Manje pozorišta, više monotonije

Posle 53. Bitefa

Glavni program festivala ove godine bio je u znaku prosečnih scenskih ostvarenja

Program ovogodišnjeg, 53. Bitefa imao je dva precizno odvojena dela: pozorišni, jer je obuhvatao uistinu teatarske predstave, od kojih smo neke već videli, i onaj koji je pretežno sadržao plesne spektakle različitih profila, među kojima su se našle i koreografske instalacije.
Glavni program otpočeo je 18. septembra na Velikoj sceni Narodnog pozorišta predstavom Orest u Mosulu, u režiji Mila Raua. Radi se o adaptaciji Eshilove Orestije, s tim, kako kaže reditelj, što smo videli izmenjen lik Oresta, koji se iz tuđine vraća zajedno sa svojim ljubavnikom Piladom (ta veza je deo rediteljske adaptacije!) da po nalogu boga Apolona osveti smrt svoga oca Agamemnona. Reditelj je do scenske postavke ove antičke drame došao tragajući za rešenjem trećeg dela trilogije, koji se bavi prikazom pomilovanja i rađanja demokratije, kao i pitanjem kako prekinuti krug nasilja, jer to je jedna od središnjih tema drame i u isti mah ključ za nastanak ove predstave koja ima takav naslov zato što je postavljena u Mosulu, iračkom gradu koji je oslobođen tek pre godinu i po dana, kada je prestao biti prestonica Islamske države. „Želeli smo da je upravo tu postavimo i uz sudelovanje tamošnjih glumaca izvedemo u regionu i gradu u kojem sva ta goruća pitanja čekaju odgovore. To su pitanja pravde i demokratije i to je suština ove predstave“, ističe Rau i dodaje: „Ali suština predstave je da nema novog sistema, nema nove demokratije, nema novih bogova, već imamo samo novi krug žrtava.“
Izvođenje ove predstave bilo je na beogradskoj predstavi donekle osujećeno izostankom iračkih glumaca, koji nisu mogli da pođu na turneju, što je doprinelo da filmska projekcija postane dominantna a tako i prikaz skoro čitave scenske akcije priguši filmskom projekcijom razorenoga grada.
Predstava Istorija nasilja, po tekstu Eduara Luija u režiji Tomasa Ostermajera i u izvođenju pozorišta „Šaubine“ u Berlinu, prikazana je u Pozorištu na Terazijama. Ne osporavajući umetnički domet ovog izvođenja, ipak moramo konstatovati da smo gledali i bolje Ostermajerove predstave.
U tradiciji Bitefa je izlazak iz klasičnih pozorišnih dvorana. Ove godine, u glavnom programu koji je sadržao ukupno 12 predstava, imali smo takoreći jednak broj izvođenja kako onih u salama beogradskih pozorišta (6), toliko i onih u hali Luke Beograd (5), s tim što se jedna predstava izvodila na beogradskim ulicama. Reč je o ostvarenju Beograd na daljinski u izvođenju nemačko-švajcarskog ansambla „Rimini protokol“ – prema konceptu Štefana Kegija, u režiji Antona Rouza.
Od predstava na Bitefu prikazanih ove godine u Luci Beograd svakako je najviše pažnje pobudila Ali: Strah jede dušu Rajnera Vernera Fasbindera (tekst adaptirao Milan Marković Matis), u izvođenju Drame SNG iz Ljubljane (prikazana 23. i 24. septembra). Pripoveda o ljubavnoj vezi između starije udovice, gospođe Emi i Marokanca Alija, mladog gastarbajtera do koje dolazi u Minhenu 1974. godine. U minuciozno vođenoj režiji Sebastijana Horvata, glumica Nataša Barbara Gračner ubedljivo je interpretirala gospođu Emi, koja se gradeći suzdržanost u odnosu prema partneru trudi da prikrije emocije koje su ovladale njenim bićem, kao i vlastitu zebnju i strah od neizvesnosti šta će se izroditi iz ljubavne veze sa znatno mlađim Marokancem. Takođe, u svemu ravnopravan partner bio joj je Iztok Drabik Jug kao Ali, koji je diskretnom glumom uspeo da ispolji izraze ljubavne zainteresovanosti i suzbije bilo kakve pretpostavke o svom koristoljublju u ljubavnom odnosu s gospođom Emi. Reditelj je smestio protagoniste da skoro sve vreme sede u publici ili na uskom prostoru apartno konstruisanom u hali Luke Beograd, dok su naratori precizno ali objektivno pratili i komentarisali ne samo tok scenskog zbivanja i postupke glumaca nego i odnos i reagovanje gledalaca na dramsku radnju. U svemu – bila je to jedna dobro izvedena predstava, ne bez razloga nagrađena glavnim festivalskim priznanjem – gran-prijem „Mira Trailović“.
Ipak, ne možemo se oteti utisku da je glavni program ovogodišnjeg Bitefa, sagledan u celini, bio u znaku prosečnih ostvarenja.