Težina prestupa

Piše Zoran Čvorović

Da li je i kakav svepravoslavni sabor vlastan da odlučuje o upadu Fanara na kanonsku teritoriju RPC, te da li razlozi ikonomije, s obzirom na sadašnju svetsko–istorijsku situaciju, čine opravdanim sazivanje jednog takvog sabora?

Nekanonske odluke Carigradske patrijaršije, posredstvom kojih je Fanar razbojnički (Jn. 10, 1) upao na kanonsku teritoriju Ruske crkve, mogu da izazovu ne samo teške posledice u Ukrajini već i u celokupnom svetskom pravoslavlju. Carigradski prvojerarh Vartolomej i Sinod mogli bi otuda da budu direktno odgovorni za verski sukob i krvoproliće u Ukrajini, ali pre svega za bezočno narušavanje svetih kanona i cepanje jedinstva vaseljenske Pravoslavne crkve.

KAO NEKAD SINEDRION Samovoljnim prisvajanjem vlasti koja mu u Crkvi ne pripada, čime se podriva njeno saborno ustrojstvo, patrijarh Vartolomej ruši jedinstvo Crkve i time čini jedan od najtežih crkvenih prestupa – raskol, za koji su sveti oci govorili da ga „ni krv mučenička ne može oprati“. Težina ovog prestupa dolazi odatle što je jedinstvo prvi i osnovni atribut Crkve koji pravoslavni hrišćani javno ispovedaju verom „u jednu, svetu, sabornu i apostolsku Crkvu“. Onaj koji cepa dogmatsko i kanonsko jedinstvo Crkve razapinje, kao nekada Sinedrion, samog Hrista, jer je prema hrišćanskom učenju Hristos glava jedinstvenog tela Crkve.
Tek iz ovog ugla postaje jasno zašto su i druge pomesne pravoslavne crkve, među njima i Srpska crkva, pritekle da pomognu u prevazilaženju situacije koja je nastala u vaseljenskoj Crkve posle nekanonskih odluka Carigrada i iznuđene odluke RPC da prekine liturgijsko i svako drugo opštenje sa Fanarom. Ideja da se narušeno jedinstvo Crkve vaspostavi na saboru svih pomesnih crkava na prvi pogled se čini sasvim logičnom i opravdanom. Upravo je sabornost Crkve glavna žrtva samovoljnih akata carigradskog patrijarha i Sinoda, pošto su ovim aktima pogaženi upravo sveti kanoni koji definišu saborno ustrojstvo Crkve, a koje se u smislu jurisdikcije izražava u tome da „episkopi ne prostiru vlast svoju preko svoje dijeceze“ (2. kanon II Vaseljenskog sabora) i da „episkopi svakog naroda treba da poznaju prvoga između njih i da ga smatraju kao glavu, i ništa važnije da ne preduzimlju bez njegovog znanja… ali i onaj prvi episkop neka ne čini ništa bez znanja sviju ostalih episkopa“ (34. kanon Sv. apostola). U eklisiološkom smislu sabornost Crkve se izražava kroz učenje da „episkopstvo je jedno, u kome svaki i svi skupa puni dio imaju“ (Sv. Kiprijan Kartaginski).
I pored jasne veze između nekanonskih akata Carigradske patrijaršije i sabornosti Crkve kao glavnog objekta napada, nije neosnovano pitanje da li je i kakav svepravoslavni sabor, s jedne strane, vlastan da odlučuje o upadu Fanara na kanonsku teritoriju RPC, i s druge strane, da li razlozi ikonomije, s obzirom na sadašnju svetsko-istorijsku situaciju, čine opravdanim sazivanje jednog takvog sabora.
Sabor svih episkopa pomesnih pravoslavnih crkava na čijem se dnevnom redu ne bi našla dogmatska pitanja ne bi mogao da ima karakter novog, VIII Vaseljenskog sabora, jer su se svi Vaseljenski sabori isključivo bavili učenjem Crkve, utvrđujući svojim odlukama ortodoksiju i istovremeno osuđujući heterodoksiju. Jedino dogmatsko pitanje koje savremeni život Crkve nameće, a koje bi, prema dalekovidom uvidu Sv. Justina Ćelijskog iz 1977. godine, „mogao i trebao da raspravlja jedan uistinu Vaseljenski Sabor Pravoslavne Crkve danas, jeste pitanje ekumenizma“.

[restrict]

NI PRAKTIČNO NI DELOTVORNO Konkretno pitanje crkveno-pravnog statusa ukrajinskih raskolnika i stepena samostalnosti eparhija RPC u Ukrajini ne bi trebalo da bude predmet rasprave ne samo pred ustanovom Vaseljenskog sabora već ni pred bilo kojim drugim svepravoslavnim sabranjem. Otuda što se u poslednjih hiljadu i više godina crkvene istorije ustalilo pravilo da je, rečju S. Troickog, „jedini faktor autokefalije – volja nadležne autokefalne crkve-majke“. Tako su odlukom Carigradske crkve postale, primera radi, Bugarska, Srpska, Grčka i Rumunska crkva, a voljom Antiohijske crkve Gruzijska crkva. Čak i u periodu Vaseljenskih sabora ova ustanova je tek po izuzetku odlučivala o davanju autokefalnosti. Jedan svepravoslavni sabor bi ipak mogao, po uzoru na Vaseljenske sabore, da svojim odlukama zaštiti autokefalnost i kanonsku vlast Ruske crkve onako kako je autokefalnost Kiparske crkve bila zaštićena na III Vaseljenskom saboru od nekanonskih pretenzija Antiohijske crkve, a na VI Vaseljenskom saboru od pretenzija Carigradske patrijaršije.
Ipak, čini se da takva svepravoslavna potvrda autokefalnosti Ruske crkve ne bi bila ni praktično delotvorna, niti iz crkveno-pravnog ugla opravdana. Naime, nekanonski upad Carigrada na kanonsku teritoriju RPC nije nikakav izuzetak za koji bi bio dovoljan lek svepravoslavne potvrde neprikosnovene jurisdikcije RPC, jer Fanar u kontinuitetu od dvadesetih godina prošlog veka samovoljno otima eparhije drugih pomesnih crkava, naročito Ruske crkve, i tako podstiče i širi raskol, te slabi jedinstvo pravoslavlja. Ni to nije bilo dovoljno carigradskim patrijarsima, pa su 1924. godine samovoljnom reformom kalendara proizveli još jedan težak raskol na jedinstvenom telu crkve. Upravo na postojanje veze između nekanonskih odluka Carigrada u kalendarskom pitanju i pitanju crkve u Ukrajini, kao izvorima raskola u Pravoslavnoj crkvi, ukazao je ovih dana ugledni grčki bogoslov i profesor Bogoslovskog fakulteta Univerziteta Aristotel iz Soluna, protojerej Teodor Zisis.
Težnju za osvajanjem monarhijske vlasti u Vaseljenskoj crkvi rimske pape nisu projavile tek u momentu kada je na Saboru u Carigradu 1054. godine osuđena latinska jeres, nego mnogo ranije, a naročito od pape Nikole I (858–867). Sledstveno, i carigradski patrijarsi već sto godina, počev od slobodnog zidara na carigradskom tronu Meletiosa Metaksakisa, uporno istrajavaju na papističkom tumačenju 28. kanona IV Vaseljenskog sabora i svoje pozicije u Vaseljenskoj crkvi.

IZ UGLA DOGMATIKE Kao što su rimske pape prigrabile pravo da stvaraju opšteobavezujuće norme i da uz to budu jedini autoritativni tumači kanona, da suvereno osnivaju nove biskupije, ukidaju stare, te da menjaju njihove granice, isto čine i carigradski patrijarsi u 20. veku i početkom 21. veka. To jasno pokazuje da iz Vartolomejevih protivkanonskih akata stoji, kako je to dva puta naglašeno u odluci RPC o prekidu liturgijskog opštenja sa Carigradom – novo učenje. Iz ugla pravoslavne dogmatike novo učenje nije ništa drugo do jeres. U ovom slučaju se radi o jeresi istočnog papizma, čije opasnosti je bio svestan još prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava, pa stoga u osnovni pravni akt Srpske crkve i države, Zakonopravilo, nije uvrstio vizantijske „kanoničare-laskavce“, kakvi su bili Dimitrije Homatijan i Teodor Valsamon, koji su uznosili vlast carigradskog patrijarha mimo granica kanona.
Imajući u vidu pogubnost jeresi istočnog papizma po jedinstvo i sabornost Pravoslavne crkve, čini se preko potrebnim jedan svepravoslavni sabor koji bi osudio papističku jeres Carigradske patrijaršije i istovremeno obnovio jedinstvo sa svim raskolničkim grupama koje su se odvojile od Crkve zbog samovoljnih, reformatorsko-modernističkih i jeretičkih odluka Fanara u poslednjih sto godina. Posle osude Fanara za istočni papizam mogla bi da se očekuje od istog sabora i osuda ekumenističkog sinkretizma, te da se naloži istupanje pomesnih crkava iz mondijalističke pseudoreligiozne organizacije Svetskog saveta crkava, jer je upravo Fanar predvodnik religioznog globalizma među pravoslavnima.

RASKOL TEŽI OD STAROVERSKOG Ruska crkva, kao Crkva Trećeg Rima, izložena koordiniranom napadu iz Carigrada i iz zapadnih centara moći, po svemu sudeći neće pristati na cenkanje sa samovoljnim i jeretičkim Fanarom, već će, čini se, preduzeti hrabru i odlučnu odbranu čistote pravoslavlja. Pošto je pravoslavlje njen neprocenjivi duhovni resurs koji omogućava misiju u dubokoj neprijateljskoj pozadini i posredstvom koga Rusija jedino može da bude civilizacijska alternativa paloj zapadnoj civilizaciji. S tim u vezi, sabor na kome bi bili odbranjeni dogmati i kanonsko ustrojstvo Pravoslavne crkve od istočnog papizma nije isto što i ponuda o nastavku Kritskog sabora.
Kao prvo, mora se imati u vidu da je stogodišnji trud Fanara oko sazivanja „Velikog i Svetog“ sabora doživeo fijasko 2016. godine, kada su četiri autokefalne crkve – Ruska, Bugarska, Antiohijska i Gruzijska – odbile da učestvuju u radu Kritskog skupa. Da je Fanar uspeo da Kritskom skupu obezbedi svepravoslavni karakter, i time ozakoni ne samo svoje papističke pretenzije već i nekanonski i otvoreno jeretički sadržaj nekih predloženih kritskih dokumenata, najteže nedaće bi pogodile upravo Rusku crkvu. Suočena sa optužbama da je njen vrh u apokaliptičnim uslovima početka 21. veka izdao pravoslavlje, RPC bi zadesio raskol koji bi po posledicama, čini se, bio teži od staroverskog iz 17. veka.
Pošto se ruska država nalazi u stanju neobjavljenog rata, izazivanje podela u ruskom društvu je najefikasniji i za neprijatelja najjeftiniji način da se oslabi unutrašnja snaga ruske države i monolitnost ruskog društva. Pri tome bi takva podela raspolutila duhovno najvitalniji patriotski deo društva, od čijeg jedinstva i angažmana direktno zavisi opstanak ruske države. Otuda RPC nema nijedan razlog da zbog svepravoslavnog rešavanja crkvenog pitanja u Ukrajini, naknadno spasava autoritet Kritskog skupa, koji je u uslovima rata objavljenog pravoslavlju (izjava Karla Bilta) imao zadatak da „obljutavi so“, a time oduzme religiozni smisao postojanja ruske države kao one koja, po rečima mitropolita Jovana (Sničeva), zadržava da se ne ostvari „tajna bezakonja“.

[/restrict]