STERIJA U TRI KOLOSEKA

62. Sterijino pozorje

Retko je na Pozorju, kada je reč o takmičarskoj selekciji, prikazan tako ujednačen kvalitet odabranih dela i predstava. Da li su saopštenjem Žirija koji nije dodelio nagradu bili izigrani svi: i izvođači (iako su dobili kolektivnu nagradu!), i gledaoci (koji nisu mogli čuti bilo kakvu konkretnu odluku o valorizaciji predstava izvedenih u okviru takmičarske selekcije)?

Za mnoge možda i nije bilo nekih posebnih senzacija na ovogodišnjem 62. Sterijinom pozorju, ali ostaće upamćeno da je ovaj Festival domaćeg dramskog teksta i teatra protekao u znaku „inovacije“ žirija, koji umesto da je vrednovao sve prikazane predstave u takmičarskoj selekciji i odabrao one koje zaslužuju Sterijinu nagradu, dodelio kolektivnu nagradu svim učesnicima u programu!

[restrict]

IZBOR BEZ ZAMERKI Na predstavama prikazanim u okviru takmičarske selekcije, koju je obavio Miodrag Miki Radonjić, direktor Pozorja, bilo je više noviteta iz pera savremenih srpskih dramatičara – Moje dete Stojana Srdića, dokumentarna drama kojoj je pre dve godine dodeljena Nagrada „Branislav Nušić“ Udruženja dramskih pisaca Srbije – u izvođenju Beogradskog dramskog pozorišta, Maestro Milivoja Mlađenovića, u izvođenju somborskog Narodnog pozorišta, Novo doba Vuka Boškovića – predstava Bitef teatra iz Beograda i ArtHuba iz Sarajeva, Ruža, uvela Bore Stankovića i Jelene Mijović u izvođenju Pozorišta „Bora Stanković“ – Vranje, Na Drini ćuprija, po motivima dela Ive Andrića adaptacija Kokana Mladenovića, predstava Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, Deca radosti Milene Marković u izvođenju Ateljea 212, Hipnoza jedne ljubavi Dušana Kovačevića, u izvođenju Zvezdara teatra, Ožalošćena porodica Branislava Nušića Prešernovog gledališča Kranj i Slovenskog ljudskog gledališča Celje. Selekcija je obuhvatila i Elektru Danila Kiša u izvođenju Narodnog pozorišta iz Beograda. Dakle, većina je predstava dela savremenih domaćih pisaca, a naporedo sa debitantima na Pozorju – Stojan Srdić, Vuk Bošković, Milivoje Mlađenović – izvode se drame priznatih, moglo bi se reći savremenih klasika poput Danila Kiša, Milene Marković i Dušana Kovačevića, a ima i predstava rađenih prema tekstovima srpskih klasika (B. Stanković, Andrić, Nušić).

Zaista, izboru ovogodišnjega selektora ne mogu se uputiti zamerke niti na izbor dela, niti pak na izbor izvođenja, jer su, uglavnom, obuhvaćene sve same dobre predstave. Retko smo na Pozorju, kad je reč o takmičarskoj selekciji, imali tako ujednačen kvalitet odabranih dela i predstava. Gledaoci su sa radoznalošću očekivali kako će i kome žiri dodeliti uobičajene nagrade za najbolji domaći savremeni dramski tekst, za najbolju predstavu, režiju, scenografiju, kostim, koreografiju i scensku muziku. Kada se, 3. juna, poslednje festivalske večeri, u ime žirija njegov predsednik Predrag Manojlović obratio publici čitajući odluke žirija, prisutni su učestvovali u posebnoj predstavi. Naime, ovo izlaganje dočekano je i propraćeno opštim negodovanjem prisutnih, zvižducima i uzvicima neodobravanja saopštenja o proceni žirija svega što je na Pozorju prikazano u okviru takmičarske selekcije, a mogli su se videti i protestni transparenti. Žiri (Isidora Žebeljan, Emina Elor, Nikita Milivojević, Aleksandar Popovski i Predrag Manojlović) prvi put otkako postoji Sterijino pozorje nije nagradio nijednu predstavu i odlučio je da dodeli samo dva priznanja – Sterijinu nagradu svim učesnicima i Specijalnu Sterijinu nagradu publici Pozorja. U obrazloženju te odluke piše: „Danas, sagledavajući ambicije, talenat, napore, viđene domete i okolnosti u kojima stvaraju učesnici takmičarskih programa, u vremenu nenaklonjenom pozorišnom stvaralaštvu i institucijama kulture, te posebno u složenim i teškim uslovima u kojima Sterijino pozorje nekako opstaje, kao i primernu odanost novosadske publike Sterijinim igrama, žiri jednoglasno odlučuje da dodeli dve zaslužene Sterijine nagrade: Sterijinu nagradu svim učesnicima 62. Pozorja i Specijalnu Sterijinu nagradu publici 62. Sterijinog pozorja.“

Nasuprot pomenutim odlukama, žiri Udruženja pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije jednoglasno je dodelio nagradu Okruglog stola kritike 62. Sterijinog pozorja za najbolju predstavu ostvarenju Na Drini ćuprija u režiji i adaptaciji Kokana Mladenovića (SNP, Novi Sad). Ta predstava dobila je i nagradu publike za najbolje festivalsko ostvarenje, sa prosečnom ocenom 4,76 na skali do 5.

TRAGOM NAPUŠTENE PRAKSE Da je ovogodišnji žiri radio normalno, što će reći da je pratio sve predstave u takmičarskoj selekciji, morao bi ih pojedinačno analizirati i sve valorizovati, te izabrati najbolju. Može se pretpostaviti, ukoliko sudimo po oceni Okrugloga stola kritike, da je žiri pošto-poto hteo da izbegne nagrađivanje scenskog ostvarenja Na Drini ćuprija, pa je dodelio svim učesnicima kolektivnu nagradu!

Ne treba mnogo ukazivati i objašnjavati zašto su ovakve odluke žirija na 62. Sterijinom pozorju u osnovi bile nepotrebne, budući da su odraz procene koja se isključivo može označiti kao rezultat davno prevaziđene i napuštene prakse uravnilovke. Osim toga, te odluke, koje su u javnosti s pravom već okvalifikovane kao arogantne i nihilističke, došle su u delikatnom trenutku kada se, nakon možda više od decenijskoga traganja Sterijinog pozorja za vlastitom programskom fizionomijom, najzad odlučilo da se festival vrati izvornom principu, što će reći da bude festival domaćeg dramskog teksta, dakle manifestacija na kojoj se prikazuju najbolja dela naših dramskih stvaralaca i, u isti mah, najbolje scenske realizacije njihovih dela, kao i ostvarenja klasika naše drame. Ta osnovna programska nit festivala, koliko se moglo videti, nije ni ove godine bila dovoljno naglašena.

Moramo upitati zašto na Pozorju nije upriličen nijedan susret sa nekim našim dramatičarem: mišljenja smo da je trebalo prirediti susrete sa svim autorima prikazivanih dela, a ako to nije bilo moguće, onda svakako sa piscima koji su ove godine debitovali na festivalu. Susrete sa savremenim domaćim dramatičarima, odvojeno od sastanaka za Okruglim stolom kritike, neizostavno treba svake godine organizovati, pa tako i simpozijume o njihovom stvaralaštvu, kao i o udelu savremenih domaćih dramskih dela u repertoarima naših pozorišta. Uopšte, ako ova festivalska priredba uglavnom ima tri koloseka – prvi čine predstave takmičarske selekcije, drugi sadrži predstave međunarodne selekcije Krugovi, koja ni do danas nije programski najjasnije definisana i treći, Pozorje mladih, u okviru kojeg nastupaju studenti pozorišnih akademija i fakulteta iz zemlje i inostranstva – onda ih treba i u štampanom programu festivala jasnije plasirati i razgraničiti od ostalih, pretežno pratećih manifestacija, s tim što takmičarski program mora biti na prvom mestu. Sa zadovoljstvom ukazujemo da su na 62. Sterijinom pozorju na Pozorju mladih učestvovali i studenti Akademije umjetnosti iz Banjaluke i Univerziteta Sinergija iz Bijeljine (Republika Srpska), Fakulteta umetnosti Univerziteta u Prištini, sa sedištem u Zvečanu i Kosovskoj Mitrovici, kao i studenti GITIS-a iz Moskve.

Ove godine ponovo se postavilo i pitanje repertoarske selekcije Pozorja, posebno kada je reč o takmičarskoj kategoriji. Odustalo se od imenovanja selektora pored ostalog i nakon nekih negativnih iskustava poslednjih godina sa selektorkama, nedoraslim tom poslu, pa se selekcije prihvatio direktor Pozorja Miroslav Radonjić. Kao razlog za taj postupak, on je naveo i uštedu: naime, Sterijino pozorje navodno je ove godine uštedelo sredstva koja se isplaćuju selektorima kao honorar. Ne znamo tačno koja je to suma, ali prema onome što je objavljeno, Sterijino pozorje finansijski dobro stoji i ne vidimo da treba da se lišava funkcije selektora. Hteli to ili ne, takva praksa nesumnjivo odaje utisak izvesne privatizacije festivala čiji su finansijeri Grad Novi Sad – Gradska uprava za kulturu, Pokrajinski Sekretarijat za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama i Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.

IZNEVERENA OČEKIVANJA Šezdeset drugo Sterijino pozorje otvoreno je besedom Mirjane Gardinovački, prvakinje SNP-a u Novom Sadu, i baletom Ko to tamo peva Vojislava Kostića u koreografiji i režiji Staše Zurovca i izvođenju baletskog ansambla Narodnog pozorišta iz Beograda. Nemamo ništa protiv ove predstave, ali se moramo upitati nije li bilo uputnije festival započeti posebno pripremljenom predstavom nekog nagrađenog dela na godišnjem konkursu Sterijinog pozorja za dramski tekst. Takođe, mogla se naći i neka bolja predstava da se izvede u čast nagrađenih, pogotovo što su ovom prilikom nagrađeni svi!

Predsednik žirija, koji u suštini nije obavio svoj posao, Predrag Manojlović izviždan je dok je čitao saopštenje, prilično nemušto pošto nije sadržalo temeljno obrazloženje te neprihvatljive odluke. Ovim saopštenjem bili su izigrani svi: učesnici – izvođači predstava na festivalu (iako su dobili kolektivnu nagradu!), kao i gledaoci, koji nisu mogli čuti bilo kakvu konkretnu odluku o valorizaciji predstava izvedenih u okviru takmičarske selekcije. Zapravo, gledaoci ovogodišnjeg Pozorja dvostruko su izigrani – prvenstveno zbog dodeljene im nagrade žirija, potom i zbog izostanka vrednovanja i ocenjivanja takmičarske selekcije. Ostaje nam želja da na sledećem Sterijinom pozorju zaista radi žiri koji neće procenjivati situaciju u kojoj su naša pozorišta, već ocenjivati dela i predstave što se prikazuju na festivalu.      

[/restrict]