Nobelovcem na reviziju istorije

„Fidesova“ dodela Ordena „Sent Ištvana“ slavnom književniku Imreu Kertesu u centru je žestoke polemike

Za „Pečat“ iz Budimpešte Vlastimir Vujić

Još jedna u nizu revizionističkih istorijskih provokacija vladajućeg desno-konzervativnog „Fidesa“ mađarskog premijera Viktora Orbana dogodila se 20. avgusta u budimskoj Šandor palati. Spisateljskoj gromadi mađarskog književnog jezika, piscu već nagrađenom Košutovom i Nobelovom nagradom, počasnom doktoru Sorbone, vlasniku književnih nagrada Brandenburga, Lajpciga, Herdera i Hansa Zala − Imreu Kertesu (84) − uručeno je državno odlikovanje Sveti Stefan Mađarski (Magyar Szent István Renddel)… I, kakvih je tu problema trebalo da bude – pitanje je koje su, nažalost, postavili mnogi. Sa samim priznanjem, doista, problema nema, ali sa njegovom dodelom – i te kako ima.
Nekadašnji Orden „Sent Ištvan“ (po vladaru pod kojim su Mađari 1000. godine primili hrišćanstvo) čiji je utemeljivač kraljica Marija Terezija, Viktor Orban je obnovio svojim drugim dolaskom na vlast 2011. godine (od 1946. do 2010. pomenuti orden bio je izbrisan sa spiska nagrada).
[restrictedarea]

HORTIJEV ORDEN JEVREJINU Zašto je 64 godine Orden „Sent Ištvana“ (do uručenja književniku Imreu Kertesu dobilo ga je svega četvoro ljudi) bio strogo zabranjen? Iz jednog jedinog, ali istorijski najvažnijeg (i opravdanog) razloga. Pre Viktora Orbana, od 1938. do 1945. godine, njegovu dodelu po drugi put obnovio je – fašistički regent Mikloš Horti (samo pod imenom „Orden Sent Ištvana“, bez prefiksa „Mađarski“). Njime je nagradio četvoricu stopostotnih antisemita, od kojih su dvojica nacisti, a jedan – fašista! Dobili su ih: Hitlerov feldmaršal Herman Gering, italijanski i nemački ministri spoljnih njposlova, Ćano i Ribentrop i – primas Justinijan Šeredi.
Baš ovu nagradu dodeliti preživelom logorašu Imreu Kertesu (koga su kao petnaestogodišnjeg budimpeštanskog Jevrejina upravo Hortijevi njsoldati deportovali u Aušvic Birkenau, a likvidaciju je izbegao prekomandom u Buhenvald) čija književna dela obiluju žestokom borbom protiv antisemitizma i Holokausta, vrhunski je cinizam i najveća provokacija Orbanove vlade do sada. Posebna sramota je to što je, u godini u kojoj se obeležava sedam decenija od Holokausta i isto toliko od završetka Drugog svetskog rata, ovaj gest Budimpešte poslužio za nastavak prekrajanja istorijske uloge Mađarske, koja je iz oba svetska rata izašla kao poražena.
Nema sumnje da je Orban odlikovanjem dodeljenim piscu romana „Ljudi bez sudbine“ (za koji je Kertes 2002. godine dobio Nobelovu nagradu za književnost) „jednim metkom ubio dva zeca“. Pred inostranom javnošću kroz „industriju Holokausta“ da se opravda od sve češćih optužbi za mađarski antijudaizam, a kod kuće da za predstojeće županijske i gradonačelničke izbore promoviše „svoj“ koncept nacionalnog pomirenja. Čista bi mu korist bila i ako bi nakon svega ovoga Jevreji u Mađarskoj međusobno vodili raspravu i o moralnom integritetu Imrea Kertesa. Jer, upravo od Viktora Orbana primio je najviši državni orden, a do pre samo dve godine direktno ga je optuživao da nije sposoban da prizna mađarski deo u krivici zbog slanja 557 hiljada Jevreja u koncentracione logore smrti i da su upravo zbog takve politike Orbanove vlade antisemiti i radikalni desničari u Mađarskoj i danas vrlo glasni.
Pritom, „Fides“ je od mađarske i evropske javnosti vrlo vešto sakrio stepen svesti i intelektualne sposobnosti pod kojim je u Šandor palati Imre Kertes primio odlikovanje „Sent Ištvan“. Mađarski nobelovac (trenutno nastanjen u Berlinu) već duže vreme boluje od primarne demencije (Alchajmerova bolest) u poodmakloj fazi. Ima velikih poteškoća u pamćenju (posebno skorašnjih događaja) drhte mu ruke, pokreti su mu vrlo usporeni, ravnoteža slaba, a zbog smetnji u kretanju stalno je u invalidskim kolicima… Posle uručenja odlikovanja nije bio sposoban medijima da kaže ni jednu jedinu rečenicu?! Pred novinare nipošto nije htela ni njegova supruga Magdolna. U prolazu, kratko i doslovce, samo je izjavila da je postojala „želja da se stvori konsenzus o potrebi i neminovnosti za usvajanjem i prihvatanjem nagrade“…
[/restrictedarea]