Glumci između umetnosti i politike

Gostovanje niškog Narodnog pozorišta u Beogradu

U središtu komada U čije ime Aleksandra Mihailovića su zbivanja u niškom Narodnom pozorištu kada su se 1944. pojavili partizani kao oslobodioci nakon nemačke okupacije i kada se otvorilo pitanje zašto su glumci izvodili predstave pod okupacijom

Kada naiđu teška vremena i život izađe iz redovne kolotečine, dođe i do poremećaja u delovanju pozorišta. Dabome, to se u našoj zemlji dogodilo kada su 1941. nacistička Nemačka i njeni saveznici (tzv. sile osovine) bez objave rata napale Jugoslaviju žestokim bombardovanjima i vojnim upadom sa svih strana. U Beogradu je znatno oštećena zgrada Narodnog pozorišta, ali su okupacijske snage insistirale da nacionalni teatar pristupi prikazivanju predstava u svojoj drugoj zgradi – „Manježu“, na Sceni na Vračaru kako su je zvanično zvali. U Nišu je Narodno pozorište prikazivalo predstave u svojoj zgradi na Sinđelićevom trgu. Uglavnom prikazivala su se dela nemačkih pisaca, pretežno Gerharta Hauptmana, Paula Helviga, Kurta Bortfilda, Lesinga, Getea i dr., a iz domaćeg repertoara izvodili su se komadi iz narodnog života. U Beogradu se često prikazivao Đido Janka Veselinovića i Dragomira Brzaka, sa muzikom koju je priredio Stanislav Binički, kao i Glišićeva komedija Podvala. Slična situacija bila je i Nišu.

U središtu komada U čije ime Aleksandra Mihailovića su zbivanja u niškom Narodnom pozorištu kada su se 1944. pojavili partizani kao oslobodioci nakon nemačke okupacije i kada se otvorilo pitanje zašto su glumci izvodili predstave pod okupacijom. U Beogradu su zbog toga, pored ostalih, nastradali glumci Žanka Stokić, Aleksandar Cvetković i Jovan Tanić, koji su osuđeni zbog nastupanja u humorističko-zabavnim pozorištima i sudelovanja u emisijama Radio Beograda, a u Nišu je nestalo takođe nekoliko glumaca, koji su za vreme okupacije igrali. Autor ovog igrokaza, glumac Aleksandar Mihailović, koji je napisao pet pozorišnih komada – Prava reč se još rodila nije, Ad libitum, Vaskrs na Moglenu, U čije ime i Srećna Nova – ovako objašnjava vlastiti stvaralački postupak: „Kada talasi istorije podignu talog jednog društva, kad potom taj mulj zamuti pogled istini i dobroti, kad nastupi doba bez čistih, bezgrešnih vernih i milostivih, kada nestanu senke u koje bi se mali čovek tako željno sklonio, ko je taj ko će pobednicima reći da u njegovo ime nemaju pravo ni kap krvi poraženih da puste? Zato ova drama i zato U čije ime.“

U drami se prikazuju zbivanja u pozorištu iza zavese, što čini predstavu posebno zanimljivom. Glumci se okupljaju i vode svakojake razgovore, no sve se vrti oko pitanja koja su dela igrali za vreme okupacije? Komičar se brani izvođenjem Šume Ostrovskog, jer u pitanju je delo ruskog pisca.

Sagledana u celini, vešto napisana drama U čije ime omogućila nam je da uživamo u dobro izvedenoj predstavi o dogodovštinama u pozorištu u burnim vremenima, pa će se zato priča i završiti tragično – pogubljenjem trojice glumaca. Reditelj Milan Karadžić inventivno oživljava dijaloške scene i, rekli bismo, u duhu brehtovskog teatra formira masovne prizore u kojima je autentično oživljena atmosfera koja je vladala u našim pozorištima 1944. godine.

U komadu U čije ime Aleksandar Mihailović okupio je poznate niške glumce. Tu je legendarni Dušan Cvetković – Čika Duca, koga suvereno prikazuje Miroslav Jović. Pisac ovog komada nastupa kao Živojin Žika Vučković, Aleksandar Marinković kao Miodrag Mija Kovačević, a Danilo Petrović kao Nikola Pop, dok je Dejan Cicmilović sugestivno predstavio upravnika pozorišta Konstantina Batu Atanasijevića. Nastupile su Sanja Krstić kao Julijana Julka Bukvić, Jasminka Hodžić kao Leposava Đorđević, a kao gošće sudelovale su Nataša Stanković kao Elka Petrović i Katarina Jeličić u ulozi Jelene. Takođe, Marko Pavlović kao gost igrao je Žarka. U komadu nastupaju i drugi brojni izvođači, članovi Akademskog pozorišta Studentskog kulturnog centra u Nišu – njih dvadesetak kao pripadnici kulturne čete i četvorica kao partizani – kao i četvorica muzičara.

Predstava je odigrana ujednačeno, precizno i, što je najvažnije – veoma uverljivo, uz mnogobrojne dobro realizovane efekte.

Gostovanje niškog Narodnog pozorišta ovom impozantnom ansambl predstavom u vreme kada beogradskim scenama dominiraju izvođenja s nekoliko glumaca može se samo pozdraviti. Ali ne samo zbog toga – u pitanju evidentan umetnički rezultat ostvaren izuzetnim elanom, voljom i smislom za kolektivnu igru svakog člana ansambla.              

Aleksandar Mihailović

U ČIJE IME

POZORIŠTE Narodno pozorište – Niš na Velikoj sceni Narodnog pozorišta u Beogradu

REŽIJA, ADAPTACIJA TEKSTA, IZBOR MUZIKE I IDEJNO REŠENJE SCENOGRAFIJE Milan Karadžić

KOSTIMOGRAF Dragica Laušević