piše Dejan Đorić

Ovaj izuzetni posvećenik u likovne tajne, kao umetnik siguran u sebe, naslednik je velikih vojvođanskih slikara, na tragu prečanskih realista od Katarine Ivanović, Konstantina Danila do Paje Jovanovića, Uroša Predića…

Slikar i crtač Vasilije Vasa Dolovački (Bavanište, 1960) nije, kao ni najbolji naši umetnici, imao sreću da stvara u neko bolje vreme, u kojem bi njegov dar bio prepoznat na pravi način i u kojem bi imao prave takmace. Reč je o jednom od najvažnijih majstora na prelomu dva veka, posvećeniku u likovne tajne, čija nenametljivost pre svega govori da je kao umetnik siguran u sebe. Naslednik je velikih vojvođanskih slikara, na tragu prečanskih realista od Katarine Ivanović, Konstantina Danila do Paje Jovanovića i Uroša Predića. Za predstavnike avangardne scene njegovo je slikarstvo anahrono, ono, međutim, ima širok krug poštovalaca u publici, galeristima i delu likovne kritike. Krotak kao ikonopisac, po strani od buke i besa savremenih dešavanja, mirno i bez čuđenja posmatra strku na svetskoj likovnoj sceni, usamljen u svojoj kuli od slonovače. Udaljen od aktuelnih beznačajnosti, teži, u vremenu bez duha, smisla i preovlađujućeg stila, ka nemogućem – ponovnom uspostavljanju vrednosnog kriterijuma na osnovu klasičnih stvaralačkih načela. Avangardni slikar Srđan Đile Marković osporio je takve napore, napisavši da sadašnji majstori ne mogu da se mere sa starim pa je zato njihovo pregnuće beznačajno, ali Dolovački to ni ne nastoji, on samo želi da ga ostave na miru da stvara svoj svet. Kako sada radi, stvarao bi u svakom vremenu jer je slikar koji pronalazi uporište u sebi, a ne u senzacionalnom, efektnom i šokantnom.

Potpuno po strani od estetike ružnog, prolaznog i đubrišnog, razvio je delo koje iskazuje pre svega poetičke moći, lirsko slikarstvo kompoziciono izraženo na čvrst način. Dolovački je graditelj, on zida sliku postepeno, kao kuću, kako kaže, strane su mu improvizacija, ishitrenost i vlast slučajnog. Svestan je da slikanje predstavlja moć, dar podrazumeva odgovornost i zato u njegov estetski vidokrug ulaze najpre slikari koji su umeli vešto da prevrednuju, poetizuju i simbolizuju realni svet. Eksperimentatori, razni amateri i naivci su mu tuđi, ali i hiperrealisti, ili oni koji vulgarno predstavljaju stvarnost. Do slikarstva kao poezije, do Horacijevog Ut pictura poesis (Kako u slikarstvu tako u poeziji) treba se uzdići, to je Leonardovo i načelo starih majstora, i zato u njegovom opusu pronalazimo tragove velikih poetskih likovnih tumača realnosti, u rasponu od Velaskeza, Vermera, Šardena do Koroa i Šejke.

[restrictedarea]

Dolovački je pokazao da svet nikada ne može biti banalan, stvarnost je mističnija od sna ako se shvati i izrazi na pravi način. Slika je i dalje sveta ili je, kako tvrdi Vladimir Vlaja Jovanović, jedan od najboljih jugoslovenskih slikara ranih osamdesetih – vitamin, lek protiv grubosti, nepravde, bahatosti i nevolje. Slike Dolovačkog mogu da se domaštavaju, otvaraju puteve ka sećanju, ili kako bi stari nemački estetičari rekli, uosećavanju, na njima su u skladnom spoju sjedinjene materija i memorija. Slikara zanimaju danas zaboravljeni estetski problemi – kvantitet preobraćen u kvalitet, zlatni rez, figuralna kompozicija minijaturnog i velikog formata, mrtva priroda, faktura slike nalik saću i njena medna svetlost. Sa mrtvim prirodama prinosi gledaocu voće duha i duh voća, radosno otvarajući predmetni svet ka svetlosti. Retko je koji mlađi slikar kod nas toliko uzdigao materiju i preobrazio je u boju i svetlost a da nije prekoračio u apstrakciju.

Poeta malih stvari, izgubljenih gradova, lokalnih likova, povremeno slikar čarobnih pejzaža Boke Kotorske, vratio je, kako Dragan Jovanović Danilov, najbolji poznavalac njegovog dela i pisac monografije o ovom umetniku, kaže, „duh mesta“ u slikarstvo. Prepoznaje se Vojvodina, njene magle i mirnoća, njen sjaj i bogatstvo, kultura i istorija, i onda kada majstor ne slika pendžere, seoske lutalice, gradske oriđinale, crkve i gradove. Kao ruski pisci iz devetnaestog veka ili flamanski slikari rane renesanse, pokazao je da lokalno, nacionalno i istorijsko mogu biti šire zanimljivi ako je umetnik kao speleolog umeo da se spusti u dubine ljudskog. Nacionalno nije racionalno, ima mnogo skrivenog, mitskog i nedoslućenog u opusu volšebnika iz Bavaništa. Njega interesuju mikroistorija, male priče kao velike drame, melanholija provincije, ali, pored dečje čednosti, i ženska lepota i hirovitost. Na njegovim slikama često su devojčice, u novije vreme tajanstvene žene, zavodnice, snažne ličnosti sa dijademama u kosi, kraljice muških snova, predstavljene ponekad i nage. Kako uočavamo na novim slikama izloženim u Galeriji Kulturnog centra u Vršcu, na jednoj od najvećih njegovih izložbi koja objedinjuje četrdesetak slika i većih crteža, pored stare problematike realnog prikazivanja, koju Francuzi nazivaju „prevara oka“, Dolovačkog zanima i simbolizam, poseban vid iracionalnog, ispoljen u umetnosti poznog devetnaestog veka, uoči sloma u Prvom svetskom ratu i prodora avangarde.

Kao što u određivanju slikarstva Ljube Popovića treba biti oprezan (da li se može svesti na fantastično?) tako i za delo Vase Dolovačkog ne možemo pouzdano reći da je metafizičko jer nema mnogo zajedničkog sa tim vidom umetnosti u dvadesetom veku. Majstor iz Bavaništa uspeo je da pronađe samo svoju nišu u svetskoj kući slikarstva, svoje smotrište sa kojega posmatra savremenu artističku halabuku. „Mnogi su stanovi u kući Oca mojega“, kaže Sveti Jovan, umetnost može da poprimi razne vidove svetog i o tome treba razmišljati, jer je Dolovački slikar koji poštuje Boga. U tehničkom smislu zagovara nedovršenost dela, nedefinisanost po svaku cenu, odbacujući preterani detaljizam, što je bila pouka i naših plenerista i poznog Vlaha Bukovca. Metafizičar i intimista, majstor prizora sa atmosferom, slika koje imaju štimung prolaznosti, duh i dah, slikar koji stvara satima slušajući klasičnu muziku, Dolovački nadmoćno i na najvišem nivou vraća poverenje u slikarstvo. Dozvoljavajući posmatraču da u duhu, uobrazilji i osećanjima dovršava sliku, on ga poštuje, ne potcenjuje njegove sposobnosti, kao što ga upućuje na bliski, susedni svet. Lokalne vrednosti u našoj novijoj umetnosti umeli su tako da uzdignu još samo Milić Stanković sa svojom Mačvom i Dragan Martinović, ali je samo Vasilije Vasa Dolovački znao da oseti i izrazi najdublje damare dece, lepih žena i staraca, ostvarivši slikarstvo u kojem i predmeti čulno vibriraju jer imaju dušu.

[/restrictedarea]