Pljačkom slika u revoluciju

Piše Uglješa Mrdić

Interpol i srpska policija deset godina tragaju za 55 umetničkih slika neprocenjive vrednosti, koje su ukrali demonstranti 5. oktobra 2000. godine kada su upali u Saveznu skupštinu, sadašnju zgradu Doma narodne skupštine, koju su prethodno zapalili

„DOS je ispunio svoja obećanja“, „5. oktobar ima istorijski značaj“, „Ispunjeno je ono zbog čega je DOS formiran“. Ovo su samo neke od rečenica koje izgovaraju lideri DOS-a svake godine uoči obeležavanja godišnjice petooktobarskih promena 2000. godine.
Jedna od posledica dešavanja tokom 5. oktobra 2000. godine svakako je i do tada nezapamćena krađa, koja se dogodila u zapaljenoj Saveznoj skupštini tadašnje Savezne Republike Jugoslavije.
Ovom prilikom „Pečat“ javno govori o jednom značajnom događaju koji za domaće medije gotovo da ne postoji, a reč je o kriminalnom  aktu koji je obeležio početak petooktobarskih promena.

DEMONSTRANTI LOPOVI
Naime, prema zvaničnim podacima Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Srbije još uvek je na snazi raspisana poternica za krađu 55 umetničkih slika, koje su demonstranti ukrali iz tadašnje Savezne skupštine, a sadašnjeg Doma narodne skupštine Srbije. Od ukupno 90 umetničkih dela neprocenjive vrednosti, vraćeno je do sada 35 ,a za preostalima se još traga. Takođe, deo ostale bogate umetničke kolekcije Doma Narodne skupštine – skulpture i delovi nameštaja, oštećen je ili je odnet u demonstracijama 5. oktobra 2000. godine.
Tada su nestala remek-dela slavnih umetnika poput Petra Lubarde, Milana Konjovića, Petra Dobrovića, Mila Milunovića i drugih velikana srpske umetnosti. Podsećanja radi, rad Stojana Aralice je pocepan i ostavljen na podu, dok je jedan od Lubardinih radova plivao u vodi. Kompletna zbirka bila je1999. godine popisana i fotografisana kada je pripremana njena restauracija, a o celom slučaju obavešten je i Interpol.
Jedina prednost za policijsku istragu je što MUP poseduje snimak svih nestalih slika. Krivično delo krađe ne zastareva. Dakle, ako je neko ukrao neko vredno delo, onda ono može i kroz 100 godina da se pojavi u nečijem vlasništvu ili na tržištu. Valja ga prepoznati, ukoliko se nađe neko ko će kroz generacije da pamti, da je njegovo poreklo sumnjivo. Dodatni problem sa ukradenim umetničkim delima iz Savezne skupštine 5. oktobra jeste i taj što je moguće da čame u lošim uslovima i da zbog toga propadaju.
Nažalost, tokom prvih godina DOS-ove vladavine nije postojala jasna politička volja da se javnosti predstave ukradene slike i da se apeluje da se one vrate. Tako se dešavalo da su pojedini policajci i umetnici u antikvarnicama u centru grada nalazili ukradene stolice iz zgrade Skupštine.

APELI BEZ ODJEKA
Proteklih godina upućivani su brojni apeli da se slike vrate. Tako je u decembru prošle godine rukovalac imovine Skupštine Srbije Željko Mandić, apelovao na građane da pomognu da se umetnička dela, koja su “odneta” 5. oktobra 2000. godine, vrate u zdanje na Trgu Nikole Pašića. Mandić je tada naglasio da su neke slike vraćene i da niko nije snosio bilo kakvu odgovornost za ono što je odneo „kao trofej” pa kasnije vratio parlamentu.
U poslednjih nekoliko godina Skupštini su vraćene samo dve slike, dok su građani neposredno nakon 5. oktobra u proseku vraćali po jednu sliku na nekoliko meseci. Neke slike pronađene su na vrlo neobičan način. Jedno vredno delo Dušana Radonjića, iz 1936. godine, pronađeno je na buvljaku na Novom Beogradu, kao i Protokol svih knjiga, koje čine fond skupštinske biblioteke, a neposredno pred 5. oktobar 2004. godine, ispred zgrade na Trgu Nikole Pašića, pronađena je i kutija u kojoj su bila tri platna.
Događalo se i da građani, koji nisu svesni vrednosti dela koje poseduju, donesu sliku na procenu u Narodni muzej, ili neku drugu instituciju i tek tada otkriju da je slika zapravo vlasništvo Skupštine. U Dom Narodne skupštine vraćeno je tako najpoznatije delo – „Pogled na kapelu Svete Petke u Šidu” Save Šumanovića.
Možda će i ove godine prilikom obeležavanja desetogodišnjice „petooktobarske revolucije“ svečano biti vraćene pomenute umetničke slike u renoviranu Skupštinu ,ili će se vlast obavezati da će vratiti slike do 20- godišnjice petooktobarskih promena.
A može se desiti da policijska istraga, koja je u toku, dovede i do nekih od aktuelnih državnih funkcionera iz redova Demokratske stranke ili G17 Plus, čiji su članovi masovno učestvovali kako u paljenju i pljačkanju Savezne skupštine tako i u oružanim upadima u tadašnje državne institucije…
Svakako jedan od velikih problema za policijske istražitelje i srpsko tužilaštvo je i što su  pojedini demonstranti, koji su s ponosom govorili kako su uništavali Saveznu skupštinu, sada na bitnim funkcijama u pravosudnim ustanovama, skupštinskim odborima i vladinim delovima koji su zaduženi za upravljanje srpskim pravosuđem i brizi o poštovanju prava i pravde. Da li će oni sami sebe hapsiti i procesuirati ili amnestirati krivice? Važi li zakon za sve bez obzira na funkciju? Da li se neke od umetničkih slika nalaze u stanovima pojedinih DOS-ovih funkcionera? Odgovore na ova pitanja daće vreme, kao i rezultati jedne ozbiljne i temeljne policijske istrage…