Svako može biti Mađar, ako to poželi

Piše Vlastimir Vujić

Vladajući Fides, putem zakona o dvojnom državljanstvu, krenuo je u agresivniju odbranu nacionalnog identiteta Mađara u regionu, retorikom spajajući nespojivo – liberalni multikulturalizam sa desničarskim modelom: nacija = država

Traumatska opsesija Budimpešte – identitet – pod  vlašću desničarskog Fidesa, došla je do svoga vrhunca. Zato je populistički premijer Viktor Orban i promovisao kulturu u – novu ideologiju! Jer, u svim svojim reprezentativnim formama kultura služi političkoj ideologiji neoliberalizma ili njemu primerenih populističkih, postmodernih hibrida nacionalizma i fundamentalizma. Paradoksalno, u ime globalne moći kapitala, sve smo više svedoci povratku Mađarske tvrdom modelu: nacije – države! Umesto kosmopolitske kulture otvorenosti, dvotrećinski vladajući Fides nametnuo je paranoično stanje agresivne odbrane nacionalnog identiteta Mađara u regionu (jedino ga je moguće sačuvati, kako ističu, formiranjem „prirodne“ Mađarske), retorikom koja spaja nespojivo – liberalni multikulturalizam i (ultra)desničarski etnopluralizam!
Tako je forma liberalnog multikulturalizma koju sprovodi Fides formalno za suživot različitosti, ali bez radikalne političke integracije manjina u većinsko društvo, a (ultra)desničarski etnopluralizam je za zidove između kultura kao jedini način „mirne koegzistencije“ u savremenom mađarskom društvu. Jasno je da je u prvom slučaju multikulturalizam – smotra „folklora“, a u drugom vlada „zakon represivne tolerancije većine nad manjinom“!
A da je na „narandžastoj“ sceni Mađarske paranoična odbrana nacionalnog identiteta, i to baš retorikom što spaja nespojivo, veoma slikovito potvrđuje sijaset optužbi (i uvreda!) koje je Budimpešta po pitanju mnogih svojih odluka razmenila sa brojnim državama. Zbog zakona kojim omogućava sunarodnicima posedovanje dvojnog državljanstva i pojednostavljenje procedure za njegovo dobijanje, usvojenog od strane mađarskog parlamenta 26. maja, čak je u sporu sa tri od sedam zemalja s kojima se graniči u Karpatskom basenu (najžešće su reagovale Slovačka i Rumunija jer su Orbanov zakon shvatile kao direktnu pretnju državnom suverenitetu i teritorijalnom integritetu svojih država). Zakon je 20. avgusta, na nacionalni praznik Dan svetog Stefana, stupio na snagu, a počeće da se primenjuje od 1. januara 2011. godine.

ODGOVOR SLOVAČKE I RUMUNIJE
Slovačka Republika (u kojoj živi 505.000 pripadnika mađarske nacionalne manjine, ili 10 odsto ukupnog stanovništva) ocenila je sporni Zakon kao pokušaj Budimpešte da stvori niz autonomnih oblasti vezanih za Mađarsku, u cilju ponovnog stvaranja velike Mađarske. Bratislava nije želela da se osloni na EU i NATO, istakavši da se „živi u vremenu kada je Kosovo i Metohija otrgnuta od Srbije“ i slovački parlament (mađarski zakon o „dvostrukim građanima“ u međuvremenu je proglašen i diskriminativnim jer promoviše etnički princip u dodeli državljanstva, praveći uz to i od nemađara – Mađare) usvojio je po hitnom postupku izmenu slovačkog Zakona o državljanstvu, koji je stupio na snagu 17. jula, na Dan proglašenja nezavisnosti Slovačke 1992. godine. Po njemu, osoba koja stekne drugo državljanstvo „svojom  voljom“ (a ne po rođenju, udajom ili ženidbom), gubi pravo na  slovačko državljanstvo. Pri tom, i poslanici mađarske nacionalne manjine u najvišem predstavničkom telu zemlje upozoreni su da će po Ustavu morati da vrate mandate ukoliko uzmu državljanstvo Mađarske, jer su se zakleli na vernost Slovačkoj, a ne – Mađarskoj!
Na mađarski amandman o dvojnom državljanstvu oštro je reagovao i zvanični Bukurešt. Uprkos ozbiljnoj ekonomskoj krizi s kojom se Rumunija trenutno suočava, po ovom pitanju nije bilo neslaganja među rumunskim političkim partijama. Iako je politička stranka rumunskih Mađara (RMDS) Marka Bele imala važnu ulogu na tamošnjoj političkoj sceni, dajući vladajućoj garnituri potrebnu većinu u parlamentu, i socijaldemokrate i Demokratsko-liberalna stranka „ponudu duplih papira Budimpešte etničkim Mađarima“ ( kojih u Rumuniji prema popisu iz 2002. godine ima 1.431.807, i čine 6 odsto ukupnog stanovništva) ne smatraju samo kao dokaz pripadanja Mađara jedinstvenoj mađarskoj naciji (kako sami Mađari uporno tvrde), nego i kao dokaz  – potencijalno jedinstvenoj mađarskoj državi.
Ipak, Bukurešt se nada da Mađarskoj kroz instituciju dvojnog državljanstva nije svrha – izgradnja mađarske političke nacije u susednim državama (a upravo to je cilj Orbanovog projekta), već, kad je u pitanju kategorija dvojnih građana – da će Budimpešta poštovati sve norme Međunarodnog prava koje regulišu ovakav status. Kao što to, kako su Rumuni naglasili – oni poštuju kod svojih sunarodnika u Moldaviji.

KIJEV UZDRŽAN, BEOGRAD SE NE ZAMERA
Zanimljivo je da u Ukrajini nije bilo zvaničnih reakcija na temu novih mađarskih  pasoša. Možda je razlog to što je mađarska nacionalna manjina tek sedma po veličini u Ukrajini, sa oko 156.000 pripadnika. Nastanjeni pretežno u Zakarpatskoj oblasti, oni čine 12 odsto stanovništva u tom  regionu. Iako se očekivalo da će i Ukrajinci, poput Slovaka i Rumuna biti vrlo kritični prema principima na kojima je zasnovano dobijanje mađarskog dvojnog državljanstva, to se do sada – nije  dogodilo! Nema sumnje da dvojno državljanstvo povlači za sobom neka dalekosežna pitanja i moguće probleme u politički podeljenoj Ukrajini, kada je u pitanju brojna ruska manjina. Teoretski, jednoga bi dana Rusija mogla učiniti isto za svoju manjinu u državama bivšeg SSSR!
Analitičari vide nekoliko razloga zbog kojih je Kijev još uvek uzdržan po ovom pitanju. Prvi motiv je što Zakarpati generalno ne pripadaju nijednoj aktuelnoj političkoj „struji“(!?), tako da se nijedan od politički jakih faktora (bilo proruskih ili proukrajinskih) nije zauzeo za ovo pitanje, nastojeći očigledno da svojom neutralnošću zaštiti već stečeni politički „kapital“ u toj zapadnoj pokrajini. Drugi razlog je u tome što pitanje položaja mađarske nacionalne manjine u Ukrajini, očito nije toliko „osetljivo“ kao u Slovačkoj ili Rumuniji.
Što se Srbije tiče, Beograd nijednu javnu debatu i sučeljavanja političkih stranaka po pitanju spornog zakona parlamenta Mađarske o dvojnom državljanstvu – nije iznedrio! Jedan od razloga je svakako u tome što se položaj mađarske manjine u Srbiji suštinski razlikuje od statusa koji Mađari imaju u okolnim  zemljama. Kao prvo, u Srbiji ih ima manje nego u Slovačkoj i Rumuniji i uglavnom su naseljeni u Vojvodini. Osim toga (uprkos iredentističkoj retorici većine mađarskih stranaka i udruženja), relativno dobro su integrisani u društvo i njegove institucije. Mađarske političke partije učestvuju u obavljanju vlasti na lokalnom, okružnom i državnom nivou (i na svim tim instancama koriste svaku od prilika za institucionalno zaokruženje nacionalnog „mozaika“ mađarstva – čiji je cilj konačno teritorijalno ujedinjenje). To im je jedini doprinos, još uvek u postojećim granicama – „boljitku“ Srbije (jer su uvek u koaliciji koja obavlja „vlast“).
Drugi razlog ovakvog, paradoksalno poslušničkog stava Beograda prema mađarskoj nacionalnoj manjini u Srbiji je njihova matična zemlja – Mađarska. Politika Beograda prema Budimpešti već godinama se (što je ravno političkom samoubistvu), kreće linijom nezameranja ma šta da se u međuvremenu desilo (a svašta se, na štetu Srbije – izdešavalo). Podrška Mađarske, kao budućeg predsedavajućeg Evropskom unijom, u ovom trenutku joj je, očigledno, preko potrebna (iako je Beogradu sa Košutovog trga jasno saopšteno da će Srbija biti podržana samo „u paketu“, a ne pojedinačno), tako da, ne malo toga, nego apsolutno ništa što ovog trenutka stiže iz Mađarske, režim Borisa Tadića ne sme da oceni negativnim. „Koga moraš moliti, ne trebaš ga ljutiti. Nipošto“ – rekao je potpisniku ovih redova, jedan od visoko pozicioniranih srpskih diplomata iz redova Tadićeve Demokratske stranke prilikom nedavnog „tranzicionog“ prolaska kroz Budimpeštu iz – Beča.

_________________

Svi Vojvođani su Mađari!

Najveća novina u zakonskom amandmanu o državljanstvu je što je njime nestao glavni uslov za dobijanje mađarskog državljanstva – trajno nastanjenje u zemlji. Pravo na glasanje i dalje je ostalo vezano za prijavljenu adresu u Mađarskoj (uveliko se, inače, priprema izmena koja će omogućiti naturalizovanim Mađarima da glasaju na izborima), dok je pravo na ulazak i boravak u Mađarskoj – „pravo na povratak u domovinu“!
Oni koji se na to odluče moraće da ispune tri uslova: da im je neko od predaka posedovao mađarsko državljanstvo (pre 1920. godine, ili između 1940. i 1945. godine), da poznaju mađarski jezik i da nisu krivično osuđivani. S obzirom na to da je, kako u Budimpešti ističu, Vojvodina bila deo i Austrougarske i Mađarske, većina „vojvođana“, koji govore mađarski, ispunjava te uslove! A ne mora da pripada mađarskoj manjini! To praktično znači, podvlače u mađarskoj metropoli, da bilo koji starosedelac Srema, Banata i Bačke, može da podnese zahtev za mađarsko državljanstvo, uključujući i vojvođanskog „premijera“ Bojana Pajtića, koji odlično govori mađarski i čiji su preci bili mađarski državljani!
Viktor Orban je za infrastrukturne (nabavka kompjutera, nameštaja), institucionalne (formiranje Biroa i Javnih uprava za naturalizaciju) i personalne troškove (zaposlenje 300 administrativno – tehničkih lica), vezane za proceduru dobijanja dvojnog državljanstva Mađarske, iz državne kase (uprkos izglasanom moratorijumu na strogu štednju) – odvojio 3,2 miliona evra! Vladine službe procenjuju da bi 2011. godine oko 400.000, i to samo etničkih Mađara izvan granica, zatražilo dvojno državljanstvo matične zemlje, a da bi njihov broj do kraja 2012. godine mogao biti preko milion!