MILE MEDIĆ Gde odzvanja naša reč, naša je i država

Razgovarala Biljana Živković

„Postoji očigledna namera da se postepeno srpski jezik svede i zatvori u granice Srbije, u ekavicu i ćirilicu! Tako bi  srpski jezik bio ono što ostane kad svak od njega uzme što hoće“, upozorava pisac i urednik jezičke tribine u UKS Mile Medić

Na Jezičkoj tribini „Udruženja književnika Srbije“ (UKS) u toku su ozbiljne rasprave o najvažnijim otvorenim pitanjima srpskog jezika. Jedno od njih je pitanje jedinstva i celovitosti srpskog jezičkog prostora. O ovoj temi, od istorijskog značaja za naš jezik i kulturu, razgovaramo sa književnikom Miletom Medićem, urednikom jezičke tribine UKS-a.

Upozoravate da su jedinstvo i celina srpskog jezičkog prostora godinama narušavani i podrivani.
Cepanje i otuđenje srpskog jezičkog prostora izvršeno je pod okriljem podaničke nauke srbohrvatistike i teži  prema potpunom zatvaranju srpskog jezika u granice Srbije. Po tome, sve što je van Srbije, nije srpski jezik. To se dogodilo preimenovanjem srpskog jezika u druge jezike, pokušajima odbacivanja ijekavice i svođenjem srpskog jezika na ekavicu. Postoji očigledna namera da se postepeno srpski jezik svede i zatvori u granice Srbije, u ekavicu i ćirilicu. Tako bi  srpski jezik bio ono što ostane kad svak od njega uzme što hoće. Tako bi srpskom jeziku bila odsečena krila.

Kakve bi takvo raslojavanje jezika imalo posledice po srpsku kulturu i naš nacionalni identitet?
Bio bi to carski poklon svima koji žele da unište srpski jezik i srpski narod. Više od polovine srpskog jezičkog prostora nalazi se van granica Srbije. Tamo je upravo novoštokavski ijekavski jezički prostor koji je Vuk uzeo za osnovicu i temelj srpskog jezika. Blizu devet miliona ljudi van Srbije govori srpskim jezikom. Srpskim jezikom govori se u Hrvatskoj, BiH i u Crnoj Gori. Izgubiti taj široki jezički prostor značilo bi najveći mogući gubitak za srpski jezik i srpski narod.

Zašto se tek sada pokreće pitanje srpskog jezičkog prostora?
Srbohrvatistika se nerado izjašnjavala o svemu što je srpsko, pogotovo, kad je na delu cepanje srpskog jezičkog prostora, preotimanje, prisvajanje i preimenovanje u druge jezike. Ponašala se kao da se sve to dešava negde na kraju sveta, nekom drugom, tuđem, a ne srpskom jeziku.
Naša nova nauka o jeziku, srbistika, i srpski pisci žele da nedvosmisleno obeleže granice srpskog jezičkog prostora i nedvosmisleno odgovore na pokušaje cepanja i prisvajanja delova tog prostora u Hrvatskoj, BiH i u Crnoj Gori. To se ne sme prećutati, jer će se na taj način potvrditi nazivi koji su srpskom jeziku dali u drugim zemljama. Državne granice i nazivi tih zemalja su jedno, i podležu volji i pravu svakog naroda, ali jezik nije isto što i država. Tako je svuda u svetu, tako mora biti i kod nas, barem u srpskoj nauci o jeziku.

Mi olako praštamo svojatanje našeg jezika. Kako bi, recimo, u pomenutom slučaju reagovala Velika Britanija?
Kada engleski pisci i lingvisti prihvate da engleski jezik u Sjedinjenim Državama, Kanadi i Australiji nije engleski, nego američki, kanadski i australijski, tada i srpski pisci i lingvisti mogu prihvatiti da srpski jezik u Hrvatskoj, Bosni i Crnoj Gori nije srpski, nego hrvatski, bošnjački i crnogorski. Ali to Englezi nikada neće prihvatiti! Tako i za srpske pisce i srpsku nauku o jeziku postoji samo srpski jezik u Hrvatskoj, a ne hrvatski jezik, samo  srpski jezik u BiH, a ne bosanski jezik, samo srpski jezik u Crnoj Gori, a ne crnogorski jezik. To treba jasno reći i čitko napisati. Da se zna šta je čije.

Ipak, o ovom problemu u Srbiji retko progovaraju čak i lingvisti?
Ćutanje o tome može se tumačiti kao odobravanje, pored glasnog odobravanja kojim su naši srbohrvatisti rado prihvatali sva nova imena za srpski jezik, čak i naziv BHS, skrojen u Dejtonu. To znači prepuštati drugima da čine, govore i pišu o tome šta im je volja. Ali, srbohrvatistika je mrtva i treba je sahraniti i skloniti u neslavnu prošlost srpske nauke o jeziku. Obnovljena srbistika sada ima istorijsku priliku i čast da obnovi i razvije srpsku nauku o jeziku na isključivo naučnim osnovama. U Srbiji nema više mesta za dve nauke i dva različita stava o pitanju jedinstva, celovitosti i nedeljivosti srpskog jezičkog prostora. Danas, kao i ranije, srpskim jezikom govori blizu 20 miliona ljudi. U tome je veličina, moć, bogatstvo i preimućstvo srpskog jezika. Novonastale države na jezičkom prostoru srpskog jezika zagradile su se svojim državnim granicama. Ali to je uzaludan posao. Jezik nema granica. On je s obe strane postojećih granica isti, jedan, jedinstven i srpski, bez obzira na to kako ga tamo zvali i šta s njime činili. To nisu novi i drugi jezici. To su samo novi lažni nazivi za jedan jedini srpski jezik. Od srpskog jezika tamo se nikako ne mogu napraviti novi jezici, uvođenjem novogovara u Hrvatskoj, upotrebom malo više turskih reči u Bosni, niti uvođenjem dva nova slova u Vukovu azbuku u Crnoj Gori. Nove jezike  stvaraju samo vekovi, a ne činovnici na papiru u političkim prekim sudovima srpskom jeziku. Pa i kad  tako napišu  presudu o ukidanju srpskog jezika, ona samu sebe ukida, jer je ne mogu napisati  drukčije nego na srpskom jeziku.

Rečju, još od Bečkog dogovora Hrvati su prihvatili Vukovu reformu, i da od tada govore srpskim jezikom.
Tačno, 28. marta 1850. godine u Beču Ivan Kukuljević, Dimitrije Demetar, Ivan Mažuranić, Vinko Pacel, Stjepan Pejaković i Franjo Miklošić odrekli su se hrvatskog, primili srpski i potpisali to svojom rukom. Predali su im srpski jezik i potpisali svojom rukom: Vuk Stefanović Karadžić i Đuro Daničić. To niko ne može osporiti! Od 19. veka se jezik u Hrvatskoj zvao srpski, ali „i hrvatski“, „ili hrvatski“. U novije vreme ime srpskog jezika je nestalo, ali je srpski jezik u Hrvatskoj ostao. To dobro znaju svi, i Hrvati i Srbi. Hrvati se prave da je srpski jezik iz Hrvatske nestao, i da je u upotrebi neki drugi i drukčiji jezik. Kao da su zaboravili da su se svoga jezika odrekli i javno ga odbacili, a prihvatili i prigrlili srpski.

No, preimenovanje srpskog jezika u Hrvatski vršeno je nasilno i samovoljno.
Jeste, najpre odlukom Ante Pavelića i ustaške vlasti 1941. godine, drugi put takođe nasilno i samovoljno, odlukom Tuđmanove vlasti 1993. godine, bez ikakve naučne jezičke osnove i naučnog obrazloženja. Čak ni u Deklaraciji o položaju hrvatskog jezika iz 1967. godine nije naveden nijedan naučni jezički razlog za proglašenje hrvatskog jezika. Deklaracija se pozvala na socijalističko samoupravno pravo naroda da svoj jezik nazove svojim imenom – i ništa više. U svakom slučaju, reč je o samovoljnom političkom činu, a ne o istorijskim i jezičkim razlozima. Reč je o prisvajanju i preotimanju najvećeg istorijskog i kulturnog  blaga srpskog naroda. To je nasilni politički čin bez primera u svetskoj istoriji! Za nas hrvatski jezik u Hrvatskoj ne postoji, sem onog čakavskog i kajkavskog. Marin Držić i Jovan Sterija Popović, Ivan Mažuranić i Petar Petrović Njegoš, Tin Ujević i Jovan Dučić, Dinko Šimunović i Simo Matavulj, Dobriša Cesarić i Vasko Popa, Miroslav Krleža (osim „Balada Petrice Kerempuha“) i Ivo Andrić, Ivan Aralica i Dobrica Ćosić – svi oni pisali su jednim istim srpskim jezikom, bez obzira na to kojoj književnosti, veri, naciji i državi pripadali. Uostalom, i američki pisci su pisci engleskog jezika: i Edgar Alan Po, i Ernest Hemingvej, i Mark Tven, i  Teodor Drajzer, i svi ostali; Austrijanci Rajner Marija Rilke, Franc Kafka, Štefan Cvajg, Herman Broh, Ernst Fišer pisci su nemačkog, a ne austrijskog jezika. Nobelovac Horhe Luis Borhes je argentinski pisac španskog jezika. Nobelovac Pablo Neruda je čileanski pisac španskog jezika. Njega čak ni Pinoče nije proglašavao piscem čileanskog jezika. Nobelovac Gabrijel Garsija Markes je kolumbijski pisac portugalskog jezika. Jedino u Hrvatskoj pisci pišu na nepostojećem jeziku.

Osim što ga svojataju, srpski jezik se danas davi u bujici stranih reči.
Citirao bih, kao odgovor, nekoliko rečenica iz moje knjige „Zaveštanja Stefana Nemanje“ za nauk, ali i kao upozorenje. „Jezik je tvrđi od svakog bedema. Kada ti neprijatelj provali sve bedeme i tvrđave, ti ne očajavaj, nego gledaj i slušaj šta je sa jezikom. Ako je jezik ostao nedirnut, ne boj se… Tamo gdje odzvanja naša riječ, gdje se još glagolja i gdje se još, kao stari zlatnik, obrće naša riječ, znaj čedo moje, da je to naša država bez obzira na to ko u njoj vlada…“

_______________

Pečat zlatni Mila Medića

Mile Medić je poreklom iz istočne Hercegovine. Književnost i jezik studirao je u Zagrebu, a diplomirao u Beogradu. Za svoja najuspešnija dela („Zavještanje Stefana Nemanje“) Medić je pronalazio inspiraciju u srednjem veku, dobu Nemanjića. Za knjigu „Najezda stranih riječi na srpski jezik“ dobio je 2000. godine „Nolitovu nagradu“. Sa suprugom Lelom napisao je knjigu „Srpska imena srpskoj deci“, sačinjenu od 7.500 imena sa podacima o njihovom poreklu, značenju i starosti. Nedavno je iz štampe izašlo i njegovo novo ostvarenje „Priče iz romana“. Trenutno uređuje jezičku tribinu u UKS.