Hrvatska ćirilica iz Širokog Brijega

Među najinteresantnije i svakako tragikomične teorije o tragovima hrvatstva u Hercegovini spada ona koja istovremeno objašnjava istoriju malog gradića u kojem je rođen Gojko Šušak

Nekoliko minuta pre 21 čas u vrelu beogradsku noć, iz bioskopa „20. oktobar“, 13. jula 1968. godine izašao je jedan dvadesetogodišnjak. U bioskopu se prikazivao film „Risifi u Panami“. Mladić se lagano spuštao Balkanskom ulicom i kada je bio na nekoliko stotina metara od železničke stanice u bioskopu „20. oktobar“ odjeknula je strahovita eksplozija. Vremenski tempirana bomba, postavljena u 16 redu ispod sedišta broj šest ubila je radnika Savu Čučurovića i ranila još 70-ak osoba. Studentkinja Magdalena Novaković ostala je bez obe noge.

USTAŠKA ARMADA

Četrdeset godina kasnije u bosanskom delu Hercegovine, u mestu Široki Brijeg, došlo je do velikog sukoba između navijača FK Sarajevo i navijača NK Široki. Jedan mladić iz glavnog grada Bosne ubijen je hicem iz revolvera. Policijska istraga kaže da je pucao izvesni Oliver Knezović, poreklom iz oblišnjeg Smokinja. Tuča je bila masovna, sa preko 500 učesnika, i uglavnom se odvijala na centralnom gradskom trgu koji nosi ime Gojka Šuška. Da, to je onaj ratni ministar odbrane osamostaljene Hrvatske, najbliži saradnik Franje Tuđmana. On je rođen u Širokom Brijegu.

A kakve veze imaju ova dva događaja, šta ima Široki Brijeg sa eksplozijom u Beogradu 1968. godine. Ima, strpite se.

Opština Široki Brijeg, uz još nekoliko hercegovačkih mesta, dala je najviše ustaških dobrovoljaca, a nakon što je okončan Drugi svetski rat partizani su, u retkim trenucima iskrenosti, priznavali da su 1944. godine najžešće i najteže borbe vodili upravo u Hercegovini, sa ustašama. Tamo se niko nije predavao, a ginulo se uz povike „Za poglavnika i Hrvatsku“.

Posle okončanja Drugog svetskog rata i poraza NDH sa područja Širokog Brijega veliki broj ustaša pridružio se „škriparima“ oružanim formacijama razbijene ustaške armade koji su još nekoliko godina, sve tamo do 1948, harali Hercegovinom, ubijali ljude, pljačkali i svetili se svima koji su ih ili ignorisali ili potkazivali novoj vlasti. Savremeni hrvatski istoričari reći će da je Široki Brijeg oduvek hrvatski, da je jedno od semeništa hrvatstva i katoličke vere u Hercegovini. Ako im zatražite dokaze za tako nešto spomenuće vam „Kočerinsku ploču“. I tu za njih nastaje činjenični i logički haos.

TRAGIKOMIČAN POKUŠAJ

Samo beskrupulozni i svakog stida oslobođeni ljudi mogu, nakon spominjanja Kočerinske ploče, istrajavati u tvrdnji da je Široki Brijeg jedna od kolevki hrvatstva. Zašto? Zato što je Kočerinska ploča u stvari nadgrobni spomenik porodice Milošević, tačnije, Vignja Miloševića, srpskog velikaša i imućnog čoveka koji je umro početkom 15 veka, 1404. godine. Tekst na toj ploči napisan je ćirilicom.

U tragikomičnom pokušaju objašnjavanja dileme koja se javlja između tvrdnje da je Kočerinska ploča dokaz hrvatskog postojanja u tom delu Hercegovine i ćirilice na toj istoj ploči, savremeni hrvatski istoričari reći će da se tu radi o, zamislite, „hrvatskoj ćirilici“. Ako ih upozorite da pričaju budalaštine spustiće teoriju na niži stepenik i „priznati“ da se tu u stvari radi o „bosančici“ – autentičnom ćiriličnom pismu Bosne i Hercegovine, čije ishodište, dodaju, valja tražiti kod onih koji su po toj zemlji ostavljali stećke ili krajputaše. Ovu teoriju je, nemajući druge, koristio i rahmetli Alija Izetbegović, kada se mučio da objasni poreklo bosanskih muslimana, a odbijajući da prizna njihov (a time i svoj) srpski koren. Bosančicu je, kao sinonim za ćirilicu, krajem 19. veka lansirao Benjamin Kalaj, austrijski upravnik Bosne, čovek koji je izmislio i Bošnjake kao novu naciju. Kalaj je sve to činio sa ciljem da Bosnu i Hercegovinu što više „oslobodi“ srpskog nasleđa i srpske istorije u koju su Bosna i Hercegovina duboko uronjene.

STRELJAČKI VOD

Inače, prva katolička crkva u Širokom Brijegu podignuta je 1871. godine, (gradnja započeta 1846) na temeljima pravoslavne bogomolje koju su porušili Turci. Onaj mladić sa početka teksta završio je iza rešetaka i posle desetogodišnjeg procesa osuđen je na smrt zbog povezanosti sa ustaškom emigracijom i terorističkim aktom u bioskopu „20 oktobar“.

Streljački vod postrojen je u ranu zoru 10. januara 1978. godine. U Beogradu je tog jutra duvala košava i bilo je veoma hladno. Čovek koji se nakon komande streljačkom vodu da puca stropoštao na zemlju zvao se Miljenko Hrkač. Tako je okončan njegov život započet 1948. godine u selu Mokro opština Široki Brijeg.

Ostaće večita tajna da li je bombu postavio Miljenko ili njegov brat Božo, kao što su na suđenju nekoliko puta tvrdili i jedan i drugi.

Inače prezime Hrkač, sa verzijama Rkać ili Hrkać, pogrdni je naziv za Srbe u Dalmaciji i Hercegovini. Hrkači iz Mokrog i Pribinovića, nedaleko Širokog Brijega, nekada su slavili Đurđevdan.