Budimpešta traži reviziju granica

Piše Vlastimir Vujić

Odluka parlamenta Mađarske da potpisivanje Trijanonskog sporazuma (4. jun) proglasi kao Dan nacionalnog jedinstva Mađara u zemlji i svetu, ponovo je destabilizovala odnose u regionu

Nova kap ulja na vatru koja je još više destabilizovala ionako već poremećene odnose Mađarske i njenih komšija (kada je državni Parlament te zemlje 26. maja usvojio Zakon koji Mađarima u regionu omogućava dobijanje dvojnog državljanstva), „kapnula“ je pet danas kasnije.
Na predlog dvojice poslanika dvotrećinski vladajuće desnice u novom sazivu, Lasla Kevera iz Fidesa i Žolta Šemjena iz (satelitske) Hrišćansko-demokratske narodne partije, parlament Mađarske je 31. maja sa 302 glasa „za“ (81, 8 odsto), 55 protiv (14, 9) i 12 uzdržanih (3, 3 posto), odlučio da se datum potpisivanja trijanonskog ugovora 4. jun (kada je Mađarska izgubila dve trećine teritorije i trećinu stanovnika) uvrsti u državni kalendar praznika i ubuduće obeležava kao – Dan nacionalnog jedinstva Mađara u zemlji i svetu!? Tom odlukom Viktor Orban obznanio je svima da se, ne samo vrlo snažna ekstremna desnica otvoreno izjašnjava protiv sadašnjih mađarskih državnih granica, već, da i zvanična mađarska politika žali za „svojim“ nekadašnjim teritorijama!

MAĐARSKI KARPATI
U preambuli novog zakonskog dokumenta, predlagači su se poslužili vrlo neuobičajenim rečnikom tvrdeći da veruju da je „Bog gospodar istorije“, ali da će koristiti i „istorijske izvore“ kako bi shvatili „jednu od najvećih istorijskih tragedija“. Devedesetogodišnji mirovni „diktat“ ostavio je (a čini to i danas) „neizbrisive i nesagledive posledice na jedinstvo mađarskog korpusa i njegovog identiteta“.
Zbog odbijanja tri predloga za izmenu ovog zakonskog akta, svi socijalisti (izuzev Ferenca Juhasa koji je slučajno pritisnuo dugme „za“), glasali su protiv njegovog usvajanja, a Ildiko Lendvaji predsednica MSP (u ostavci) kaže da je za socijaliste Parlament mesto svetovne vlasti i poslanike ne treba deliti na vernike i ateiste (kao što to potencira Fides). Dvotrećinska većina Viktora Orbana uz to, ne veruje ni da revizija granica nije sredstvo za zaceljivanje istorijskih rana Mađara, a odbila je i predlog socijalista da se u pomenuti zakon (koji je na snagu stupio 4. juna), unesu klauzule o važnosti saradnje i zajedništva u Evropskoj uniji (!) – zato smo odbili da glasamo za njega, rekla je Lendvaji, dodajući da je za MSP „Trijanon završena priča“ i da „nema više o čemu da se diskutuje“!
U tako podgrejanoj atmosferi predsednik mađarskog Parlamenta Pal Šmit otvorio je 4. juna specijalno zasedanje povodom obeležavanja ovog istorijskog datuma (iz Srbije prisustvovali su mu Ištvan Pastor, predsednik Saveza vojvođanskih Mađara i Laslo Joža, dosadašnji čelnik Nacionalnog saveta Mađara!), a predsednik države Laslo Šoljom posebno je istakao dva člana pomenutog zakona – „da su svi Mađari koji su, ne svojom voljom, dovedeni pod vlast drugih zemalja – neodvojivi deo jedinstvene mađarske nacije bez obzira na državne granice (!), i – da će Mađarska pored pune kolektivne, ubuduće pružati i maksimalnu pojedinačnu zaštitu svakom sunarodniku koji u Karpatskom regionu bude pravno diskriminisan, ili izložen atrocitetu zbog svog pripadanja mađarskoj naciji“!

OBNOVA VELIKE MAĐARSKE
Istog dana, povodom obeležavanja 90. godišnjice od potpisivanja Trijanonskog ugovora, u mestu Morahalom u Mađarskoj, vatreni nacionalni govor održao je i Bela Čorba, predsednik okružne organizacije Demokratske stranke vojvođanskih Mađara iz Temerina u Srbiji! Nikolu Pašića on je optužio za „falsifikovanje geografskih karata“, Masarika, Beneša i Gratianua da su prepravljali podatke u dokumentima, a Vilsona i Klemensoa da su koristili „trikove“ vašarskih trgovaca konjima(!) – kojim su  „poštovano savezničko telo toliko sludili, da je naselo i poverovalo im“! Svi zajedno odigrali su sramnu ulogu u prilog tamnoj strani svetske istorije(!?) – istakao je Čorba u Morahalomu, ustvrdivši da se obećani sistem manjinskih autonomija mađarskim zajednicama u zemljama naslednicama nije realizovao ni u jednoj od njih! „Za njihovo ostvarenje, uz punu podršku matične Budimpešte, borićemo se svom snagom, jer je to jedina terapija za trajnim izlečenjem kolektivne nacionalne traume prouzrokovane u Trijanonu“, podvukao je.
I Sekeljfeld u Rumuniji, koji zauzima površinu od 10.000 kvadratnih kilometara, i u kojem živi malo više od 800.000 stanovnika, od kojih su tri četvrtine Mađari – traži autonomiju, prepuštajući (za sada) spoljnu politiku i odbranu države vlastima u Bukureštu! Na mitingu povodom ovogodišnjeg obeležavanja potpisivanja trijanonskog „ultimatuma“ (kako stalno govore), uz autonomiju za čiju realizaciju u rumunskom parlamentu žestoko lobiraju četiri poslanika RMDS, Marko Bela, Kelemen Hunor, Laslo Borbelj i Atila Čeke – zatražili su i reviziju granica svoje matične zemlje, Mađarske, izazvavši tim zahtevom nove turbulencije u dvadesetdvomilionskoj Rumuniji u kojoj Mađara ima oko 1,5 miliona.
Zvanični Bukurešt (kao prethodno i Bratislava) gotovo istovremeno su optužili Budimpeštu da preko stvaranja institucionalnih veza sa Mađarima u Panonsko-karpatskom basenu (u nedavno donetom Zakonu o dvojnom državljanstvu, prepoznali su prvi korak u nameri revizije Trijanona!), pokušava da formira niz autonomnih oblasti vezanih za matičnu državu (a sve u cilju obnove „velike Mađarske) – poručivši da to ni po koju cenu neće dozvoliti!

NE DAMO SLOVAČKU
„Ne damo Slovačku“, „Prihvatamo Trijanon“, „Jedino Trijanonski mir donosi spokojstvo“ – samo su neke od poruka sa velikog mitinga podrške Trijanonskom sporazumu u slovačkom graničnom gradu s Mađarskom Komarnu, održanom 4. juna, na kojem je govorio i predsednik Slovačke narodne stranke Jan Slota (čija partija je član vladajuće koalicije). Slota je tom prilikom optužio novoizabranu ultradesničarsku  vlast u Mađarskoj, predvođenu „revizionističkim“ liderima Fidesa i Jobika, Orbanom i Vonom, da svojom nacionalističkom politikom destabilizuju region podstrekujući sunarodnike na iredentizam zarad nemirenja s „nacionalnom  katastrofom  Mađara“. „Nećemo dozvoliti buđenje duhova Trijanona“, poručio je u Komarnu lider SNS, koji je tom prilikom ispred zgrade Matice slovačke otkrio i spomen-ploču slovačke zahvalnosti saveznicima koji su na mirovnoj konferenciji u palati Trijanon u francuskom Versaju primorali Mađarsku da potpiše, kako je rekao – „pravedan međunarodni pravni akt kojim je obavezna da vrati silom osvojene teritorije i da oružane snage ograniči na 35.000 lako naoružanih vojnika da to ne bi ponovila iznova“!
Saopštenjem, povodom 90. godišnjice mirovnog sporazuma u Parizu, oglasio se i Ivan Gašparović, predsednik Republike Slovačke. „Za Slovačku je od istorijskog značaja mirovni ugovor potpisan u Trijanonu. To je prvi međunarodni dokument koji je u skladu sa Međunarodnim pravom deklarisao želju Slovaka da žive u jednoj novoj, upravno – administrativnoj jedinici, koja je istorijski, ali i geografski i pravno izašla iz Austro-Ugarske, koja je tada – prestala da postoji!“, istakao je u saopštenju predsednik Slovačke republike Gašparović.

________________

Trijanonski sporazum

*Mađarska je od teritorije od skoro 326.000 kvadratnih kilometara, izgubila blizu 233.000
*Sa teritorijama koje su izgubljene otišlo je i 13,2 miliona stanovnika
*Novostvorenoj Čehoslovačkoj pripalo je 63.000 kvadratnih kilometara, sa oko 3,5 miliona stanovnika, od kojih je bilo 1.072.000 Mađara
*Rumunija je dobila najveći deo nekadašnjih mađarskih teritorija, oko 103.000 kvadratnih kilometara sa 5,3 miliona stanovnika, među kojima je bilo 1.664.000 Mađara
*Kraljevina SHS dobila je ukupno 63.540 kvadratnih kilometara sa 4,2 miliona stanovnika, od toga oko pola miliona Mađara
*Austriji je pripalo 4.000 kvadratnih kilometara, sa oko 300.000 stanovnika
Trijanonski  mir je za posledicu imao da je 3,3 miliona Mađara ostalo izvan matične države.

________________

Trijanon i Kosovo

Indikativno je da se u stalnim upozorenjima o ponovnom stvaranju „velike Mađarske“ uporno povlači paralela sa srpskim Kosovom i Metohijom, kao primerom kako i u savremenom svetu ipak može doći do gubitka dela teritorije!
Inače, nije ni prvi put da se Kosovo i Metohija pominju u kontekstu Trijanonskog sporazuma. Pravu buru u javnosti, ali i diplomatsku pometnju, izazvala je pre tri godine izjava tadašnjeg nemačkog ambasadora u Beogradu Andreasa Cobela, koji je ocenio da bi insistiranje na tome da je Kosmet oduvek bio deo Srbije, moglo dovesti do tenzija i u drugoj srpskoj pokrajini – Vojvodini! Cobel je to obrazložio time da bi „ po toj logici, sad i Mađari mogli da traže Vojvodinu nazad“! Iako se zvanična Budimpešta (doista, nešto kasnije) „ogradila“ od takvih pretenzija, tadašnji lider Saveza vojvođanskih Mađara Jožef Kasa odmah je primetio da „zvanični Beograd nema nikakve koristi od insistiranja na poštovanju međunarodnog prava kada je Kosovo i Metohija u pitanju, pošto status te teritorije nije i neće biti jedini presedan u istoriji međunarodnog prava. Pri tome je dodao da je baš Trijanonski sporazum, „kojim je Mađarska nakon Prvog svetskog rata izgubila dve trećine teritorije, među kojima i Vojvodinu, bio neprimeren, pa je ipak sproveden“!
„Ali, ako se uporno tvrdi da jedna zemlja ne može da izgubi svoju teritoriju, onda neka Evropa sedne za sto i neka preispita i Trijanonski sporazum“, poručio je tada Kasa.