Sorošev univerzitet u spirali neistina

Mađarski premijer Viktor Orban nije prihvatio sugestiju američkog Stejt departmenta da zanemari zakone sopstvene zemlje i progleda kroz prste finansijeru Džordžu Sorošu

Osamnaestomesečno političko-pravno nadgornjavanje Džordža (Đerđa) Soroša i mađarske vlade konačno je dobilo epilog. Premijer Viktor Orban je 9. novembra odbio da potpiše dokument Soroševog univerziteta koji je trebalo da dokaže da je njegov Centralnoevropski univerzitet (CEU) ispunio sve potrebne uslove za nastavak svog rada u Mađarskoj.

SEOBA U BEČ Zbog ove odluke CEU će od školske 2019/2020. godine postdiplomce upisivati u Beču (gde će se iz Budimpešte preseliti), a znak pitanja je da li će to isto učiniti i sa budućim visokoškolcima na osnovnim studijama iz Mađarske i EU država (iako mu je Vlada Mađarske po tom osnovu akreditaciju produžila za narednih pet godina).
Da se ukratko podsetimo hronologije ovog slučaja.
Kontrolom rada inostranih ustanova i univerziteta u Mađarskoj (najsveobuhvatnijoj od 1993) komisija Ministarstva prosvete te zemlje ustanovila je drastično kršenje nacionalnih zakona. Provera (obavlja se svakih pet godina), urađena od 5. januara 2017. do 30. marta te godine, pokazala je da su od 28 visokoškolskih institucija (od kojih su 16 univerziteti) – čak 27 – „veštački“. Samo jedna inostrana ustanova ispunjavala je kompletnu pravnu regulativu Mađarske da bi u njoj mogla delovati na prosvetnom, naučnom i tehnološko-razvojnom polju.

[restrict] PROMENA ZAKONA To je bio alarm vladi premijera Viktora Orbana da 4. aprila 2017. po ubrzanom postupku (rasprava i glasanje održani su istog dana) promeni Zakon o radu inostranih visokih škola i univerziteta u Mađarskoj.
Zakonskom promenom predviđeno je da ubuduće svaka inostrana visokoškolska ustanova (koja izdaje diplome) u Mađarskoj može da radi samo ako postoji međudržavni ugovor sa matičnom državom o principijelnoj podršci njenom funkcionisanju. Rok za potpisivanje sporazuma bio je šest meseci od objavljivanja novog mađarskog zakona, a institucija koja ne bude ispunila uslove iz novog zakona već od 1. januara 2018. nije mogla da upisuje studente.
Dalji uslov bio je taj da student, pored visokoškolske obuke u Mađarskoj, nastavnu obuku mora da ima i u državi u kojoj se nalazi sedište dotičnog fakulteta (ili univerziteta). Samo u tom slučaju ustanova može da izdaje dve diplome, dakle mađarsku i diplomu iz matične zemlje u kojoj ima i kampus i akreditaciju (a ne samo akreditaciju). Tu je još jedan novi uslov – posebna radna dozvola za gostujuće profesore koji nisu iz zemalja EU.

PROTEST STEJT DEPARTMENTA I ORBANOV ODGOVOR Jedina od 28 kontrolisanih institucija koja se žestoko oglasila bio je univerzitet Džordža Soroša – CEU – iz Budimpešte. Njegov predsednik-rektor Majkl Ignjatijev rekao je da je novi zakon krajnje diskriminativan, da direktno napada CEU, šteti akademskim slobodama u celoj Evropi, a posebno odnosima Budimpešte i Vašingtona. I Mark Toner, portparol Stejt departmenta, izrazio je veliku zabrinutost SAD zbog promene zakona kojim su inostranim fakultetima i univerzitetima uvedeni novi, ciljani i krajnje opterećujući propisi. „Promene će značajno ugroziti funkcionisanje i nezavisnost Centralnoevropskog univerziteta, a zbog vrlo kratkih rokova, koje je gotovo nemoguće ispuniti, može doći i do zatvaranja CEU u Budimpešti“, rezignirano je izjavio Toner, razočaran što je mađarski premijer Viktor Orban ignorisao vrlo oštru poruku Vašingtona da se, zbog budućnosti američko-mađarskih odnosa, „kloni svakog zakonodavnog koraka koji bi ugrozio delatnost CEU u njegovoj zemlji“.
Premijer Orban tada je poručio Vašingtonu da „u Mađarskoj ni milijarderi nisu iznad zakona“ i da je „prevara – prevara, bilo ko da je počini“, jasno aludirajući na CEU Džordža Soroša. Orban je još dodao da sa CEU neće pregovarati jer to „još nije američka vlada“. „Budućnost Soroševog univerziteta u Mađarskoj isključivo zavisi od potpisivanja međudržavnog bilateralnog ugovora SAD i Mađarske o principijelnoj podršci Vašingtona njegovom funkcionisanju. Nakon parafiranja na red dolazi ispunjavanje jedne po jedne tačke. A do ugovora put može biti duži i(li) kraći. Možda ga i ne bude! Prečice nema. Zavisi od pregovora i dogovora dve vlade“, podvukao je tada Orban.

SOROŠEVI TRIKOVI Šta se od tada desilo?
Jedina od 28 kontrolisanih ustanova koja nije ispunila uslov da se u roku šest meseci od stupanja na snagu novog mađarskog zakona potpiše međudržavni ugovor matične države (SAD) sa onom u kojoj obavlja svoju vaspitno-obrazovnu delatnost (Mađarska) o principijelnoj podršci njenom funkcionisanju – bio je Centralnoevropski univerzitet!
Vlada Mađarske je Soroševom CEU čak tri puta produžavala rok za ispunjenje kriterijuma, ali Vašington se nije oglasio. Zašto? Iz jednog jedinog razloga – CEU uopšte nema sedište u SAD, i u toj državi ne obavlja visokoškolsku aktivnost.
CEU je dva nova „produžetka“ za regulisanje svog statusa u Mađarskoj isključivo koristio za nove trikove. U prvom kvartalu 2018. godine CEU je sa Bard koledžom u državi Njujork potpisao ugovor o pokretanju studija međunarodnih odnosa, „prikrivka“ je i program razmene studenata pošto on ne spada u visokoškolsku delatnost a uz to ne realizuje ga matični univerzitet – jer ga u SAD i nema – već Srednjoevropski univerzitet u Budimpešti…

[/restrict]